دیپ سیک: مدل زبان مصنوعی کم هزینه چین که جهان را شگفت زده کرد

اوایل امسال، دنیای هوش مصنوعی با ظهور سریع دیپ‌سیک (DeepSeek) دستخوش تحول چشمگیری شد. این مدل زبان بزرگ (LLM) که در چین توسعه یافته است، با وجود بودجه نسبتاً محدود ۵.۶ میلیون دلاری و استفاده از حدود دو هزار کارت گرافیک Nvidia H800، توانست به رتبه اول برنامه‌های رایگان اپ‌استور آمریکا برسد و برای مدتی حتی از چت‌جی‌پی‌تی (ChatGPT) شرکت OpenAI نیز پیشی بگیرد. این موفقیت بی‌سابقه، توانمندی رو به رشد چین در رقابت جهانی هوش مصنوعی را برجسته کرد؛ جایی که معمولاً مدل‌هایی مانند ChatGPT و گوگل Gemini به سرمایه‌گذاری‌های بسیار بالاتری نیاز دارند.

با این حال، حرکت سریع دیپ‌سیک با نگرانی‌ها و بررسی‌های فزاینده‌ای روبه‌رو شد. بررسی‌ها نشان دادند که پاسخ‌های تولید شده توسط DeepSeek می‌تواند تحت تأثیر سانسور و هم‌راستا با منافع دولت چین باشد، به‌ویژه در مواردی که درباره موضوعات حساس یا انتقادی نسبت به دولت سوال می‌شود. نکته مهم‌تر برای کاربران اروپایی، افشا شدن مفاد سیاست حفظ حریم خصوصی دیپ‌سیک بود؛ طبق این سیاست، داده‌های شخصی کاربران از جمله پرسش‌ها و فایل‌های آپلود شده بر روی سرورهایی در چین ذخیره می‌شوند. با در نظر گرفتن قوانین اطلاعاتی چین، این داده‌ها در معرض دسترسی مقامات چینی قرار دارد. این مسئله باعث ایجاد دغدغه‌های جدی در بین فعالان حوزه فناوری، حریم خصوصی و سیاست‌گذاران در سطح جهان شده است.

در پی این یافته‌ها، رگولاتور حفاظت از داده آلمان، مایکا کمپ، به‌طور رسمی از اپل و گوگل درخواست کرد تا برنامه DeepSeek را از فروشگاه‌های اپلیکیشن خود حذف کنند. کمپ اعلام کرد دیپ‌سیک نتوانسته استانداردهای سخت‌گیرانه اتحادیه اروپا در زمینه حفاظت از داده‌های کاربران آلمانی را رعایت کند. به گفته او: «دیپ‌سیک نتوانسته شواهد متقاعدکننده‌ای ارائه دهد که داده‌های کاربران آلمانی در چین به همان سطح محافظت‌شده در اتحادیه اروپا حفظ می‌شوند. مقامات چینی دسترسی گسترده‌ای به اطلاعات شخصی در شرکت‌های چینی دارند.»

آلمان تنها کشوری نیست که نگرانی دارد؛ ایتالیا و کره جنوبی نیز DeepSeek را در فروشگاه‌های ملی خود ممنوع کرده‌اند و هلند آن را از تمام دستگاه‌های دولتی حذف نموده است. این اقدامات نشان‌دهنده افزایش نگرانی‌ها پیرامون امنیت داده و ریسک‌های مرتبط با پلتفرم‌های هوش مصنوعی خارجی هستند.

در حال حاضر، اپل و گوگل در حال بررسی درخواست رسمی آلمان هستند، اما زمان‌بندی مشخصی برای تصمیم‌گیری آنان اعلام نشده است. نتیجه این پرونده می‌تواند پیش‌زمینه‌ مهمی برای نحوه مدیریت اپلیکیشن‌های مبتنی بر هوش مصنوعی دارای نگرانی‌های حریم خصوصی در بازارهای جهانی باشد.

در زمینه ویژگی‌ها، دیپ‌سیک با بهره‌گیری از معماری بهینه مدل زبان بزرگ، قابلیت‌های پردازش زبان طبیعی هم‌تراز با مدل‌های برتر مانند ChatGPT و Gemini را با هزینه‌ای بسیار کمتر فراهم می‌کند. این برنامه می‌تواند طیف وسیعی از وظایف از جمله تولید محتوا، ترجمه، کدنویسی و نگارش خلاقانه را پوشش دهد. هدف‌گذاری اولیه دیپ‌سیک بر بازارهای حساس به قیمت، به همراه بهره‌وری بالا از سخت‌افزار انویدیا و عرضه سریع، آن را به گزینه‌ای جذاب برای کاربرانی که به دنبال هوش مصنوعی پیشرفته با قیمت مناسب هستند تبدیل کرده است.

از دیگر مزایای DeepSeek می‌توان به ارائه پاسخ‌های بلادرنگ، پشتیبانی از چندین زبان و ادغام آسان با اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌های کسب‌وکاری اشاره کرد. حداقل نیاز سخت‌افزاری و معماری مقیاس‌پذیر، دیپ‌سیک را برای استارت‌آپ‌ها و شرکت‌ها به ابزاری مطلوب جهت بهره‌برداری از هوش مصنوعی مولد تبدیل کرده است. البته این نوآوری‌ها با دغدغه‌های جدی در حوزه حریم خصوصی و اخلاق نیز مواجه هستند.

چالش‌های دیپ‌سیک فراتر از امنیت داده رفته است. برخی گزارش‌های اختصاصی نشان می‌دهد که نیروهای نظامی و اطلاعاتی چین نیز ممکن است از قابلیت‌های DeepSeek استفاده کنند؛ موضوعی که نگرانی قانون‌گذاران غربی را افزایش داده است. در آمریکا، نمایندگان کنگره طرحی را تهیه کرده‌اند که به موجب آن دستگاه‌های دولتی از استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی توسعه یافته در چین، از جمله DeepSeek، منع خواهند شد. البته فعلاً کاربران آمریکایی می‌توانند این برنامه را از اپ‌استور و گوگل‌پلی دانلود و نصب کنند، اما ممکن است این وضعیت با تشدید فشارهای قانونی تغییر کند.

بحث دیپ‌سیک نمادی از چالش‌های عمیق‌تر در حوزه حاکمیت داده، جریان داده فرامرزی و نقش سیاست امنیت ملی بر اکوسیستم جهانی فناوری است. با ادامه بررسی فرصت‌ها و ریسک‌های ادغام سامانه‌های هوش مصنوعی خارجی، شرکت‌هایی همچون اپل و گوگل ممکن است بیش از پیش بین تقاضای بازار، فرصت‌های اقتصادی و الزامات فزاینده‌ نظارتی گرفتار شوند.

در پایان، همان‌طور که آلمان و کشورهایی دیگر در تلاش برای ایجاد تعادل میان نوآوری و حفظ حریم خصوصی کاربران هستند، آینده اپلیکیشن‌هایی مانند دیپ‌سیک هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. تصمیم نهایی اپل و گوگل می‌تواند نه تنها روش توزیع ابزارهای هوش مصنوعی در سطح جهانی را تغییر دهد، بلکه در شکل‌گیری اعتماد دیجیتال در عصر تحول سریع فناوری نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کند.