ارتباط ژنتیک و سکته مغزی: بررسی نقش گروه خونی در ابتلا به سکته زودرس

ژنتیک و سکته مغزی: نقش گروه خونی در ابتلا به سکته مغزی زودرس

تحقیقات جدید ژنتیکی پیوند قابل‌توجهی میان برخی گروه‌های خونی و افزایش خطر سکته مغزی در سنین پایین را نشان می‌دهد. به گزارش یک مطالعه گسترده که در سال ۲۰۲۲ منتشر شد، افرادی با انواع خاصی از گروه خونی A، به ویژه زیرگروه A1، احتمال بیشتری دارند که پیش از ۶۰ سالگی سکته کنند. این یافته بعدی تازه‌ای به درک ما از نقش عوامل ژنتیکی وراثتی مانند گروه خونی در پیش‌بینی بیماری‌های قلبی-عروقی می‌افزاید.

آشنایی با گروه‌های خونی و اهمیت زیستی آن‌ها

اکثر مردم تنها با گروه‌های اصلی خونی انسان یعنی A، B، AB و O آشنایی دارند. این دسته‌بندی‌ها بر اساس وجود یا عدم وجود آنتی‌ژن‌های خاص بر سطح گلبول‌های قرمز تعیین می‌شود. اما کمتر کسی می‌داند که درون هر گروه اصلی، تمایزهای ژنتیکی دقیق‌تری، مانند زیرگروه‌های A1 یا O1 وجود دارد که ناشی از تفاوت در ژن‌های تعیین‌کننده آنتی‌ژن هستند. این اختلافات ژنتیکی ظریف می‌تواند بر زمینه‌سازی برای اختلالات سلامتی، از جمله سکته مغزی ایسکمیک، تأثیر بگذارد.

مطالعه جامع ژنتیکی و عوامل کلیدی خطر

برای ارزیابی ارتباط میان گروه خونی و خطر سکته زودرس، تیمی از پژوهشگران داده‌های ۴۸ مطالعه ژنتیکی را تجزیه و تحلیل کردند. این فراتحلیل حدود ۱۷٬۰۰۰ فرد مبتلا به سکته مغزی ایسکمیک بین ۱۸ تا ۵۹ سال و نزدیک به ۶۰۰٬۰۰۰ شرکت‌کننده سالم را دربر می‌گرفت.

تحلیل گسترده ژنوم نشان داد که دو ناحیه ژنتیکی مهم با افزایش خطر سکته زودرس مرتبط‌اند. یکی از این نواحی با ژنی که مسئول تعیین گروه خونی ABO است همپوشانی دارد. بررسی‌های بیشتر نشان داد افراد دارای ژن زیرگروه خونی A1، حدود ۱۶٪ بیشتر در معرض خطر سکته پیش از ۶۰ سالگی هستند، در حالی که افراد دارای ژن O1 حدود ۱۲٪ کمتر با این خطر روبه‌رو می‌شوند. همچنین، افراد با گروه خونی B نیز صرف‌نظر از سن، ۱۱٪ افزایش خطر ابتلا به سکته نشان دادند.

سازوکارها و علل زیستی احتمالی

اگرچه دلیل دقیق افزایش خطر در گروه خونی A1 هنوز به طور کامل روشن نیست، اما دکتر استیون کیتنر، عصب‌شناس عروقی در دانشگاه مریلند، معتقد است که این ارتباط ممکن است با مکانیزم‌های انعقاد خون مرتبط باشد. «هنوز دلیل دقیق اینکه چرا گروه خونی A خطر سکته را بالا می‌برد، مشخص نیست، اما احتمالاً مربوط به فاکتورهای انعقاد خون، عملکرد پلاکت‌ها، سلول‌های دیواره رگ‌ها و پروتئین‌های دخیل در لخته شدن است.» این عوامل در ایجاد بیماری‌های ترومبوتیک نقش اساسی دارند و ممکن است منجر به سکته زودرس در افراد با سابقه ژنتیکی خاص شوند.

دیدگاه سلامت عمومی: اهمیت نتایج تحقیق

هرچند خبرها درباره اثر گروه خونی بر خطر سکته مغزی ممکن است نگران‌کننده به‌نظر برسد، اما باید یافته‌ها را در زمینه کلی سلامت ارزیابی کرد. در ایالات متحده سالانه حدود ۸۰۰ هزار نفر دچار سکته می‌شوند و بیش از سه چهارم این موارد مربوط به افراد بالای ۶۵ سال است. خطر سکته پس از ۵۵ سالگی عمدتاً به دلیل عوامل سبک زندگی، پرفشاری خون و کلسترول بالا افزایش می‌یابد و نه صرفاً زمینه ژنتیکی.

افزایش خطر در گروه خونی A با وجود اینکه از لحاظ آماری چشم‌گیر است، اما میزان آن اندک است. متخصصان تأکید دارند که نیازی به غربالگری یا معاینات ویژه صرفاً بر اساس گروه خونی نیست. افراد باید همچنان روی اقدامات پیشگیرانه شناخته‌شده مانند سبک زندگی سالم و کنترل عوامل خطر قلبی-عروقی تمرکز کنند.

محدودیت‌های مطالعه و مسیرهای آینده

بیشتر شرکت‌کنندگان در این مطالعات ژنتیکی از آمریکای شمالی، اروپا، ژاپن، پاکستان و استرالیا بودند و تنها ۳۵٪ از زمینه غیراروپایی داشتند. بنابراین مطالعات گسترده‌تر بر روی جمعیت‌های متنوع‌تر برای درک بهتر تأثیر گروه خونی روی سکته مغزی ضروری است. دکتر کیتنر نیز بر لزوم انجام پژوهش‌های پیگیری برای روشن‌شدن سازوکارهای این خطر تأکید می‌کند.

مقایسه سکته مغزی زودرس و دیررس

یکی از نکات کلیدی این تحقیق، تفاوت میان مکانیزم‌های سکته مغزی زودرس و دیررس است. پژوهشگران دریافتند که افزایش خطر گروه خونی A در افراد بالای ۶۰ سال اهمیت آماری ندارد، بنابراین به‌نظر می‌رسد سکته‌های زودرس توسط عوامل متفاوتی نسبت به سکته در سنین بالا ایجاد می‌شوند.

معمولاً جوان‌ترها کمتر دچار سکته مغزی ناشی از آترواسکلروز (تجمع چربی در عروق) می‌شوند؛ بلکه در این گروه، اختلالات انعقادی و لخته شدن خون نقش بیشتری دارد، که اهمیت عوامل ژنتیکی خاص در این افراد را نشان می‌دهد.

نواحی ژنتیکی و اثرات قلبی‌عروقی وسیع‌تر

مطالعات گذشته نیز نشان داده است که ناحیه ژنتیکی ABO علاوه بر تعیین گروه خونی، در بروز بیماری‌های قلبی و عروقی تأثیرگذار است. ژن‌های تعیین‌کننده گروه‌های خونی A و B، با تجمع کلسیم در عروق قلب و افزایش خطر حمله قلبی ارتباط دارند و حتی احتمال بروز آمبولی وریدی (لخته خون در وریدها) را اندکی افزایش می‌دهند.

جمع‌بندی

یافته‌های جدید پیوندی جزئی اما مهم میان گروه خونی، به‌ویژه زیرگروه ژنتیکی A1، و ریسک سکته مغزی زودرس نشان می‌دهد. اگرچه این ارتباط، مسیرهای تازه‌ای برای تحقیق در زمینه عوامل ژنتیکی بیماری‌های قلبی-عروقی گشوده است، اما شواهد فعلی حمایت‌کننده اقدامات بالینی صرفاً بر اساس گروه خونی نیستند. رعایت سبک زندگی سالم و کنترل عوامل شناخته‌شده همچنان بهترین روش برای پیشگیری از سکته مغزی به شمار می‌رود. با پیشرفت دانش، احتمالاً در آینده امکان ارزیابی و پیشگیری شخصی‌تر فراهم می‌شود، اما فعلاً، این یافته‌ها نگاهی نوین به ارتباط پیچیده ژنتیک و سلامت دارند.