4 دقیقه
تهدید پنهان: میکروپلاستیکها در بستهبندی مواد غذایی روزمره
میکروپلاستیکها، ذرات بسیار ریز پلاستیک که اندازه آنها کمتر از ۵ میلیمتر است، به سرعت به یک نگرانی جدید در حوزه محیط زیست و سلامت عمومی تبدیل شدهاند. پژوهشهای اخیر به رهبری زیستشناس دکتر لیزا زیمرمن و تیم «فروم بستهبندی مواد غذایی» در سوئیس، ابعاد تازهای از آلودگی غذایی توسط میکروپلاستیکها و نانوپلاستیکها (MNPs) ناشی از نشت پلاستیک از بستهبندی و ظروف مورد استفاده روزانه را آشکار کرده است.
این مرور علمی، یافتههای ۱۰۳ مقاله معتبر را جمعآوری کرده و نشان میدهد که حتی استفاده عادی از بستهبندی مواد غذایی یا وسایل آشپزی – مانند باز کردن بطری پلاستیکی نوشیدنی، خرد کردن سبزیجات روی تخته پلاستیکی یا نگهداری غذا در ظروف پلاستیکی – مستقیم به ورود ذرات میکروپلاستیک به غذای ما میانجامد. گستره این منابع آلودگی وسیعتر از آن چیزی است که معمولاً تصور میشود؛ علاوه بر بستهبندیهای پلاستیکی و سلفون، بطریهای شیشهای با درپوش پلاستیکی، جعبههای پیتزا با لایه پلاستیکی، لیوانهای یکبار مصرف با پوشش پلاستیکی، تیبگهای پلاستیکی و بستهبندیهای غذای قابل استفاده در مایکروویو را نیز شامل میشود.
به گفته دکتر زیمرمن در گفتوگو با سیانان: «این نخستین شواهد سیستماتیک درباره چگونگی آلودگی غذاهای بستهبندیشده در پلاستیک در استفاده عادی و پیشبینی شده به میکرو و نانوپلاستیکهاست. تحقیقات ما نشان میدهد که بستهبندیهای غذایی، یکی از منابع مستقیم ورود این ذرات به خوراک ما هستند.»
زمینه علمی: میکروپلاستیکها، نانوپلاستیکها و مواجهه انسان
پلاستیکها به دلیل دوام و کارایی، به بخشی جداییناپذیر از زندگی روزمره تبدیل شدهاند. اما با گذشت زمان و استفاده مکرر، پلاستیک به ذرات کوچکتر تبدیل میشود. میکروپلاستیکها و نانوپلاستیکها به محیطهای مختلف – از اقیانوسها تا خاک، جانوران و حتی مواد غذایی – راه پیدا کردهاند.
تحقیقات، وجود میکروپلاستیکها را در بدن انسان از جمله بافت جفت و اندامها آشکار کردهاند. پژوهشهای حیوانی نیز به عبور این ذرات از سدهای زیستی و تجمع در ارگانهای حیاتی اشاره دارند. هرچند دامنه کامل تأثیر آنها بر سلامت انسان هنوز مشخص نیست، اما مطالعهای اخیر افزایش میزان میکروپلاستیک را در پلاکهای شریان کاروتید بیماران قلبی با افزایش خطر مرگ مرتبط دانسته است و نیاز به بررسیهای بیشتر را گوشزد میکند.
یافتههای کلیدی مطالعه: منابع و تجمع میکروپلاستیکها
گروه پژوهشی سوئیسی حدود ۶۰۰ مورد مربوط به مواد تماس با مواد غذایی مانند بستهبندی، ظروف نگهداری، لوازم آشپزخانه و شیشه شیر کودک را جمعآوری کرد. شگفتآور اینکه، در ۹۶ درصد این موارد، آلودگی به میکروپلاستیک و نانوپلاستیک مشاهده شد. نتایج در یک داشبورد اینترنتی قابل جستوجو برای پژوهشگران و عموم به اشتراک گذاشته شده تا دادهها را بر اساس نوع ماده یا دستهبندی بستهبندی غذایی بررسی کنند.
یکی از نکات مهم این بود که استفاده و شستوشوی مکرر برخی محصولات پلاستیکی قابل استفاده مجدد – مانند کاسههای ملامینی و شیشه شیر پلاستیکی – رهاسازی میکروپلاستیکها را افزایش میدهد که دلیل آن میتواند ساییدگی و تماس با حرارت باشد. هر چه این اقلام بیشتر مورد استفاده قرار گیرند، سرعت تجزیه آنها به ذرات ریز بیشتر میشود.
همچنین مشخص شد که غذاهای فوق فرآوریشده نسبت به غذاهای با فرآوری کم، میزان بیشتری میکروپلاستیک دارند. علت این امر ارتباط بیشتر این غذاها با ماشینآلات و بستهبندی پلاستیکی در مراحل مختلف تولید است.
پیامدها، توصیهها و مسیر پیشرو
اگرچه اطلاعات درباره اثرات بلندمدت میکروپلاستیکها و نانوپلاستیکها هنوز محدود است، گستردگی آلودگی اهمیت انجام تحقیقات بیشتر را برجسته میکند. نتایج این پژوهش تأکید میکند: «در شرایط عادی و پیشبینیشده استفاده، مواد پلاستیکی تماس با مواد غذایی میتوانند منبع ورود مستقیم ذرات پلاستیکی به مواد غذایی باشند.» همچنین هنوز سهم واقعی بستهبندی غذایی در میزان مواجهه انسان با میکروپلاستیکها کاملاً مشخص نیست، اما احتمالاً بسیار قابل توجه است.
پژوهشگران خواستار تلاشهای گستردهتر و هماهنگ بینالمللی برای: (۱) فهم بهتر تأثیرات بهداشتی مصرف میکروپلاستیکها، (۲) تعیین انواع پرخطرتر پلاستیک، و (۳) کاهش استفاده از پلاستیک در صنایع غذایی در حد امکان هستند. استفاده از رویکرد محتاطانه و کاهش تماس فردی و جمعی با میکروپلاستیکها – خصوصاً ناشی از بستهبندی، ظروف و تجهیزات فرآوری – راهبرد عاقلانهای برای سلامت عمومی است.
جمعبندی
شواهد علمی در حال رشد نشان میدهد که بستهبندی مواد غذایی منبعی مستقیم و عمده برای ورود میکروپلاستیک به زنجیره غذایی جهانی است. گرچه پلاستیک انقلابی در نگهداری و ایمنی غذا ایجاد کرده، اما ذرات ریز آن نگرانیهایی جدی درباره سلامت در بلندمدت پدید آورده است. این شواهد نه تنها بر لزوم کاهش مصرف پلاستیک در صنایع غذایی تأکید دارد، بلکه ضرورت مطالعات بیشتر در مورد خطرات میکروپلاستیک را نیز روشن میکند. با افزایش آگاهی، مصرفکنندگان، تولیدکنندگان و سیاستگذاران با چالشها و فرصتهای تازهای برای تأمین غذایی سالمتر و عاری از آلودگی روبهرو هستند.
منبع: doi
.avif)
نظرات