بازنگری در زیست شناسی پیری: آیا التهابدامنی همه افراد را تحت تأثیر قرار می دهد؟

بازنگری در زیست‌شناسی پیری: التهابدامنی و همه‌گیر بودن آن

برای سال‌ها، دانشمندان مفهوم "التهابدامنی"—افزایش تدریجی و مداوم التهاب خفیف در بدن—را یکی از ارکان اصلی روند پیری می‌دانستند. این التهاب مزمن به‌عنوان عامل زمینه‌ساز بسیاری از بیماری‌های مرتبط با سن مانند بیماری قلبی، زوال عقل و دیابت معرفی شده است. اما پژوهش‌های جهانی جدید منتشرشده در نشریه Nature Aging، این باور را به چالش کشیده و نشان می‌دهد که بروز التهاب با افزایش سن برای همه انسان‌ها قطعی نیست؛ بلکه سبک زندگی مدرن ممکن است نقش بسیار پررنگ‌تری نسبت به عوامل زیستی ایفا کند.

پیشینه علمی: نقش التهابدامنی و بیماری‌های مزمن

التهابدامنی به فعال‌ماندن مداوم و البته با شدت کم سیستم ایمنی بدن در سنین بالا اشاره دارد. تحقیقات قبلی این وضعیت را به فرسایش بافت‌ها و اندام‌ها و در نتیجه افزایش شیوع بیماری‌های قلبی‌عروقی، اختلالات عصبی و بیماری‌های متابولیک مرتبط دانسته‌اند. مارکرهای التهابی مانند پروتئین واکنشی C (CRP) و فاکتور نکروز تومور (TNF) شاخص‌هایی بالینی برای این روند محسوب می‌شوند.

با این حال، بیشتر دانش فعلی ما بر پایه مطالعاتی است که روی جمعیت‌های ساکن کشورهای پردرآمد و شهری، با رژیم غذایی پرکالری، سبک زندگی کم‌تحرک و مواجهه کمتر با عوامل عفونی رایج انجام شده است. همچنان روشن نبود که آیا الگوی التهابدامنی به جمعیت‌های غیرصنعتی نیز قابل تعمیم است یا خیر.

مطالعه تطبیقی پیشگامانه: چهار جامعه با سبک‌های زندگی متفاوت

این پژوهش با هدف بررسی این موضوع، بیش از ۲۸۰۰ بزرگسال از چهار جمعیت متمایز را مورد بررسی قرار داد: سالمندان ایتالیایی و سنگاپوری (نمونه جوامع صنعتی) و از سوی دیگر، اقوام تسیمانه در آمازون بولیوی و اورانگ‌آسلی در مالزی (نمونه جوامع بومی با سبک زندگی سنتی).

محققان با جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل نمونه‌های خون این افراد، طیف وسیعی از سایتوکین‌ها—پروتئین‌های کلیدی در واکنش ایمنی بدن—را بررسی کردند تا مشخص شود آیا شاخص‌های التهابی که در جوامع غربی با افزایش سن بالا می‌رود، در جوامع سنتی نیز مشهود است یا خیر.

یافته‌های کلیدی: الگوی التهابدامنی در همه جمعیت‌ها دیده نمی‌شود

نتایج این مطالعه چشمگیر بود. در ایتالیا و سنگاپور، محققان تأیید کردند که با افزایش سن، سطح شاخص‌های التهابی مانند CRP و TNF به طور منظم افزایش یافته و با افزایش خطر بیماری‌های مزمن مانند عارضه‌های کلیوی و قلبی همراه است.

در مقابل، در جوامع بومی تسیمانه و اورانگ‌آسلی، چنین الگویی مشاهده نشد. در این گروه‌ها، افزایش مداوم مولکول‌های التهابی با سن مشاهده نشد و ارتباط معناداری با بیماری‌های مرتبط با سن نیز برقرار نبود. جالب اینکه، اگرچه گروه تسیمانه به‌واسطه تماس مکرر با انگل‌ها و عوامل بیماری‌زا سطح التهاب پایه بالاتری دارند، اما شیوع بیماری‌هایی مانند قلب، دیابت و زوال عقل در سنین بالا در آن‌ها بسیار پایین است—در مقایسه با کشورهای صنعتی که التهابدامنی در آن‌ها شایع است.

این یافته‌ها نشان می‌دهد که التهاب مزمن مرتبط با پیری ممکن است تا حد زیادی در جوامع با سبک زندگی سنتی وجود نداشته باشد؛ حتی زمانی‌که مواجهه آن‌ها با عوامل عفونی به‌مراتب بیشتر است.

پیامدها: تعامل سبک زندگی، محیط و تکامل انسان

این پژوهش نشان می‌دهد که افزایش التهاب با سن که در جوامع توسعه‌یافته مشاهده می‌شود، می‌تواند بیشتر ناشی از تغییرات سبک زندگی—مصرف بالای کالری، کاهش فعالیت بدنی و محدود شدن چالش‌های ایمنی—باشد تا پیامدی اجتناب‌ناپذیر از زیست‌شناسی انسان. به بیان دیگر، بسیاری از موارد التهاب مزمن، نتیجه عدم تطبیق فیزیولوژی تکاملی ما با محیط زندگی مدرن است.

البته این احتمال وجود دارد که التهابدامنی در سطوحی رخ دهد که اندازه‌گیری آن با آزمایش‌های خونی فعلی مقدور نباشد و نیازمند بیومارکرهای جدید و فناوری‌های پیشرفته‌تر باشد.

دیدگاه کارشناسان و نیاز به تحقیقات وسیع‌تر

نویسندگان این پژوهش تأکید دارند یافته‌ها بیانگر نیاز به تحقیقات جهانی و فراگیر در حوزه پیری است. دکتر X (نویسنده ارشد، مؤسسه) می‌گوید: "بخش زیادی از دانش ما درباره زیست‌شناسی پیری از بخش محدود و خاصی از جمعیت انسانی به‌دست آمده است. پژوهش ما نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری و تغییرپذیری عملکرد سیستم ایمنی انسان است و به ما یادآوری می‌کند که نباید نتایج جمعیت‌های صنعتی را به همه تعمیم دهیم."

آن‌ها بر لزوم توسعه ابزارهای تشخیصی دقیق‌تر برای شناسایی التهاب مزمن و انجام مطالعات بیشتر روی جوامع کمتر مورد بررسی تأکید می‌کنند؛ چراکه این امر می‌تواند فاکتورهای محافظتی جدیدی را در برابر بیماری‌های مرتبط با سن و هدف‌های نوین درمانی آشکار سازد.

بازنگری مداخلات: رویکرد یکسان برای همه نیست

اگر این نتایج با پژوهش‌های بیشتر تأیید شود، می‌تواند دیدگاه‌ها نسبت به تشخیص، پیشگیری و درمان بیماری‌های سنین بالا را تغییر دهد. ابزارها و مداخلاتی مثل داروهای ضدالتهاب، توصیه‌های غذایی و برنامه‌های ورزشی که بر اساس داده‌های جمعیت غربی طراحی شده‌اند، الزاماً برای همه جمعیت‌ها مناسب نخواهند بود. حتی ممکن است کاهش التهاب از طریق دارو یا تغییر سبک زندگی در جوامع سنتی غیرضروری یا حتی زیان‌آور باشد.

این نتایج همچنین اهمیت زمینه و بستر را در مطالعات پزشکی تقویت می‌کند. استراتژی‌های سلامت عمومی و نتیجه‌گیری‌های علمی مشتق شده از جوامع مرفه و شهری را نمی‌توان به‌راحتی در سطح جهانی تعمیم داد. پزشکی شخصی و رویکردهای بهداشتی باید تفاوت‌های زیست‌محیطی و فرهنگی را همواره مدنظر داشته باشد.

جمع‌بندی

این پژوهش درک ما از روند پیری را با به چالش کشیدن نگاه سنتی به التهابدامنی، ارتقا می‌دهد. بر خلاف تصورات گذشته، التهاب مزمن در سالمندان می‌تواند تا حد زیادی پیامد سبک زندگی و شرایط محیطی مختص جوامع صنعتی باشد؛ نه یک پدیده جهانی. لازم است جامعه علمی، دامنه مطالعات خود را به گونه‌های مختلف زندگی، اعم از مدرن و سنتی، گسترش دهد تا ضمن کشف طیف کامل پیری در انسان، بیومارکرهای دقیق‌تر و راهبردهای مؤثرتری برای پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با سن توسعه دهد.