درک نوروژنز بزرگسالان: دیدگاه علمی درباره تولید سلول های عصبی جدید

برای دهه‌ها، دانشمندان علوم اعصاب درباره‌ این موضوع بحث داشته‌اند که آیا مغز انسان قادر است در بزرگسالی نیز همچنان نورون‌های جدید بسازد، به‌ویژه در نواحی مرتبط با حافظه و یادگیری. در حالی که ثابت شده بسیاری از حیوانات در تمام طول عمر خود سلول‌های مغزی جدید تولید می‌کنند، میزان و ماندگاری این فرآیند در انسان‌ها، به‌خصوص در هیپوکامپ، همچنان مورد بحث بوده است. هیپوکامپ، و به طور خاص ناحیه دنتیت ژیرس، نقش کلیدی در شکل‌گیری خاطرات جدید، تنظیم احساسات و یادگیری ایفا می‌کند.

تحقیقی نوین از مؤسسه کارولینسکای سوئد و دانشگاه چالمرز شواهد قابل توجهی برای تداوم نوروژنز (تولید نورون‌های جدید) در هیپوکامپ انسان‌های بزرگسال ارائه داده است. این پژوهش که بر روی نمونه‌های مغزی افراد تا سن ۷۸ سال انجام شد، تأیید می‌کند که فرآیند رشد نورون‌ها در این بخش مهم مغز، فراتر از دوران کودکی ادامه می‌یابد.

مطالعه مورد نظر بر بافت مغزی دنتیت ژیرس تمرکز داشت و با بهره‌گیری از تحلیل پیشرفته RNA، دانشمندان توانستند نورون‌هایی را شناسایی کنند که فعالیت ژنی مشابه سلول‌های پیش‌ساز عصبی (NPC) داشتند؛ سلول‌هایی که منشأ نورون‌های بالغ به شمار می‌روند. شگفت‌آور اینکه، این سلول‌های پیش‌ساز عصبی انسانی شباهت‌های قابل توجهی با سلول‌های مشابه در دیگر پستانداران از جمله موش، خوک و میمون داشتند و این مسئله به حفظ فرآیند نوروژنز در گونه‌های مختلف اشاره دارد.

برای بررسی مراحل ظهور و بلوغ سلول‌های عصبی، تیم پژوهشی از الگوریتم‌های یادگیری ماشینی استفاده کرد. این ابزارهای محاسباتی پیشرفته، سلول‌ها را بر اساس مرحله تکوینی دسته‌بندی کرده و مسیر حرکت از سلول‌های بنیادی تا نورون‌های نابالغ آماده پیوستن به شبکه‌های مغزی را رهگیری کردند. مطالعات پیشین اگرچه حضور نورون‌های جدید در مغز بزرگسالان را نشان داده بودند، اما به ندرت توانسته بودند منشأ دقیق آن‌ها یا تداوم شکل‌گیری آنها را اثبات کنند. این آنالیز جامع، شکاف‌های موجود را هدف قرار داده است.

یوناس فریسن، زیست‌شناس مولکولی و نویسنده ارشد مقاله در این زمینه اظهار داشت: «این یافته قطعه مهمی از پازل درک عملکرد و تغییرات مغز انسان در طول زندگی را در اختیار ما قرار می‌دهد.» نتایج این پژوهش، تقویت‌کننده این نظر است که انسان نیز همچون برخی پستانداران دیگر، قابلیت حفظ تولید نورون‌های جدید در هیپوکامپ را در سراسر عمر دارد؛ کشفی که پیامدهای گسترده‌ای برای علوم اعصاب خواهد داشت.

تأیید نوروژنز هیپوکامپ بزرگسالی راه‌های جدیدی را برای تحقیق در علوم مغز باز می‌کند. این یافته درک ما از پلاستیسیتی مغز، یادگیری و حافظه و همچنین چگونگی تغییر آنها بر اثر بالا رفتن سن را متحول می‌کند. جالب توجه است که سرعت تولید نورون‌های جدید معمولاً با افزایش سن کاهش می‌یابد، هرچند این فرآیند تا پایان عمر ادامه دارد.

همچنین تیم پژوهشی به تفاوت قابل توجهی در نرخ نوروژنز بین افراد پی برد. این تفاوت‌ها می‌تواند بر میزان انعطاف‌پذیری مغز (پلاستیسیتی مغزی)، توانایی یادگیری، ویژگی‌های شخصیتی و حتی ریسک ابتلا به بیماری‌های عصبی یا اختلالات روانی تاثیرگذار باشد. بخشی از شرکت‌کنندگان سابقه اختلالات روان‌پزشکی یا عصبی داشتند و همین موضوع فرضیه‌هایی درباره ارتباط نرخ بازسازی نورونی و خطر بیماری‌ها مطرح کرده است. با این حال، تحقیقات هدفمند بیشتری برای شناسایی این پیوندها و بررسی کاربردهای درمانی احتمالی مثل افزایش نوروژنز در مغزهای سالمند یا بیمار مورد نیاز است.

در مجموع، این پژوهش پیشرو شواهد محکمی ارائه می‌دهد که هیپوکامپ انسان حتی در بزرگسالی نیز از سلول‌های پیش‌ساز عصبی نورون‌های جدید می‌سازد. این یافته‌ها دانش ما درباره زیست‌شناسی مغز، به ویژه در زمینه شکل‌گیری حافظه و یادگیری مادام‌العمر را افزایش می‌دهد. روشن شدن سازوکارهای نوروژنز بزرگسالان و پلاستیسیتی مغز مسیر را برای تحقیقات آینده هموار می‌کند؛ تحقیقاتی که می‌توانند رویکرد ما نسبت به سلامت شناختی، پیری مغز و درمان بیماری‌های عصبی را متحول سازد.