مراکز داده هوش مصنوعی و بحران رو به رشد مصرف آب

گسترش سریع مراکز داده هوش مصنوعی در سراسر جهان نوید پیشرفت فناوری و رشد اقتصادی را برای بسیاری از جوامع به همراه دارد؛ اما تحقیقات جدید به بحرانی در حال ظهور برای ساکنان نزدیک این تاسیسات عظیم، به ویژه در حوزه امنیت آب، اشاره می‌کند.

در شهرستان نیوتن واقع در ایالت جورجیا و نزدیک آتلانتا، خانواده موریس با پیامدهای ناخواسته احداث مراکز داده آشنا هستند. از زمانی که شرکت متا (فیس‌بوک سابق) در سال ۲۰۱۸ ساخت یک مرکز داده بزرگ را کمتر از ۴۰۰ یاردی خانه آن‌ها آغاز کرد، کیفیت آب چاه خانواده موریس به شدت کاهش یافته و گاه به گل و لای و رسوب تبدیل می‌شود. علی‌رغم صرف ۵ هزار دلار برای بهبود فشار آب شیرها، دو حمام خانه هنوز بدون آب مانده‌اند و تعویض چاه برای آن‌ها هزینه‌ای معادل ۲۵ هزار دلار خواهد داشت که غیرممکن است.

بیورلی موریس می‌گوید: "احساس می‌کنیم وارد نبردی شده‌ایم که هیچ شانسی برای بردن آن نداریم." او و خانواده‌اش هر روز با ترس استفاده از آب خانه مواجه‌اند.

این نمونه که قبلاً در رسانه‌های بین‌المللی مانند BBC هم انعکاس یافته بود، نشانه‌ای از مشکلی گسترده‌تر است که اکنون فراتر از نیوتن مورد توجه قرار گرفته است. با رشد تعداد مراکز داده هوش مصنوعی، فشار بر منابع آبی محلی افزایش یافته و این موضوع نگرانی زیست‌محیطی جدی را به همراه داشته است. این شرایط باعث شده باشندگان و مسئولان درباره تعادل میان نوآوری دیجیتال و پایداری منابع آب تردیدهایی داشته باشند.

مصرف فزاینده انرژی و آب توسط فناوری‌های مبتنی بر داده نظیر هوش مصنوعی برای متخصصان این صنعت پنهان نیست. سیستم‌های هوش مصنوعی مولد و سایر فناوری‌های داده‌محور، نیازمند توان محاسباتی بالایی هستند و همین امر سبب مصرف عمده انرژی و آب می‌شود؛ به‌ویژه در مراکز داده‌ای که فناوری قدیمی‌تری دارند. این تاسیسات باید همواره خنک نگاه داشته شوند که معمولاً نیازمند حجم چشمگیری آب برای سیستم‌های خنک‌کننده است.

بر اساس گزارش‌ها، مرکز داده متا در شهرستان نیوتن روزانه حدود ۵۰۰ هزار گالن آب مصرف می‌کند. اما مجوزهای اخیر نشان می‌دهد مراکز داده جدید در آینده ممکن است روزانه چندین میلیون گالن آب نیاز داشته باشند. به عنوان نمونه، یکی از مجموعه‌های دیتای جورجیا مصرف آبی معادل ۳۰ هزار خانوار—حدود ۹ میلیون گالن روزانه—درخواست کرده است.

البته همه مراکز داده اثر زیست‌محیطی یکسانی ندارند. برخی مراکز پیشرفته‌تر سراغ سیستم‌های خنک‌کننده بدون آب، تهویه با هوا یا استفاده از آب بازیافتی رفته‌اند. این راهکارها مصرف آب را کاهش داده و در شرایط بحران کم‌آبی و تغییرات اقلیمی بسیار حیاتی هستند. با این حال، هنوز بیشتر شرکت‌ها هنگام انتخاب محل احداث مرکز داده، دسترسی به انرژی ارزان را بر پایداری منابع آب ترجیح می‌دهند.

رقابت میان شرکت‌های فناوری برای ساخت مراکز داده جدید شدت یافته و زیرساخت این مراکز در پردازش ابری و یادگیری ماشین نقش اساسی دارد. در مقایسه با تاسیسات مدرن و با راندمان بالا، مراکز داده قدیمی‌تر مصرف آب بیشتری دارند و بر جوامع آسیب‌پذیر فشار بیشتری وارد می‌کنند.

دکتر نوشا اعجمی، متخصص هیدرولوژی و سیاست‌گذاری آب شهری از دانشگاه استنفورد، هشدار می‌دهد که برنامه‌ریزان مراکز داده معمولاً آب را در اولویت قرار نمی‌دهند. در حالی‌که انرژی را می‌توان از نقاط دور تأمین کرد، آب باید از منابع محلی و اغلب محدود تأمین شود—مانند منبع شهرستان نیوتن که تنها با بارش باران پر می‌شود.

با تداوم توسعه این مراکز، ساکنان محلی بیشترین آسیب را متحمل می‌شوند. شهردار منسفیلد، بلر نورتن، وضعیت فعلی را «کاملاً بحرانی» توصیف می‌کند و هشدار می‌دهد نرخ آب منطقه قرار است ۳۳ درصد افزایش یابد؛ در حالی‌که در گذشته این رقم به طور متوسط سالانه فقط ۲ درصد بود.

به‌منظور پاسخگویی به نیازها، شهرستان نیوتن در تلاش است تأسیسات بازیافت و تامین آب خود را ارتقا دهد—پروژه‌ای با هزینه‌ای بالغ بر ۲۵۰ میلیون دلار. طبق نظر مایک هاپکینز، مدیر اجرایی شرکت آب و فاضلاب نیوتن، فقط مرکز داده متا ۱۰ درصد از مصرف روزانه آب این منطقه را به خود اختصاص داده است: «آنچه مراکز داده متوجه نمی‌شوند این است که دارند ثروت جامعه را مصرف می‌کنند؛ ما چنین ذخیره آبی نداریم.»

هنوز روشن نیست که شرکت‌های بزرگ فناوری نظیر متا، در حل این بحران نقشی ایفا خواهند کرد یا خیر. اگرچه متا مدعی است بررسی‌های داخلی این شرکت تاثیر مستقیم بر چاه‌های منطقه را بعید می‌داند، اما مقامات محلی و فعالان محیط زیست خواستار مسئولیت‌پذیری و شفافیت بیشتر هستند.

با رشد پایدار اقتصاد دیجیتال، تضاد میان پیشرفت فناوری و پایداری منابع طبیعی بیش از هر زمان پررنگ‌تر شده است. شرایط دشوار شهرستان نیوتن هشداری است برای اینکه نوآوری باید با مدیریت مسئولانه محیط زیست همراه باشد. امید آن است که با پذیرش فناوری‌های سبز در مراکز داده، برنامه‌ریزی شفاف منابع و هم‌افزایی شرکت‌های فناوری و جوامع میزبان، چالش‌هایی مشابه در سراسر جهان بهتر مدیریت شوند.