تحقیقی نوآورانه: افشای تأثیرات مخرب سلامت روانی ناشی از مالکیت زودهنگام تلفن هوشمند

مطالعه‌ای پیشگامانه خطرات سلامت روانی ناشی از دریافت زودهنگام تلفن هوشمند را آشکار کرد

یک پژوهش علمی مهم حاکی از آن است که در اختیار گذاشتن تلفن‌های هوشمند به کودکان پیش از ۱۳ سالگی می‌تواند ریسک ابتلا به مشکلات شدید سلامت روانی در سال‌های بعد را به شدت افزایش دهد. این تحقیق که توسط عصب‌پژوهان مؤسسه ساپین لبز انجام و در نشریه Journal of Human Development and Capabilities منتشر شده، شواهد قانع‌کننده‌ای درباره ارتباط میان مواجهه زودرس با فناوری موبایل و پیامدهای روانی منفی، خصوصاً برای نسل زد – نخستین نسلی که کاملاً با تجهیزات دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی رشد کرده‌اند – ارائه داده است.

پیشینه علمی: نسل زد و دنیای دیجیتال

نسل زد به جوانانی اطلاق می‌شود که همیشه با وجود اینترنت و تلفن‌های هوشمند بزرگ شده‌اند. با توجه به جدایی‌ناپذیری رسانه‌های دیجیتال و اجتماعی از زندگی روزمره، نگرانی‌ها درباره تأثیرات این فضاها بر رشد عصبی و سلامت روان به شدت افزایش یافته است. پژوهشگران به خصوص نسبت به پیامدهای دسترسی بی‌قاعده و زودهنگام کودکان به تلفن‌های هوشمند و اکوسیستم‌های دیجیتال نظیر شبکه‌های اجتماعی، اپلیکیشن‌های پیام‌رسان و اجتماعات آنلاین تأمل و سؤال مطرح کرده‌اند.

یافته‌های کلیدی: رصد بیش از ۱۰۰ هزار جوان

پیامدهای بهداشت روانی ناشی از دسترسی زود به موبایل

با استفاده از داده‌های طولی بانک اطلاعاتی جهانی سلامت ذهن (Global Mind Project)، تیم پژوهشی ساپین لبز به سرپرستی دکتر تارا تیاگراجان، پیامدهای سلامت روانی بیش از ۱۰۰ هزار فرد ۱۸ تا ۲۴ ساله را مورد بررسی قرار دادند. نتایج این تحلیل نشان داد که جوانانی که قبل از ۱۳ سالگی مالک تلفن هوشمند شده بودند، در بزرگسالی با نرخ بالاتری از افکار خودکشی، پرخاشگری، قطع ارتباط با واقعیت و حتی توهمات مواجه شدند؛ آماری که در مقایسه با کسانی که تا نوجوانی صبر کرده بودند محسوس است.

تفاوت‌ها و آسیب‌پذیری‌های جنسیتی

این پژوهش به اختلاف تأثیرات میان دختران و پسران نیز توجه داشت. برای دختران با تجربه زودهنگام تلفن هوشمند، افت عزت نفس، کمبود تاب‌آوری هیجانی و کاهش اعتماد به نفس بیشتر دیده شد، در حالی که پسران این گروه، آرامش کمتر، ضعف در پایداری هیجانی و همدلی کمتری نشان دادند. هر دو جنس نسبت به افرادی که پس از ۱۳ سالگی نخستین بار صاحب گوشی شدند، آسیب‌پذیری بیشتری در برابر مشکلات روانی بلندمدت داشتند.

زمینه علمی و سیاست‌گذاری

کارشناسان و نهادهای مدافع سلامت روان بر اهمیت سن ۱۳ سالگی تأکید دارند؛ چرا که در این سن مغز و مهارت‌های اجتماعی کودکان آمادگی بیشتری برای مواجهه با چالش‌های پیچیده و ریسک‌های فضای مجازی خواهند داشت. دکتر تیاگراجان و سازمان‌هایی مانند "تا کلاس هشتم صبر کنید" معتقدند که کودکان زیر ۱۳ سال هنوز رشد کافی مغزی و اجتماعی برای مدیریت فشارهای محیط مجازی را ندارند.

عوامل پنهان و نظرات متخصصان

دکتر تیاگراجان در گفت‌وگویی با سی‌ان‌ان هشدار داد: «این نتایج لزوم محدود شدن دسترسی کودکان زیر ۱۳ سال به تلفن‌های هوشمند و نیاز به ساماندهی دقیق‌تر محیط دیجیتال جوانان را نشان می‌دهد.» این مطالعه عواملی چون مواجهه زودتر با شبکه‌های اجتماعی، تجربه آزار آنلاین (cyberbullying)، اختلال خواب و تنش‌های خانوادگی را از مهم‌ترین دلایل مشکلات روانی ناشی از استفاده زودهنگام از گوشی‌ها معرفی می‌کند. پیچیدگی این عوامل نشان می‌دهد که ابزارهای سنتی غربالگری سلامت روان، اغلب قادر به تشخیص این مشکلات نیستند و به ارزیابی تخصصی نیاز است.

پیشنهادات و گفتگوهای جهانی سیاستی

بر مبنای یافته‌های پژوهش، محققان به والدین توصیه می‌کنند تا دسترسی فرزندان به گوشی‌های هوشمند را دست‌کم تا ۱۳ سالگی به تأخیر بیندازند. در سطح کلان‌تر، آن‌ها خواستار سیاست‌گذاری‌های بین‌المللی مشابه مقررات موجود درباره الکل و دخانیات هستند: محدودیت سنی برای زیر ۱۳ ساله‌ها، آموزش سواد دیجیتال جامع و اتخاذ معیارهای الزام‌آور برای شرکت‌های فناوری. این بحث همزمان با طرح شدن موضوعات مهمی مثل ادای شهادت مارک زاکربرگ (مدیرعامل متا) در سال ۲۰۲۴ مبنی بر عوارض شبکه‌های اجتماعی بر سلامت ذهنی نوجوانان در سطح جهانی شدت گرفته است.

جمع‌بندی

این مطالعه برجسته نشان می‌دهد که مواجهه زودهنگام کودکان با تلفن‌های هوشمند مشکلی ناچیز نیست و ریسک‌های بلندمدت و محسوسی را برای سلامت روان آن‌ها به همراه دارد. پژوهشگران با ترکیب داده‌های علوم اعصاب، روان‌شناسی رشد و تحلیل‌های کلان داده، جامعه و سیاست‌گذاران را به اتخاذ رویکردی پیشگیرانه دعوت می‌کنند: به تعویق انداختن دسترسی کودکان به گوشی‌های هوشمند و کنترل محیط دیجیتال تا رسیدن به بلوغ کافی. با رشد شواهد، حفاظت از مغز و سلامت روانی کودکان در عصر دیجیتال به ضرورتی فوری در سراسر جهان تبدیل شده است.