علم رزماری: فراتر از یک گیاه خوراکی ساده

علم پشت گیاه رزماری: بیش از یک ادویه آشپزی

رزماری (Rosmarinus officinalis)، گیاهی معطر و بومی منطقه مدیترانه است که قرن‌ها در سنت‌های آشپزی جهان جایگاه ویژه‌ای داشته است. با این حال، پژوهش‌های علمی جدید نشان می‌دهند که رزماری می‌تواند نقشی مهم در حمایت از سلامت مغز، تقویت عملکرد شناختی و مقابله با بیماری‌های مزمنی مانند آلزایمر، رایج‌ترین نوع زوال عقل در سطح جهان، ایفا کند.

نگاهی تاریخی و کشفیات نوین

هزاران سال است که رزماری با تقویت حافظه و افزایش وضوح ذهنی پیوند خورده است. منابع تاریخی از یونان و روم باستان نشان می‌دهد دانش‌آموزان و دانشمندان اغلب از رزماری برای افزایش تمرکز و یادآوری استفاده می‌کردند. مطالعات امروزی نیز درستی این باورها را تأیید می‌کنند؛ تحقیقات بالینی حاکی از آن است که حتی استنشاق رایحه خاص رزماری می‌تواند به بهبود عملکرد حافظه منجر شود و این موضوع نشان‌دهنده مبنای نورولوژیکی منافع ذهنی این گیاه است.

تاثیر رزماری بر مغز از منظر علمی

ترکیبات منحصر به فردی در رزماری وجود دارند که به اثرات نورومحافظتی آن کمک می‌کنند. یکی از این ترکیبات، 1,8-سینیول است که با انتقال دهنده‌های عصبی مغز تعامل می‌کند و مانع از تجزیه استیل کولین، ماده‌ای شیمیایی حیاتی برای یادگیری و حفظ حافظه، می‌شود. حفظ سطح این ماده به کمک رزماری، می‌تواند توانایی‌های شناختی را در پیری پشتیبانی کند.

علاوه بر این، رزماری سرشار از آنتی‌اکسیدان‌هایی است که از سلول‌های مغزی در برابر استرس اکسیداتیو، یکی از عوامل اصلی افت شناختی، محافظت می‌کنند. فیتوکمیکال‌هایی نظیر کارنوزیک اسید در رزماری، علاوه بر خاصیت آنتی‌اکسیدانی، عملکرد ضد التهابی نیز دارند و مسیرهای عصبی را از آسیب‌های مرتبط با بیماری‌های نورودژنراتیو مصون می‌دارند.

پیشرفت‌های اخیر: دی‌آک‌سی‌آ و مطالعات آلزایمر

پیشرفت مهمی در سال 2025 رخ داد؛ زمانی‌که دانشمندان شکل پایدارتر کارنوزیک اسید به نام دی‌آک‌سی‌آ (diAcCA) را توسعه دادند. مطالعات پیش‌بالینی نتایج امیدوارکننده‌ای داشته‌اند: دی‌آک‌سی‌آ نه تنها حافظه را در مدل‌های حیوانی بهبود داد بلکه تراکم سیناپسی (ارتباط نورون‌ها) را افزایش و تجمع پروتئین‌های آمیلوئید بتا و تائو، از مهم‌ترین عوامل آسیب مغزی در آلزایمر، را کاهش داد.

ویژگی منحصربه‌فرد دی‌آک‌سی‌آ فعال شدن انتخابی آن در بخش‌های ملتهب مغز است که می‌تواند عوارض جانبی سایر درمان‌ها را کاهش دهد. تا امروز، آزمایش‌ها بر روی موش‌ها بی‌خطری و بهبود محسوس شناختی را نشان داده‌اند و زمینه را برای مطالعات بالینی انسانی فراهم کرده است. افزون بر این، پژوهشگران معتقدند اثرات ضد التهابی دی‌آک‌سی‌آ شاید برای بیماری‌هایی مانند پارکینسون، دیابت نوع ۲ و برخی اختلالات قلبی‌عروقی نیز مفید باشد.

گسترش کاربردهای سلامت رزماری

در حالی که مزایای شناختی رزماری توجه بسیاری را جلب کرده، کاربرد آن تنها به مغز محدود نمی‌شود. رزماری سنتی برای تسکین هضم، کاهش نفخ و مدیریت شرایط التهابی مورد استفاده بوده است. ترکیباتی همچون اسید روزمارینیک و اسید اورسولیک نقش مهمی در کاهش التهاب بدن دارند.

رزماری همچنین خاصیت ضد میکروبی از خود نشان می‌دهد. مطالعات نشان داده‌اند که روغن رزماری می‌تواند رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها را مهار کند و این ویژگی، کاربرد آن‌را در نگهداری مواد غذایی و حتی در توسعه درمان‌های دارویی آینده افزایش می‌دهد. در زمینه پوست، عصاره رزماری به کاهش التهاب، بهبود آکنه و اگزما و محافظت در برابر آسیب اشعه فرابنفش (UV) کمک می‌کند و به واسطه غنای آنتی‌اکسیدانی، خواص ضد پیری نیز دارد.

نحوه مصرف، ایمنی و نکات احتیاطی

مصرف مقادیر متعادل رزماری در رژیم غذایی—چه به عنوان ادویه، دمنوش گیاهی یا اسانس معطر برای آروما‌تراپی—برای اکثر افراد بی‌خطر است. اما استفاده از دوزهای بالا یا عصاره‌های غلیظ ممکن است با عوارضی مانند اختلالات گوارشی و به ندرت تشنج، به‌ویژه در افراد مبتلا به صرع، همراه باشد. مصرف دوزهای زیاد مکمل رزماری در دوران بارداری، به دلیل احتمال تحریک انقباضات رحمی، توصیه نمی‌شود. رزماری می‌تواند با بعضی داروها مانند رقیق‌کننده‌های خون تداخل داشته باشد، لذا پیش از مصرف دارویی، با پزشک مشورت شود.

جمع‌بندی

رزماری به مراتب فراتر از یک گیاه محبوب در آشپزخانه است؛ این گیاه بر اساس شواهد تاریخی و مطالعات علمی نوین، دارای ظرفیت بالایی برای ارتقای سلامت می‌باشد. با تداوم تحقیقات در مورد ترکیباتی مانند دی‌آک‌سی‌آ، رزماری می‌تواند مسیر درمان آلزایمر و سایر اختلالات التهابی را هموار سازد. فعلاً، افزودن رزماری به وعده‌های غذایی یا مصرف آن به صورت دمنوش معطر، ممکن است به بهبود ملایم اما مؤثر سلامت شناختی و عمومی شما کمک کند؛ در حالی که علم همچنان ویژگی‌های استثنایی این گیاه دارویی را آشکار می‌سازد.