بررسی روند کاهش دمانس در نسل های جدید: چالش ها و پیامدهای جهانی

دمانس (زوال عقل) عنوانی کلی برای اختلالاتی است که با کاهش قابلیت‌های شناختی و اختلال در انجام فعالیت‌های روزمره همراه هستند و همچنان یکی از مهم‌ترین معضلات بهداشت جهانی محسوب می‌شود. هم‌اکنون، بیش از ۵۷ میلیون نفر در سراسر جهان با دمانس زندگی می‌کنند؛ تخمین زده می‌شود این رقم در سال ۲۰۳۰ به ۷۸ میلیون و تا ۲۰۵۰ به عدد چشمگیر ۱۳۹ میلیون برسد. با افزایش امید به زندگی و پیر شدن جمعیت، بررسی عوامل خطر و شیوع دمانس اهمیت ویژه‌ای برای سلامت عمومی و نظام‌های درمانی دارد.

روندهای شیوع دمانس: دیدگاه‌های نوین علمی

مطالعات جدید حاکی از آن است که احتمال ابتلا به دمانس ممکن است در هر نسل کاهش یابد؛ این روند دست‌کم در کشورهای با درآمد بالا بیشتر دیده می‌شود. محققان در یک تحلیل گسترده که بیش از ۶۲ هزار فرد بالای ۷۰ سال از آمریکا، انگلستان و اروپا را شامل می‌شد شرکت کردند. این مطالعات طولانی‌مدت، نقش کلیدی در شناخت فرایند سالمندی، سلامت شناختی و بیماری‌های مرتبط دارند.

برای بررسی تغییر خطر دمانس در بین نسل‌ها، شرکت‌کنندگان به هشت گروه سنی تقسیم شدند؛ این گروه‌ها از متولدین ۱۸۹۰-۱۹۱۳ تا ۱۹۴۴-۱۹۴۸ را در بر می‌گرفت. پژوهشگران از الگوریتم پیشرفته‌ای استفاده کردند که بر پایه اطلاعات جمعیتی، آزمون‌های شناختی و ارزیابی توانایی در فعالیت‌های روزمره (مانند تغذیه و رعایت بهداشت فردی) احتمال دمانس را پیش‌بینی می‌کرد، مشابه با فرآیندهای تشخیصی رایج در کلینیک‌ها.

اعتبارسنجی الگوریتم و ارزیابی‌ها

برای اطمینان از دقت الگوریتم، نتایج آن با سنجش‌های بالینی مطالعه Aging, Demographics and Memory در آمریکا مقایسه شد. در این گروه، ارزیابی‌های شناختی جامع سه تا چهار ساعته انجام و الگوریتم در بیش از ۸۵٪ موارد با تشخیص‌های بالینی دمانس هم‌خوانی داشت. این میزان تطابق بالا اعتبار قابل توجهی به یافته‌های مطالعه می‌دهد.

یافته‌های کلیدی: کاهش دمانس در نسل‌های جدید؟

تحلیل داده‌ها نتایجی قابل توجه به همراه داشت. در آمریکا، تخمین زده شد که حدود ۲۵٪ از متولدین ۱۸۹۰-۱۹۱۲ به دمانس دچار شدند، اما این رقم برای متولدین ۱۹۳۹-۱۹۴۳ تنها ۱۵٪ بود. در انگلستان نیز این روند مشاهده شد؛ نرخ دمانس از نزدیک به ۱۶٪ در متولدین ۱۹۲۴-۲۸ به ۱۵٪ در گروه ۱۹۳۴-۳۸ کاهش یافت. این کاهش خطر در زنان مشهودتر از مردان بود.

محققان نقش تولید ناخالص داخلی و توسعه اقتصادی را هم مد نظر قرار دادند؛ چرا که افراد در کشورهای با درآمد بالا معمولاً دسترسی به خدمات درمانی بهتر، سبک زندگی سالم‌تر و آگاهی بیشتر درباره پیشگیری از دمانس دارند؛ عواملی که می‌توانند به کاهش شیوع دمانس منجر شوند.

دلایل احتمالی کاهش خطر دمانس

با وجود شواهد قوی مبنی بر کاهش شیوع دمانس، دلایل اصلی این تغییر هنوز مبهم است. عوامل احتمالی مانند افزایش سطح تحصیلات، کنترل بهتر عوامل خطر عروقی (فشار خون و کلسترول)، و بهبود خدمات بهداشتی می‌توانند نقش داشته باشند. با این حال، پژوهش‌های تکمیلی برای شناسایی دقیق‌تر علت‌ها ضروری است.

پیامدهای جهانی و محدودیت‌های پژوهش

این نتایج امیدبخش با محدودیت‌های مهمی روبرو هستند. تحقیقات صرفاً بر روی جمعیت‌های کشورهای پر درآمد و با زیرساخت‌های پیشرفته درمانی انجام شده است؛ حال آنکه در کشورهای با درآمد متوسط و پایین، چالش‌هایی چون انگ اجتماعی، کمبود امکانات درمانی و آگاهی اندک از علائم و عوامل پیشگیری‌کننده وجود دارد.

طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت و انجمن آلزایمر، اکثر مبتلایان به دمانس در کشورهای کم‌درآمد و متوسط زندگی می‌کنند که ضعف جدی در داده‌های نماینده مشهود است. بدون مطالعات جامعِ طولی در این مناطق، امکان پیش‌بینی دقیق روند جهانی وجود ندارد. همچنین، نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی می‌توانند خطر دمانس را در جوامع آسیب‌پذیر افزایش دهند؛ موضوعی که در این تحلیل به طور کامل مورد توجه قرار نگرفته است.

محدودیت مدل‌های پیش‌بینی و تعریف‌ها

هرچند مدل پیش‌بینی الگوریتمی با تشخیص بالینی انطباق بالایی داشت اما محدودیت‌هایی نیز دارد. این مدل‌ها ممکن است برخی موارد دمانس، به‌ویژه انواع نادر مانند دمانس Lewy Body یا دمانس معنایی را شناسایی نکنند. هرچند بیماری آلزایمر عامل ۶۰-۷۰٪ موارد دمانس است اما انواع دیگر با نشانه‌ها و سازوکار متفاوت وجود دارد که در این مطالعه تفکیک نشده‌اند.

چرا تعداد بیماران دمانس همچنان افزایش می‌یابد؟

با وجود کاهش احتمالی نرخ بروز دمانس، شمار مطلق مبتلایان در سراسر جهان رو به افزایش است؛ زیرا:

۱. پیر شدن جمعیت: دمانس عمدتاً افراد بالای ۶۵ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد و با افزایش امید به زندگی، افراد بیشتری وارد گروه پر خطر می‌شوند. ۲. رشد جمعیت در مناطق آسیب‌پذیر: بیشتر کشورهای با درآمد پایین و متوسط که دمانس کمتر شناخته و درمان می‌شود، در حال تجربه رشد سریع جمعیت هستند.

افزون بر این، عوامل خطر قابل تعدیل مانند سلامت ضعیف قلب و عروق، دیابت، کم‌تحرکی و تحصیلات پایین، بویژه در مناطق محروم همچنان از عوامل اصلی ابتلا هستند. توجه به این عوامل برای پیشگیری مؤثر ضروری است.

ناعدالتی‌های اجتماعی و پیش‌بینی آینده

در مطالعه حاضر، تأثیر عمیق نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی بر خطر دمانس مدنظر قرار نگرفته است. وضعیت اجتماعی-اقتصادی پایین با سطح بالاتر خطر به دلیل نابرابری سلامت، دسترسی محدود به مراقبت و امکانات آموزشی همراه است. عدم لحاظ این متغیرها ممکن است سبب شود پیش‌بینی‌ها بار واقعی دمانس را کمتر برآورد کنند.

بنابراین، باید یافته‌های مربوط به کاهش خطر دمانس را محتاطانه تفسیر کرد. روند مشاهده‌شده در کشورهای پردرآمد لزوماً به کشورهای در حال توسعه و منابع محدود تعمیم نمی‌یابد؛ مناطقی که در دهه‌های آینده بیشترین میزان موارد جدید دمانس را تجربه خواهند کرد.

جمع‌بندی

تحقیقات جدید نشان می‌دهد احتمالاً در نسل‌های جدید کشورهای پردرآمد به دلیل بهبود شرایط درمانی، شیوه زندگی و رشد اقتصادی، خطر ابتلا به دمانس کاهش یافته است. با این حال، بار جهانی دمانس در حال افزایش است و روندهای جمعیتی و کمبود زیرساخت‌ها در کشورهای دارای درآمد پایین و متوسط این روند را تشدید می‌کند. محدودیت‌های مدل‌های پیش‌بینی و عدم تفکیک زیرگروه‌های دمانس نیز وجود دارد. در آینده، گسترش مطالعات طولی به مناطق کمتر نمایندگی‌شده و لحاظ کردن عوامل اجتماعی-اقتصادی برای برآورد دقیق‌تر و جامع‌تر لازم است. سرمایه‌گذاری در آموزش همگانی، زیرساخت‌های سلامت و راهبردهای نوین پیشگیری برای مقابله با رشد دمانس حیاتی خواهد بود.