کرم های استخوان خوار باستانی: بازماندگان تکاملی اعماق اقیانوس ها

کرم‌های استخوان‌خوار باستانی: نقش پنهان در زیست‌بوم‌های دریایی

برای بیش از ۱۰۰ میلیون سال، کرم‌های استخوان‌خوار عجیب و غریب، به ویژه از سرده Osedax، نقشی حیاتی اما پنهان در اکوسیستم‌های اعماق دریا ایفا کرده‌اند. برخلاف بیشتر لاشه‌خواران دریایی، این کرم‌های تخصصی با تغذیه از چربی‌ها و پروتئین‌های استخوان موجودات دریایی مرده در کف اقیانوس‌ها زنده می‌مانند. پژوهش‌های جدید مسیر تکاملی شگفت‌انگیز این بی‌مهرگان را روشن‌تر کرده و نسل آن‌ها را تا دوره کرتاسه پسین—مدت‌ها پیش از ظهور نهنگ‌ها—ردیابی می‌کند.

کشف منشا باستانی کرم‌های استخوان‌خوار

در یک پژوهش گروهی از دانشگاه کالج لندن (UCL) و موزه تاریخ طبیعی بریتانیا، دانشمندان با بهره‌گیری از فناوری تصویربرداری سی‌تی اسکن پیشرفته بیش از ۱۳۰ نمونه فسیل را بررسی کردند. به جای جستجو برای فسیل کرم‌ها، پژوهشگران به سراغ الگوهای خاص آسیب استخوان‌ها رفتند: سوراخ‌ها و تونل‌های میکروسکوپی که با الگوی تغذیه کرم‌های استخوان‌خوار امروزی مطابقت دارد. از میان این فسیل‌ها، شش نمونه نشانه‌هایی واضح از این نوع حفره‌ها را نشان دادند که منجر به اکتشاف غیرمنتظره‌ای شد.

برخلاف استخوان نهنگ‌ها—منبع غذایی اصلی Osedax امروزی—تیم تحقیق شواهدی از فعالیت کرم‌های استخوان‌خوار را بر روی بقایای خزندگان دریایی مانند موساسورها، ایکتیوسورها و پلیوسورها یافت. این جانوران در دوره مزوزوییک فرمانروای اقیانوس بودند و جایگاه‌های زیستی‌ای را اشغال می‌کردند که بعدها توسط نهنگ‌ها و پستانداران دریایی بزرگ تصاحب شد.

دکتر سارا جمیسون-تاد از UCL می‌گوید: «هیچ موجود دیگری پیدا نکردیم که چنین نشانه‌های حفاری را ایجاد کند. از آنجا که این آثار باقی‌مانده به آثار تولید شده توسط Osedax زنده بسیار شبیه‌اند و شواهد مغایری از فسیل‌های بدنی وجود ندارد، منطقی است که این آثار را به گونه‌های مرتبط نسبت دهیم.» این نتیجه‌گیری نشان می‌دهد که کرم‌های استخوان‌خوار از تبار تکاملی بسیار پایداری برخوردارند که با تغییرات اندک میلیون‌ها سال دوام آورده‌اند.

یافته‌های فسیلی جدید و پیامدهای تکاملی

فناوری سی‌تی اسکن به تیم پژوهشی امکان داد تا بدون آسیب رساندن به فسیل‌ها، جزئیات ساختاری آن‌ها را بررسی کند. در این پژوهش، هفت «ایکنواسپیشیز» جدید شناسایی شد؛ این رده‌بندی‌ها بر اساس نشانه‌های رفتاری، نه بقایای فیزیکی، تعریف شده‌اند. جالب اینکه برخی از الگوهای حفره‌ها کاملاً با الگوهای گونه‌های معاصر مشابهت داشتند. این تداوم تکاملی بیانگر پایداری راهبرد بوم‌شناختی این کرم‌هاست.

برای تعیین دقیق سن این آثار، گروه تحقیقاتی ریزفسیل‌های درون لایه‌های گچی اطراف استخوان را مطالعه کردند؛ بقایای بسیار کوچک جانداران باستانی که در تعیین دقیق قدمت زمان حفاری‌ها بسیار مؤثر بود. دکتر مارک جونز از موزه تاریخ طبیعی می‌گوید: «با استفاده از این ریزفسیل‌ها، موفق شدیم فعالیت کرم‌ها را به بازه‌های خاصی از دوره کرتاسه نسبت دهیم و قدمت این گروه زیستی را بسیار عقب‌تر از آنچه تصور می‌شد، ببریم.»

اثرگذاری گسترده و چشم‌انداز آینده مطالعه پالیوبیولوژی دریایی

این یافته‌ها نشان می‌دهد که کرم‌های استخوان‌خوار نقش مهمی در بازیافت مواد مغذی در کف اقیانوس‌ها در طول تاریخ زمین ایفا کرده‌اند. توانمندی آن‌ها در بهره‌برداری از لاشه‌های مهره‌داران بزرگ دریایی، به شکل‌گیری زیست‌بوم‌های اعماق و حرکت چرخه کربن میلیون‌ها سال پیش از ظهور نهنگ‌های امروز یاری رسانده است.

با این حال، داستان این کرم‌های مرموز هنوز به پایان نرسیده است. بسیاری از آثار حفاری‌شان چه در اقیانوس‌های باستانی و چه در زیست‌بوم‌های امروزی هنوز نام‌گذاری یا طبقه‌بندی نشده‌اند. پیشرفت در فناوری‌های تصویربرداری غیرمخرب و بررسی تنوع ژنتیکی کرم‌های استخوان‌خوار زنده می‌تواند به کشف‌های تازه منتهی شود و به پرسش‌هایی مانند اینکه آیا گونه‌های یکسان عامل این حفاری‌ها هستند یا تکامل همگرا باعث رفتارهای مشابه در گونه‌های متفاوت شده، پاسخ دهد.

جمیسون-تاد تاکید می‌کند: «برخی آثار حفاری از دوره کرتاسه تقریباً با همان‌هایی که امروز ایجاد می‌شوند، یکسان هستند.» این مسئله ثبات قابل توجه این سازگاری زیستی را نشان می‌دهد. پژوهش‌های آینده می‌تواند روشن کند که این بی‌مهرگان شگفت‌انگیز چگونه اکوسیستم‌های دریایی را طی میلیون‌ها سال تحت تاثیر قرار داده‌اند.

جمع‌بندی

کشف آثار کرم‌های استخوان‌خوار با قدمت ۱۰۰ میلیون سال، دیدگاه ما را نسبت به تکامل زیست‌بوم‌های اعماق دریا گسترش می‌دهد. این جانداران بازیافت‌کننده با حفظ پایداری تکاملی استثنایی، دنیای باستان خزندگان دریایی را به عصر نهنگ‌های امروزی پیوند زده‌اند. با کمک فناوری‌های نوین تصویربرداری و مطالعات ژنتیک باستانی، پژوهشگران به رمزگشایی بیشتری از نقش این ساکنان نامرئی اما حیاتی اقیانوس‌ها نزدیک شده‌اند—موضوعی که دانسته‌های ما درباره گذشته زمین و راهکارهای حفظ تنوع زیستی اقیانوس‌ها را غنی‌تر می‌سازد.