بررسی علمی داروهای ضد چاقی و بازگشت وزن پس از قطع درمان

علم داروهای ضد چاقی و مسئله بازگشت وزن

تحقیقات جدید دیدگاه دقیقی درباره اثربخشی و محدودیت‌های داروهای ضد چاقی (Anti-Obesity Medications - AOMs)، به‌ویژه آگونیست‌های گیرنده GLP-1 همانند اوزیمپیک (Ozempic) و وگووی (Wegovy) که به سرعت در جهان برای کنترل چاقی مورد استفاده قرار می‌گیرند، ارائه می‌دهد. در یک مرور جامع که توسط دانشمندان دانشگاه پکن چین انجام شد، ۱۱ مطالعه قبلی با مجموع ۲۴۶۶ فرد بزرگسال بررسی شد تا تأثیر قطع مصرف این داروها بر مدیریت پایدار وزن ارزیابی شود.

نقش داروهای GLP-1 در کاهش وزن

آگونیست‌های گیرنده GLP-1 مانند اوزیمپیک، وگووی و نیز زپ‌باوند (tirzepatide) عملکرد هورمون طبیعی گلوکاگون-لایک پپتاید-۱ را تقلید می‌کنند. این هورمون نقش کلیدی در تنظیم اشتها و کنترل قند خون دارد. با ایجاد حس سیری و کاهش مصرف غذا، داروهای GLP-1 در کارآزمایی‌های بالینی و تجربی اثر محسوسی بر کاهش وزن داشته‌اند.

یافته‌های مطالعات: بازگشت سریع و شایع وزن پس از قطع درمان

گرچه این داروهای کاهش وزن ابتدا موفقیت‌آمیز هستند، نتایج مرور نشان داد الگوی مشخصی از بازگشت وزن پس از توقف مصرف وجود دارد. به گفته هان وو، نویسنده اول مقاله: «افزایش قابل ملاحظه وزن از هشت هفته پس از قطع داروهای ضد چاقی آغاز شده و تا هفته بیستم ادامه پیدا کرد.» به طور متوسط، شرکت‌کنندگان طی ۲۰ هفته پس از قطع درمان حدود ۲.۵ کیلوگرم (۵.۵ پوند) وزن بازپس گرفتند.

جالب اینکه این بازگشت وزن در افرادی که از داروهای GLP-1 استفاده کرده بودند بیشتر مشاهده شد. همچنین، کسانی که بیشترین کاهش وزن اولیه را داشتند، پس از پایان درمان تمایل بیشتری به بازگشت وزن نشان دادند.

محققان برای اطمینان از دقت نتایج، عوامل مؤثری مانند میزان فعالیت بدنی، وجود دیابت و دیگر شرایط سلامت را نیز در تحلیل خود لحاظ کردند.

سؤالات بی‌پاسخ: چرا وزن بازمی‌گردد؟

علت دقیق این پدیده بازگشت وزن هنوز روشن نیست. ممکن است تغییرات متابولیک یا فیزیولوژیک در طول کاهش وزن، نگهداری وزن جدید را پس از قطع درمان دشوارتر کند اما به پژوهش بیشتری نیاز است تا این سازوکارها شفاف شود. پژوهشگران تاکید کردند که «تأثیرات چرخه‌های وزنی بر سلامت و متابولیسم بدن هنوز به‌طور کامل روشن نشده است.»

به عنوان نمونه، در یک کارآزمایی بالینی در سال ۲۰۲۳ درباره تیروزپتاید (Zepbound)، وقتی شرکت‌کنندگان پس از پایان تزریق هفتگی به دارونما تغییر دادند، به طور میانگین نصف وزنی را که قبلاً از دست داده بودند، مجدد به دست آوردند.

نگاهی وسیع‌تر: بازگشت وزن فقط مختص دارو نیست

پدیده بازگشت وزن صرفاً به درمان‌های دارویی محدود نمی‌شود؛ روند مشابهی پس از جراحی‌های کاهش وزن مانند بای‌پس معده یا گاستروپلاستی نیز مشاهده شده است. این موضوع نشان می‌دهد حفظ کاهش وزن طولانی‌مدت، چالشی چندوجهی و دشوار است.

با افزایش محبوبیت مصرف داروهای ضد چاقی، نگرانی‌ها درباره عوارض جانبی، ریسک‌های بلندمدت و پایداری نتایج درمان هم رشد یافته است. متخصصان بر اهمیت ادامه تحقیقات درباره راهکارهای حمایت پس از درمان و روش‌های جایگزین برای حفظ وزن سالم تأکید می‌کنند.

پژوهش‌های آتی و توصیه‌ها

برای درک بهتر این موضوع، تیم پژوهشگر خواستار اجرای مطالعات بزرگ‌تر با مدت پیگیری طولانی‌تر شد. چنین پژوهش‌هایی می‌تواند عوامل زیستی و رفتاری مؤثر در بازگشت وزن را شناسایی و راهنمایی‌های بالینی موثرتر ارائه کند. همچنین، نیاز به توسعه برنامه‌های جامع مدیریت وزن که فراتر از دوره دارودرمانی را دربرگیرد برجسته شده است.

محققان تأکید کردند: «انجام مطالعاتی با پیگیری طولانی‌تر برای بررسی دقیق عوامل مرتبط با تغییر وزن پس از قطع دارو ضروری است.»

جمع‌بندی

این یافته‌های جدید بر یک چالش اساسی در مدیریت چاقی تاکید دارند: اگرچه داروهایی مانند آگونیست‌های گیرنده GLP-1 موجب کاهش وزن قابل ملاحظه در مدت کوتاه می‌شوند، بخش زیادی از این دستاوردها پس از قطع مصرف از دست می‌رود. درک دلایل این روند و تدوین راهبردهای بهتر برای حفظ موفقیت کاهش وزن، همچنان از اولویت‌های علمی و بالینی است. تا آن زمان، کاربران فعلی یا افرادی که قصد استفاده از داروهای ضد چاقی را دارند، باید برنامه‌ها و خطر بازگشت وزن را با پزشکان خود مطرح کنند.