5 دقیقه
شناخت ماهیت غیرخطی پیری انسان
پیری یک فرایند زیستی جهانی است؛ اما پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند که این روند به طور یکنواخت و خطی اتفاق نمی‌افتد. برخلاف گذر زمان که قابل پیش‌بینی است، پیری انسان با فازهای مختلفی همراه است—دوره‌هایی از رشد سریع، پایداری و همانطور که تحقیقات جدید بیان می‌کنند، شتاب ناگهانی در سال‌های بالاتر. بر اساس یک مطالعه برجسته که توسط پژوهشگران آکادمی علوم چین انجام شد، سن ۵۰ سالگی به عنوان یک نقطه عطف مهم ظاهر می‌شود؛ جایی که سرعت پیری در اعضا و بافت‌ها به شکل محسوسی افزایش می‌یابد.
دورنمای پروتئومیک و نقطه عطف پیری
در این تحقیق جامع، دانشمندان تغییرات پروتئینی را در بافت‌های مختلف بدن ۷۶ اهداکننده انسان در بازه سنی ۱۴ تا ۶۸ سال بررسی کردند. آن‌ها با بررسی هزاران پروتئین در هفت سیستم فیزیولوژیک کلیدی—از جمله قلبی-عروقی، گوارشی، ایمنی، غدد درون‌ریز، تنفسی، پوششی و اسکلتی-عضلانی—الگوهای پیری هر بافت را در طول زمان شناسایی کردند. همچنین با آنالیز نمونه‌های خون، تصویری جامع از پیری سیستماتیک بدن به دست آمد.
نتایج این پژوهش الگوی قابل توجهی را نشان داد: بین سنین ۴۵ تا ۵۵ سالگی، به ویژه در حوالی ۵۰ سال، بسیاری از اندام‌ها دچار تغییرات مولکولی آشکار می‌شوند. این بازه زمانی با شتاب قابل توجه پیری، به ویژه در سیستم قلبی-عروقی، همراه است. عروق خونی، به‌خصوص آئورت، با سرعت بیشتری نسبت به سایر بافت‌ها پیر می‌شوند و به همین دلیل نسبت به فرسودگی ناشی از سن حساس‌تر می‌شوند. پانکراس و طحال نیز تغییرات مرتبط با افزایش سن را نشان دادند.
ارتباط تغییرات پروتئینی و ریسک بیماری‌ها
برای بررسی تاثیر این تغییرات پروتئینی بر سلامت، پژوهشگران داده‌های خود را با پایگاه داده‌هایی که پروتئین‌ها را به بیماری‌ها و ریسک‌های ژنتیکی مرتبط می‌کنند، مقابله کردند. آن‌ها دریافتند که ۴۸ پروتئین مرتبط با سن، با بیماری‌هایی مانند بیماری‌های قلبی-عروقی، فیبروز بافتی، بیماری کبد چرب غیرالکلی و تومورهای کبدی ارتباط دارند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که تغییرات مولکولی ناشی از پیری اندام‌ها، ریسک ابتلا به بیماری‌های مزمن مرتبط با سن را افزایش می‌دهد.
تأیید تجربی: نقش آئورت در پیری
برای تایید تاثیرات مخرب شتاب پیری عروقی، پژوهشگران یکی از پروتئین‌هایی را که در آئورت موش‌های پیر افزایش یافته بود، جدا کرده و به موش‌های جوان تزریق کردند. این موش‌ها به زودی نشانه‌های پیری عروقی مانند کاهش قدرت پنجه، استقامت، تعادل و هماهنگی—علائم افت فیزیکی—را نشان دادند. علاوه بر این، نشانه‌های زیستی پیری عروقی در آن‌ها مشهود بود که تأیید می‌کند تغییرات خاص پروتئینی مستقیماً در پیامدهای پیری نقش دارند.
نقشه‌برداری از پیچیدگی منحصر به فرد پیری انسان
مطالعات پیشین نیز تاکید داشتند که فرایند پیری یکنواخت و خطی نیست. پژوهش‌های دیگر نقاط اوج بیشتری را در حدود ۴۴ و ۶۰ سالگی شناسایی کرده‌اند که نشان از پیشرفت مرحله‌ای و وابسته به سیستم‌های بدنی دارد. یافته‌های جدید ضرورت نقشه‌برداری از روند پیری پروتئومیک و اندام‌محور را روشن‌تر می‌کند تا هر سیستم بدن به شکل جداگانه مورد ارزیابی قرار گیرد.
همانطور که نویسندگان مطالعه توضیح می‌دهند، ساخت یک اطلس پروتئومیک چندبافتی که کل طول عمر را در بر بگیرد، می‌تواند به روشن شدن مکانیزم‌هایی که تعادل پروتئین‌ها (پروتئواستاز) را مختل می‌کنند کمک کند. این اقدام سبب شناسایی شاخص‌ها و آسیب‌پذیری‌های مشترک یا اختصاصی در بافت‌ها شده و مبنایی برای مداخلات درمانی جهت کند کردن یا تغییر روند فرسودگی مرتبط با سن فراهم می‌آورد.
پیامدهای گسترده و چشم‌انداز آینده
شناسایی نقطه عطف دقیق در روند زیستی پیری، افق‌های جدیدی را برای مداخلات پزشکی هدفمند باز می‌کند. با دانستن اینکه چه زمانی و کجا اعضا بیشترین آسیب‌پذیری را دارند، پژوهشگران و پزشکان قادر خواهند بود راهبردهایی برای پیشگیری یا کاهش بیماری‌های مرتبط با سن تدوین کنند. این امر می‌تواند به افزایش طول عمر و مهم‌تر از آن، افزایش کیفیت سال‌های سالم زندگی (Healthspan) منجر شود. علاوه بر این، چنین پژوهش‌هایی علم پیری و طول عمر را به سمت پزشکی فردمحور سوق می‌دهد، جایی که درمان‌ها بر اساس الگوی خاص پیری هر فرد تنظیم می‌شوند.
نتایج این مطالعه نوید دوران جدیدی برای علم طول عمر را می‌دهد؛ عصری که در آن چشم‌انداز مولکولی پیری با دقت بیشتری ترسیم می‌شود و بدین ترتیب راه برای تشخیص زودهنگام ریسک و درمان‌های موثرتر بیماری‌های مرتبط با سن گشوده خواهد شد.
جمع‌بندی
این مطالعه پیشگامانه به شکلی قانع‌کننده نشان داد که سن ۵۰ سالگی نقطه عطفی است که در آن روند پیری انسان در سطح مولکولی و اندامی—به‌ویژه در بافت‌های عروقی و سایر اندام‌های حیاتی—شدت می‌یابد. درک بیشتر پایه‌های پروتئومیکی پیری، مسیر را برای درمان‌های نوآورانه به منظور حفظ عملکرد اندام‌ها، پیشگیری از بیماری‌های مزمن و ارتقای کیفیت زندگی بزرگسالان هموار می‌کند. گسترش این تحقیقات می‌تواند افزون بر افزایش طول عمر، به پویایی، سلامت و شادابی نسل‌های آینده نیز کمک کند.
منبع: cell
.avif)
نظرات