8 دقیقه
چه موجوداتی میان انگشتان پا می‌زیند: نقطه داغ میکروبی
پاهای انسان محل شکل‌گیری اکوسیستم‌های میکروبی پیچیده هستند. پوست ناحیه‌ی میان انگشتان پا به‌دلیل داشتن غدد عرق فراوان و قرار گرفتن در فضای بسته‌ی جوراب و کفش، به محیطی گرم و مرطوب تبدیل میشود که شرایط مناسبی برای رشد سریع باکتریها و قارچها فراهم می‌کند. تخمین‌ها نشان می‌دهند که هر سانتی‌متر مربع از پوست انسان میتواند بین صد تا ده میلیون سلول میکروبی حمل کند و پاها یکی از متنوع‌ترین نقاط بدن از نظر تنوع گونه‌ای هستند؛ به‌طوری‌که روی پای هر فرد تا هزار گونه میکروبی مختلف شناسایی شده است. حتی تنوع قارچی موجود روی پا بیشتر از سایر بخش‌های بدن است، عاملی که فراوانی مشکلات قارچی پا را توضیح می‌دهد.
این متابولیسم میکروبی‌ست، نه خود عرق، که مسئول ایجاد بوی خاص پا و کفش‌هاست. باکتریها و قارچ‌های مقیم از عرق و سلول‌های مرده‌ی پوست تغذیه میکنند و اسیدهای چرب فرار، ترکیبات گوگردی و سایر مواد بودار را ایجاد می‌نمایند. از جمعیت همیشگی و بی‌خطر پوست می‌توان به استافیلوکوک‌های کوآگولاز-منفی اشاره کرد، اما برخی از میکروارگانیسم‌های یافت‌شده در جوراب و کفش ممکن است شامل پاتوژن‌های فرصت‌طلب نظیر آسپرژیلوس، کاندیدا و کریپتوکوکوس باشند. نهادهای بهداشت عمومی، با علم به شیوع بوی پا و بیماری‌های مرتبط، به طور منظم راهنمایی‌های بهداشتی برای کاهش خطرها ارائه می‌دهند.
جوراب، مخزن میکروب: محیط، انتقال و ریسک عفونت
جورابها صرفاً تصویری از میکروبیولوژی پوست نیستند؛ بلکه به‌سان اسفنجی میکروبی عمل میکنند و می‌توانند ارگانیسم‌هایی از کف زمین، تشک‌های باشگاه، رختکن‌ها، باغ، موی حیوانات خانگی، گرد و غبار و آب را به خود جذب نمایند. پژوهش‌های کنترل‌شده نشان داده‌اند جوراب‌هایی که تنها دوازده ساعت پوشیده شده‌اند، بار میکروبی و قارچی بیشتری نسبت به اغلب لباس‌های دیگر دارند، موضوعی که سرعت تجمع میکروب در این منسوجات را نشان می‌دهد. این میکروبها قادرند به کفش، رختخواب، کف زمین و مجدداً پوست انتقال یافته و مسیرهای تماس دوباره و آلودگی محیطی ایجاد کنند.
این انتقال‌ها در مراکز درمانی اهمیت عملی ویژه‌ای دارد. در پژوهشی بیمارستانی، جوراب‌های بیماران حاوی میکروبهای منشأ گرفته از کف زمین - از جمله گونه‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک - به تخت و ملحفه‌های بیماران منتقل شد. این یافته اهمیت رعایت بهداشت پا و ضروری بودن ملاحظات مربوط به کفش و ملحفه را برای کنترل عفونت در مراکز درمانی برجسته می‌کند.
همچنین جورابها می‌توانند به انتقال قارچ‌های درماتوفیت، عامل بیماری تینا پدیس (پای ورزشکاران)، منجر شوند. این قارچها در محیط گرم و مرطوب - همان شرایط حاصل از جوراب خیس و کفش تنگ - رشد میکنند. تینا پدیس به شدت مسری است و میتواند میان انگشتان، به پاشنه، دست‌ها و حتی چین‌های مجاور پوست منتشر شود؛ اسپورهای قارچ نیز می‌توانند روی منسوجات و در کفش‌ها مدت‌ها پس از اتمام علائم فعال بمانند.
پیشگیری عملی
متخصصان توصیه میکنند برای کاهش انتقال و عود عفونت، از راه رفتن پابرهنه در محیطهای مرطوب مشترک نظیر استخر و حمام باشگاه خودداری کنید، از به اشتراک گذاشتن جوراب، حوله و کفش پرهیز کنید و نیز نظافت کامل پا - به‌ویژه خشک کردن دقیق بین انگشتان - را رعایت نمایید. اگر عفونت رخ داد، معمولا داروهای موضعی ضدقارچ مؤثرند، اما پیشگیری و مدیریت محیطی برای جلوگیری از عود ضروری است.
چگونه میکروبیوم جوراب بررسی میشود و چه یافته‌هایی دارد؟
پژوهشگران برای مطالعه میکروبیوم جوراب و پوست، از روش‌های کشت کلاسیک و توالی‌یابی DNA (متاژنومیکس) استفاده میکنند. روش‌های کشت به سنجش میکروبهای زنده و جداسازی پاتوژن‌ها کمک می‌کند، درحالی‌که توالی‌یابی، تصویر جامعی از تنوع باکتریها و قارچها - حتی ارگانیسم‌هایی که در آزمایشگاه به‌سختی رشد میکنند - ارائه می‌دهد. آزمایش‌های رایج شامل پوشیدن کوتاه‌مدت جوراب، مقایسه شست‌شوها و نمونه‌برداری از کفش، کف زمین و منسوجات برای تعیین مسیرهای انتقال است.
نتایج ثابت کرده که نوع پارچه و عادات پوشش در بار میکروبی نقش دارد. الیاف طبیعی مانند پنبه معمولاً شست‌وشو و خشک کردن با دمای بالا را بهتر تحمل کرده و این ویژگی هنگام ضدعفونی مفید است. برعکس، پارچه‌های مصنوعی که حرارت و رطوبت را حبس میکنند، رشد میکروبی و تولید بو را تشدید میکنند.
شست‌وشوی صحیح جوراب برای کاهش بار میکروبی
اغلب توصیه‌های شست‌وشوی خانگی بر حفظ رنگ و جنس تمرکز دارند، اما هنگام کنترل میکروبها، دما و نوع شوینده اهمیت بسزایی دارد. مطالعات نشان داده‌اند شست‌وشو در دمای پایین (۳۰ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد) همیشه باکتریها و اسپورهای قارچی را کاملاً از بین نمی‌برد، به‌ویژه در خانه‌هایی که افراد آسیب‌پذیر زندگی میکنند. برای کاهش خطر میکروبی، به این نکات توجه کنید:
دستور شست‌وشو و خشک کردن
- جورابها را قبل از شست‌وشو پشت و رو کنید تا سطح داخلی که میکروب بیشتری دارد کاملاً در معرض شوینده قرار گیرد
- از شویندههای آنزیمی برای تجزیه عرق و سلول‌های مرده پوست سود ببرید
- در صورت امکان طبق برچسب، با دمای ۶۰ درجه سلسیوس بشویید
- برای پارچه‌هایی که تحمل دمای بالا ندارند، از اتوی بخار برای اعمال حرارت استفاده کنید تا اسپورها غیرفعال شوند
- خشک کردن جورابها در برابر آفتاب، با استفاده از اثر ضدمیکروبی اشعه فرابنفش و سرعت‌دهی به تبخیر، توصیه میشود
الیاف طبیعی مانند پنبه معمولاً در برابر دمای بالای شست‌وشو مقاوم‌تر از ترکیبات مصنوعی‌اند و برای افراد با سابقه عفونت قارچی انتخاب مناسبی به‌شمار می‌روند. همچنین، تعویض مکرر کفش برای خشک شدن کامل بین نوبت‌ها، احتمال تجمع و بقای میکروب را کاهش می‌دهد.
کاربردهای پژوهشی و جنایی میکروبیوم جوراب
جمعیت میکروبی روی جوراب میتواند نشانه‌های محیطی را همچون «امضا» حفظ کند که در تحقیقات علمی و جنایی کاربرد دارد. در یکی از پرونده‌های جنایی ایالات متحده، باکتری‌های خاک استخراج‌شده از جوراب مظنون با میکروبیوم محل دفن مطابقت داشت و همین سرنخ، ارتباط متهم با صحنه جرم را نشان داد. این نمونه‌ها اهمیت رو به رشد میکروبیولوژی جنایی را نشان می‌دهد، جایی که مجموعه‌های میکروبی منحصر به محل - شامل باکتری‌های خاک، میکروبهای همراه گیاه و سایر شاخص‌های محیطی - به‌عنوان شواهد مکانی به کار گرفته می‌شوند.
فراتر از دنیای جنایی، پژوهش‌های روی میکروبیوم جوراب افق‌های تازه‌ای در میکروبیولوژی محیط زیست و پزشکی می‌گشاید؛ از درک نحوه شکل‌گیری زیست‌بوم‌های خاص، ردگیری مسیر انتقال میکروب در اماکن ساخته‌شده تا طراحی منسوجات و فناوری‌های شست‌وشو به‌منظور کاهش بقای عوامل بیماری‌زا. از جمله فناوری‌های درحال توسعه می‌توان به کاربرد الیاف آنتی‌میکروبیال و افزودنی‌های شست‌وشو اشاره کرد که بدون آسیب‌زدن به پارچه یا ایجاد مقاومت، عوامل عفونی را خنثی میکنند.
متخصصان تأکید دارند که اکوسیستم‌های میکروبی همراه بدن و پوشاک ما، پویا، آموزنده و غالباً بادوام هستند. میکروبیولوژیست‌ها معتقدند ترکیب دانش میکروبیوم با توصیه‌های بهداشتی، پروتکل‌های بیمارستانی و طراحی منسوجات میتواند نقش مهمی در کاهش عفونت و سلامت عمومی ایفا کند.
جمع‌بندی
پاها و جورابها اگرچه ظاهراً محیطی کوچک را تشکیل می‌دهند، اما دارای اکوسیستمی غنی و مبتنی بر فیزیولوژی فرد و تماس محیطی هستند. گرما، رطوبت و مواد آلی شرایط ایده‌آلی برای رشد متنوع باکتریها و قارچها فراهم می‌کند، که عامل بو و در برخی موارد ریسک عفونت می‌شوند. اقداماتی مانند رعایت بهداشت پا، انتخاب منسوجات قابل تنفس، تعویض روزانه جورابها، شست‌وشوی دما‌بالا و خشک‌کردن کامل کفش، جمعیت میکروبی را کاهش و خطر عود را مهار می‌کند. در همین حال، مطالعه میکروبیوم جورابها افق‌های تازه‌ای برای درک اکولوژی میکروبی، مدیریت عفونت و حتی علم جنایی گشوده و بار دیگر اهمیت میکروارگانیسم‌های همراه را در زندگی فردی و اجتماعی به‌روشنی نشان می‌دهد.
منبع: theconversation
.avif)
نظرات