8 دقیقه
مقدمه: چرا صدسالگان در علم طول عمر اهمیت دارند
افرادی که به سن ۱۰۰ سال یا بیشتر می‌رسند — یا همان صدسالگان — گروهی اندک اما بسیار ارزشمند از نظر علمی به شمار می‌روند. بررسی این‌که چرا تنها بخش کوچکی از مردم به این سن می‌رسند آن هم با سلامتی نسبتاً مناسب، میتواند به شناسایی عوامل زیستی، محیطی و اجتماعی پیری سالم کمک کند. پژوهش‌های جدید جمعیتی در سوئد که صدها هزار پرونده را بررسی کرده‌اند، الگوهای بیماری صدسالگان را با همسالانی که زودتر فوت کرده‌اند مقایسه نموده‌اند. یافتهها نشان میدهد که طول عمر استثنایی تنها به تأخیر در بروز بیماری‌ها محدود نمی‌شود بلکه با روند کندتر تجمع بیماری‌ها در طول زندگی نیز همراه است. این بینش‌ها برای رشته‌هایی همچون اپیدمیولوژی، سالمندشناسی، تحقیقات قلب و عروق و سیاستهای سلامت عمومی که به دنبال افزایش طول عمر و کیفیت زندگی هستند، ارزشمند است.
پیشینه علمی و طرح پژوهش
مطالعات طولی و بزرگ جمعیتی، اساس تحقیق درباره سالمندی و بیماری محسوب میشود. دو بررسی مکمل در سوئد با رهگیری کامل گروه‌های تولد و ثبت تشخیص بیماری‌ها در طول چند دهه انجام شد. نخستین گروه، شامل ۱۷۰٬۷۸۷ نفر متولد بین ۱۹۱۲ و ۱۹۲۲ در استان استکهلم بود که تا ۴۰ سال (از سن ۶۰ تا مرگ یا صدسالگی) پیگیری شدند و رخدادهایی مانند سکته مغزی، حمله قلبی، شکستگی لگن و انواع سرطان ارزیابی گردید.
دومین تحلیل فراگیرتر، بر روی ۲۷۴٬۱۰۸ نفر متولد بین ۱۹۲۰ و ۱۹۲۲ صورت گرفت که از ۷۰ سالگی تا مرگ یا ۱۰۰ ساله شدن آنان، به مدت حدود ۳۰ سال دنبال شدند. دامنه این مطالعه به ۴۰ بیماری، از مزمنات خفیف مانند پرفشاری خون تا بیماریهای شدید همچون نارسایی قلب و دیابت گسترش یافته بود. این مطالعات تصویر دقیقی از شروع بیماری، روند مالتی‌موربیدیتی (تجمیع چندبیماری) و خطرات منحصربه‌فرد هر بیماری را در گروه‌های هم‌سال ترسیم می‌کنند.
یافتههای اصلی: روند کندتر تجمیع بیماری و کاهش خطر تجمعی
نتایج هر دو مطالعه همراستا بود: صدسالگان تعداد کمتری تشخیص بیماری در طی زندگی دریافت کردند، روند بروز بیماری در آنها کندتر بود و خطر ابتلا به بیماریهای کشنده — به خصوص مشکلات عمده قلبی‌عروقی — نسبت به افراد با عمر کمتر پایین‌تر بود.
زمان‌بندی بیماری و نرخ ابتلا
در سن ۸۵ سالگی، تنها حدود ۴ درصد صدسالگان دچار سکته مغزی شده بودند، در حالی که این رقم در افرادی که دهه ۹۰ عمر فوت کردند نزدیک به ۱۰ درصد بود. تا صدسالگی، تقریباً ۱۲.۵ درصد صدسالگان سکته قلبی داشتند، اما بیش از ۲۴ درصد کسانی که در دهه ۸۰ فوت کرده بودند تا این سن با این بیماری مواجه شده بودند. این تفاوت‌ها نشان میدهد که صدسالگان فقط با نرخ مشابهی بیماری را تحمل نمی‌کنند، بلکه درصد بیشتری از بیماریهای حاصل از سالمندی را به تعویق می‌اندازند یا از آنها دور می‌مانند.
دامنه تشخیص گسترده‌تر و بیماری محدود به عضو
با افزایش تعداد بیماریهای بررسی‌شده به ۴۰ مورد نیز، صدسالگان کمتر و دیرتر بیماری کسب کردند. مهم‌تر آنکه، غالباً بیماری‌ها در آنان به یک سیستم اندامی محدود می‌شد. محدود بودن به یک اندام، مدیریت بالینی را ساده‌تر و از پیشروی به چندبیماری جلوگیری می‌کند. بیماری قلبی‌عروقی — مهمترین دسته — در سنین سالمندی اولیه در صدسالگان نسبتاً کمتر دیده شد؛ برای مثال، در ۸۰ سالگی فقط ۸ درصد صدسالگان دچار بیماریهای قلبی بودند در حالی که این رقم در افراد فوت شده تا ۸۵ سال، بیش از ۱۵ درصد بود. همچنین صدسالگان در مواجهه با اختلالات نوروسایکاتریک (مانند افسردگی و دمانس) مقاوم‌تر ظاهر شدند.
الگوهای چندبیماری و افت سلامت در پایان عمر
بیشتر افرادی که به ۱۰۰ سالگی نمی‌رسند، با افزایش شدید تعداد بیماری‌ها در سال‌های پایانی عمر روبرو میشوند. اما صدسالگان کمتر دچار رشد ناگهانی بیماریهای متعدد پیش از مرگ میشوند و این روند در آنها تدریجی‌تر و کندتر است. زمانی هم که چندبیماری رخ میدهد، معمولاً این هم‌زمانی به طور متوسط در حدود ۸۹ سالگی دیده میشود و چند سال فرصت زندگی با سطح پایین‌تر بیماری را به آنان میدهد.
تفسیر، سازوکارها و محدودیت‌ها
تکرار الگوها در دو گروه بزرگ نشان میدهد که طول عمر فوق‌العاده، با مسیر متفاوت پیری همراه است که شامل شروع دیرهنگام بیماری‌ها، کاهش خطر تجمعی و روند کندتر حادث شدن چندبیماری است. هنوز مشخص نیست نقش ژنتیک، سبک زندگی (تغذیه، فعالیت فیزیکی، عدم مصرف دخانیات)، عوامل اجتماعی (سوابق تحصیلی، وضعیت اقتصادی)، تجارب کودکی یا ترکیب این عوامل کدام یک غالب است.
محدودیت‌ها شامل تکیه به سوابق ثبت بیماری است که بیشتر بیماریهای شدید یا تشخیص‌داده‌شده را نشان میدهد و امکان کم‌شماری بیماریهای بی‌علامت یا تشخیص‌داده‌نشده وجود دارد. تفاوت‌های گروه تولد (دسترسی به خدمات سلامت یا شیوه زندگی) نیز میتواند بر نتایج اثرگذار باشد. با این حال، قدرت و مداومت یافتهها در طرح‌های تحلیلی مختلف اعتبار نتایج را افزایش میدهد.
نقل قول، فناوریهای مرتبط و چشم‌انداز آینده
نویسندگان مقاله تأکید کرده‌اند: «این داده‌های جمعیتی نشان می‌دهند که بخشی از جمعیت میتوانند با بار بیماری کمتر و شروع دیرتر بیماری‌ها سالم‌تر پیر شوند — نشانه‌ای دلگرم‌کننده از وجود مسیرهای پیری سالم در کل جمعیت.» چشم‌انداز پژوهش‌های آینده شامل تحلیل ژنومی، بررسی زیستنشانگرها و ترکیب داده‌های دیجیتال سلامت مانند اطلاعات فیزیولوژیک دستگاه‌های پوشیدنی و سوابق طولی الکترونیک سلامت است. پیشرفت‌های ژنومیکس، متابولومیکس و یادگیری ماشین برای پیش‌بینی و شناسایی مسیرهای زیستی و عوامل تعدیل‌پذیر مؤثر بر الگوی پیری مشابه صدسالگان موثر خواهد بود.
از جمله فناوری‌ها و روش‌های نوینی که بینش‌های بیشتری در این زمینه فراهم خواهند کرد عبارت‌اند از:
- توالییابی ژنومی و امتیاز خطرات ژنتیکی برای شناسایی ژن‌های محافظت‌کننده در افزایش طول عمر.
- ساعت‌های زیستی و اپی‌ژنتیکی برای ارزیابی سن بیولوژیکی و سرعت فرایند پیری.
- پوشیدنی‌ها و پایش از راه دور برای ثبت علائم اولیه فیزیولوژیکی پایداری بدن.
- مدل‌سازی هوشمند چندبیماری برای شبیه‌‌سازی مداخلاتی که روند بیماری را کند می‌کنند.
هر یک از این رویکردها، میتواند یافتههای گروه‌های جمعیتی را به راهبردهای کاربردی در جهت پیشگیری و افزایش طول عمر سالم در کل جامعه تبدیل کند.
پیامدها برای سلامت عمومی و پزشکی بالینی
این مطالعات نشان می‌دهند که مراقبت از سلامت قلب و تقویت تاب‌آوری روانی ـ عصبی از مهمترین اهداف برای افزایش طول عمر سالم است. اقداماتی که مانع بروز یا تأخیر در پرفشاری خون، تصلب شرایین، دیابت و بیماریهای عصبی میشوند، تأثیر چشمگیری در افزایش عمر توأم با سلامت دارند. سیاستهای جمعیتی باید بر اقدامات پیشگیرانه اولیه، دسترسی برابر به درمان، محیط‌های سالم و ترویج رفتارهای سلامتی در تمام دوره عمر تأکید ورزند و در کنار رویکردهای پزشکی دقیق اجرا شوند.
جمع‌بندی
مطالعات گروهی در سوئد ثابت می‌کند کسانی که تا ۱۰۰ سال عمر می‌کنند، با کندتر شدن روند ایجاد بیماری‌ها، شروع دیرتر اختلالات و پیشرفت کمتر چندبیماری — مخصوصاً بیماریهای قلبی و عصبی ـ روانپزشکی — مشهود هستند. طول عمر استثنایی مسیری متفاوت از پیری است نه فقط بقای با بیماریهای مرسوم سالمندی. شناخت عوامل ژنتیکی، سبک زندگی و محیطی این مسیر پژوهش آینده خواهد بود و میتواند راهگشای افزایش پیری سالم در سطح جهان شود.
منبع: theconversation
.avif)
نظرات