7 دقیقه
تولد بی‌سابقه و اهمیت آن
در ایالات متحده، تولد نوزادی که از جنینی شکل گرفته و بیش از سه دهه پیش منجمد شده بود، نگاه جهانیان را به خود جلب کرده است. این جنین در سال ۱۹۹۴ – یعنی زمانی که اینترنت و تلفن همراه هنوز در مراحل ابتدایی توسعه خود بودند – ایجاد و وارد ذخیرهسازی طولانیمدت گردید. این رویداد نه‌تنها معیاری جدید از پایداری جنینهای منجمد را به نمایش گذاشته، بلکه همچنین پرسش‌هایی علمی، حقوقی و اخلاقی را درباره فناوریهای کمکباروری (ART)، اهدای جنین و نقش پیوندهای ژنتیکی میان نسلها برانگیخته است.
پیشینه علمی: IVF، سرماحفاظت و نگهداری جنین
در فرایند لقاح آزمایشگاهی (IVF)، معمولاً چندین جنین طی هر چرخه درمانی تولید میشود. با پیشرفت‌هایی که به‌ویژه در روش ویترفیکاسیون (انجماد شیشه‌ای) رخ داده، احتمال آسیب به سلول‌ها بر اثر تشکیل کریستال‌های یخ تا حد زیادی کاهش پیدا کرده و موفقیت انجماد و ذوب جنینها ارتقا یافته است. امروز انجماد جنین جزئی جدایی‌ناپذیر از حوزه IVF و حفظ باروری محسوب میشود و این امکان را فراهم می‌آورد تا فرصت بارداری به تعویق بیفتد، جنین اهدا شود یا پیش از لانه‌گزینی تست ژنتیکی انجام گردد.
چگونگی محافظت از جنینها
در فرآیند سرماحفاظت، سلول‌ها در دماهای بسیار پایین - معمولاً در نیتروژن مایع با دمای تقریبی ۱۹۶- درجه سلسیوس - پایدار نگه داشته میشوند. به لطف سرعت بالای سرمازدن در تکنیک ویترفیکاسیون، تشکیل بلورهای یخ که می‌تواند میزان زندهماندن جنینها پس از ذوب را کاهش دهد، پیشگیری میشود. اگرچه پیامدهای کوتاه‌مدت این روش‌ها به‌خوبی مستند شده، ذخیرهسازی طولانیمدت، موضوعات عملی جدیدی را درباره بقابخشی، سلامت محیط ذخیرهسازی و سیاستهای مدیریتی پیش می‌کشد: برای چه مدت میتوان جنینها را به‌گونه‌ای ذخیره کرد که شانس تولد سالم حفظ شود؟
نمونه موردی، مسیرهای اهدا و چهارچوبهای قانونی
برخلاف اطلاع‌رسانی‌های رایج که توسط کلینیک‌ها مدیریت میشوند، در این نمونه خاص، انتقال جنینها از مسیر یک سازمان غیرانتفاعی آمریکایی انجام شد که اهدای هدفمند جنین را تسهیل میکند و به اهداکننده اجازه میدهد گیرنده را شخصاً انتخاب کند. اهداکننده اصلی که اکنون در دهه شصت زندگی‌اش است، این مسیر را برگزید تا نوزاد متولدشده، خواهر یا برادر ژنتیکی کامل دختر بزرگ‌سال او باشد. چنین پیوند خانوادگی با فاصله زمانی بیش از سی سال، پویایی جدیدی به ساختار خانواده وارد میکند که تنها با ذخیرهسازی طولانیمدت ممکن شده است.
چهارچوبهای حقوقی درباره مدت نگهداری جنینها در کشورهای مختلف متفاوت است. در ایالات متحده قانون فدرالی که مدت ذخیرهسازی را محدود کند وجود ندارد و این موضوع عموماً در اختیار کلینیک یا قوانین ایالتی است؛ در مقابل، در بریتانیا سقف قانونی ذخیرهسازی جنینها اخیراً به ۵۵ سال افزایش یافته که نشان‌دهنده رویکردی انعطاف‌پذیرتر است. همین تفاوت‌ها سبب میشود که مهاجرت‌های درمان ناباروری و جابجایی جنینها میان کشورها، پیچیدگی‌های قانونی و اخلاقی پدید آورد.
ابعاد اجتماعی و روان‌شناختی: هویت، قرابت و فاصله‌های سنی
متولد شدن از جنینی با قدمت چند دهه، شکاف زمانی منحصر به فردی ایجاد میکند: لقاح در عصری دیگر و تولد در زمانی نوین. این موضوع سؤالاتی را برای افرادی که از این روش به دنیا آمده‌اند درباره هویت و جایگاه‌شان در تاریخچه خانواده مطرح میکند. در حالی‌که پژوهش‌ها از عملکرد خوب خانواده‌های دارای فرزند اهداشده خبر می‌دهند، تجربه ‘زندگی در زمان منجمد’ به‌کلی متفاوت است. افرادی که از چنین جنین‌هایی به دنیا می‌آیند، ممکن است با پرسش‌هایی درباره جایگاه خود در شجره خانوادگی، سن بستگان ژنتیکی یا حتی روابط با اهداکنندگانی که دهه‌ها بزرگ‌تر یا حتی فوت‌شده‌اند، روبرو شوند.
امروزه پلتفرم‌های آزمایش ژنتیک مستقیم همچون 23andMe و Ancestry.com شیوه جستجوی خویشاوندان زیستی را برای این افراد تغییر داده‌اند. هرچه انجماد طولانیمدت رایج‌تر شود، انتظار می‌رود این پایگاه‌های داده، ابزار اصلی برقراری پیوند میان نسلها شوند و گاه حتی از مسیرهای رسمی و ثبت‌‌شده عبور کنند. این روند اثری بزرگ بر حریم خصوصی، انتظارات اهداکنندگان و خانواده‌ها و سازگاری اجتماعی با اختلاف‌های سنی خواهد داشت.
دغدغه‌های اخلاقی و سیاست‌گذاری
ذخیره طولانیمدت جنین، مسائلی کلان از جنس اخلاق زیستی، آزادی در تولیدمثل و حقوق خانواده را مطرح میسازد. مسائلی از قبیل: کلینیک‌ها تا چه حد باید درباره هزینه‌ها و سرنوشت بلندمدت جنینها به خانواده‌ها شفافیت داشته باشند؟ فرایند رضایت چگونه تنظیم شود تا هم اختیار اهداکننده رعایت گردد و هم حقوق آینده کودکان؟ چه وظیفه‌ای بر دوش نهادهای ناظر برای تعیین سقف‌های زمانی و ملاحظات بین‌المللی است؟
یکی از متخصصان پزشکی تولیدمثل اظهار کرده است: «دانش سرماحفاظت جلوتر از چارچوب‌های اجتماعی و قانونی ما حرکت میکند. به قوانین روشن‌تر درباره رضایت، مدت نگهداری و نحوه حمایت از افراد متولدشده با این روش نیاز داریم.» چنین دستورالعمل‌هایی باید تعادلی میان حق انتخاب اهداکنندگان، نیازهای دریافت‌کنندگان و رفاه و حریم خصوصی کودکان حاصل از این روند برقرار کند.
فناوریهای مرتبط و دورنمای آینده
فراتر از ویترفیکاسیون، پیشرفت در فرهنگ جنین، غربالگری ژنتیکی و بهبود مدیریت ذخایر می‌تواند میزان موفقیت و شمار جنینهای ذخیره‌شده را افزایش دهد. جهانی شدن صنعت درمان‌های ناباروری – با انتقال بین‌المللی گامت‌ها و جنینها – نیاز به استانداردهای واحد را برای کنترل شمار اهداکنندگان، جلوگیری از بروز مشکلات خویشاوندی ناخواسته و حفاظت از حریم خصوصی دوچندان میکند.
از سوی دیگر، با رشد آزمایش ژنتیکی تجاری و دیجیتالی شدن سوابق پزشکی، افراد متولد از این جنینها بیش از پیش به اطلاعات ژنتیکی و خانوادگی خود دسترسی خواهند داشت. این امر اگرچه می‌تواند در شکل‌گیری هویت سودمند باشد، اما احتمالاً چالشهای روانی – اجتماعی تازه‌ای ایجاد میکند که ناشی از گستردگی اختلاف نسلی است.
جمع‌بندی
تولد نوزادی از یک جنین منجمد سی ساله، قابلیت‌های فنی فناوریهای نوین سرماحفاظت را برجسته میسازد و همزمان، پرسش‌هایی انسانی و پیچیده را پیش رو می‌گذارد. از منظر علمی، نشان داده شد که ذخیرهسازی طولانیمدت همچنان می‌تواند منجر به تولد سالم گردد و کارایی روشهای ویترفیکاسیون و پروتکل‌های نگهداری را تأیید میکند. از دید اجتماعی و اخلاقی، لازم است کلینیک‌ها، نهادهای قانون‌گذار و خانواده‌ها درباره رضایت آگاهانه، انتخاب اهدا، قوانین بین‌مرزی و درک افراد متولدشده از منشأ ژنتیکی خود – در حالی‌که خویشاوندان آنها از نسلی دیگر هستند – گفتگویی جدی داشته باشند.
همگام با تکامل فناوریهای کمکباروری، مسئولان و پزشکان باید دستورالعمل‌های نوینی درباره زمان نگهداری، دسترسی به اطلاعات اهداکننده و خدمات حمایتی به فرزندان این فناوری‌ها تهیه کنند. پیوند میان پزشکی تولیدمثل، ژنتیک مصرفی و روایت‌های خانوادگی، سال‌های آینده نقشی مهم در نحوه مدیریت این ارتباطات بی‌سابقه زمانی ایفا خواهد کرد.
منبع: theconversation
.avif)
نظرات