5 دقیقه
کهربای باستانی نمایان‌گر یک رابطهٔ انگل‌گرایانهٔ هولناک
حدوداً ۱۰۰ میلیون سال پیش، قطره‌ای رزین درختی صحنه‌ای شگفت‌انگیز را نگهداری کرد: قارچی که از بدن یک مورچهٔ جوان بیرون زده بود. آن رزین پس از گذشت زمان به کهربا تبدیل شد و تحلیل‌های نوین نمونه نشان میدهد که قارچهای انگل از جنس Ophiocordyceps—که اغلب به آن‌ها «قارچهای زامبی» گفته میشود—در اواسط دوران کرتاسه حشرات را تحت تاثیر قرار می‌دادند. این کشف زمان شناخته‌شدهٔ آغاز این رفتارِ تغییردهندهٔ میزبان را به عقب می‌برد و نشان میدهد که این قارچها مدت‌ها طولانی‌تر از آنچه پیش‌تر مستند شده بود، اکولوژی حشرات را شکل داده‌اند.
Ophiocordyceps چه کاری انجام میدهد و چرا اهمیت دارد
Ophiocordyceps (تلفظ: اوه‑فی‑او‑کور‑دی‑سپس) گروهی از قارچهای انگل است که میزبان‌های متنوعی از بندپایان مانند مورچه‌ها، مگس‌ها و کرم‌ها را آلوده میکند. در سیستمهای زنده پژوهشگران مشاهده کردهاند که حشرات آلوده غالباً لانه یا پناهگاه خود را ترک میکنند، به نقاط بالاتر می‌خزند، فک‌های خود را در گیاهان گیر می‌اندازند و در وضعیتی میمیرند که پخش شدن هاگ‌های قارچ را به حداکثر می‌رساند. سپس قارچ از لاشه، ساقه یا ساختاری بارورزا رشد میکند و هاگها را در محیط آزاد میکند تا میزبان‌های جدید را آلوده کنند.
درک زمان پدیدآمدن این رفتار «زامبیسازی» برای بازسازی هم‌تکاملی بین انگل‌ها و میزبان‌های حشره‌ای ضروری است. شواهد فسیلی از قارچها بسیار نادر است زیرا بافتهای قارچی نرم بوده و به‌ندرت حفظ میشوند. یافتن حشره‌ای که ساختارهای قارچی هنوز از بدنش بیرون زده است به‌ویژه غیرمعمول و از دید علمی ارزشمند است.
کشف و روش‌های تحلیلی
فسیل مورچه توسط دیرین‌شناس یوهوئی ژوانگ هنگام بررسی مجموعههای کهربا در دانشگاه یون‌نان در کونمینگ، چین شناسایی شد. بازدید دیداری اولیه به کشفی غیرمنتظره انجامید: چیزی که از قفسهٔ صدری حشره بیرون زده بود. تصویربرداری سه‌بعدی با وضوح بالا—اسکن میکرو‑CT و بازسازی دیجیتال—نشان داد که این برآمدگی یک ساختار تولید هاگ است که هاگ‌هایی دارد که شکل‌شان بسیار شبیه هاگ‌های گونههای امروزی Ophiocordyceps است.
پس از این کشف اتفاقی، تیم به جستوجو در سایر مجموعههای کهربا پرداخت و یک مگس را نیز یافت که بهطور مشابه توسط ساختارهای قارچی آلوده شده بود. هر دو نمونه مربوط به حدود ۹۹ میلیون سال پیش هستند و در مقاله‌ای که در تاریخ ۱۱ ژوئن در Proceedings of the Royal Society B منتشر شد توصیف گردیدند. مقایسهٔ مورفولوژی هاگها و گنبدی که از آن‌ها بیرون آمده‌اند نشانگر پیوندهای کهن با گونههای معاصر Ophiocordyceps است.
زمینهٔ علمی و پیامدهای تکاملی
این فسیلها نشان میدهند که شاخه‌های اجدادی Ophiocordyceps در اواسط کرتاسه از گروه‌های متعددی از حشرات بهره‌برداری می‌کرده‌اند. کنراد لاباندِیرا، دیرین‌شناس در موزهٔ ملی تاریخ طبیعی اسمیتسونین که در این مطالعه دخیل نبود، اشاره میکند که این یافته‌ها با سناریویی هم‌خوانی دارد که در آن قارچهای انگل و میزبان‌های حشره‌ای‌شان برای ده‌ها میلیون سال هم‌تکاملی داشتهاند. قدیمی‌ترین مورچه‌های شناخته‌شده حدود ۱۱۳ میلیون سال قدمت دارند؛ شواهد جدید کهربایی نشان میدهد که انگل‌های قارچی ممکن است خیلی زود پس از ظهور مورچه‌ها به‌عنوان یک گروه زمینی عمده حاضر بوده‌اند.
یکی از نمونهها پیلهٔ یک پورهٔ مورچه را حفظ کرده بود—یک مرحلهٔ غیرمتحرک زندگی—که نشان میدهد همهٔ آلودگی‌های باستانی ناشی از تغییر رفتار میزبان نبوده‌اند. نویسندگان پیشنهاد میکنند که یک مورچهٔ پرستار یا عضوی از کندو ممکن است پیلهٔ آلوده را از لانه خارج کرده باشد و ناخواسته ساختار بارور قارچ را طوری قرار داده باشد که بتواند هاگ‌های خود را در محیط آزاد کند.
دیدگاه کارشناسان
دکتر النا مارکز، میکولوژیست تکاملی و مروّج علمی، می‌گوید: "این نمونههای کهربایی مانند یک کپسول زمانی نادر هستند. تصویربرداری میکرو‑CT پنجره‌ای به تعاملات اکولوژیک دوران کرتاسه می‌گشاید که معمولاً تنها از شواهد غیرمستقیم بازسازی میشوند. این مطالعه گامی مهم در دنبال‌کردن نقش قارچهای انگل در تکامل حشرات و دینامیک جوامع زیستی در طول زمان زمین‌شناختی است."
کشف‌های اصلی و امیدهای آینده
نکات کلیدی این است که قارچهای شبیه Ophiocordyceps حدود ۹۹ میلیون سال پیش میزبان‌های حشره‌ای متنوعی را آلوده کرده بودند، ساختارهای اسپورزایی و مورفولوژی هاگها شباهت‌هایی با گونههای امروزی دارند، و کهربا همراه با تصویربرداری غیرتخریبی میتواند تعاملات بافت نرم را که در رکورد فسیلی مبتنی بر اسکلت معمولاً غایباند، آشکار سازد. کارهای آینده به دنبال گسترش جستوجو در مجموعههای کهربا در سطح جهان و به‌کارگیری ابزارهای مولکولی و مورفومتریک در صورت امکان برای دقیقتر کردن جدول زمانی تکاملی قارچهای انگل و میزبانان آن‌ها خواهد بود.
نتیجه‌گیری
فسیل‌های کهربای اواسط کرتاسهٔ حاضر، شواهد قانع‌کننده‌ای ارائه میدهند که قارچهای «زامبی» از تبار Ophiocordyceps تقریباً ۱۰۰ میلیون سال پیش حشرات را دستکم به‌صورت پارازیته درگیر می‌کردند. این یافته‌ها رکورد دیرزمانی تعامل‌های میزبان‑انگل را گسترش میدهند و تاکید میکنند که چگونه حفاظت استثنائی و فناوری‌های تصویربرداری مدرن می‌توانند دینامیک‌های اکولوژیک و تکاملی کهن را روشن سازند. برای مورچه‌ها و مگس‌های کرتاسه، داستانی که در کهربا حفظ شده یادآور تاریخ طولانی پارازیتیسم روی زمین است.
منبع: snexplores
.avif)
نظرات