5 دقیقه
یک مطالعه بزرگ در آمریکا گزارش میدهد که پیروی از الگوی رژیم مدیترانهای با کاهش خطر افت شناختی و بیماری آلزایمر مرتبط است، حتی در میان افرادی که حامل واریانت‌های پرخطر ژن APOE4 هستند. پژوهشگران مدرسه بهداشت عمومی هاروارد ت.ه. چن، دهه‌هایی از اطلاعات تغذیه‌ای، شناختی و ژنتیکی را تحلیل کردند و دریافتند کسانی که بیشترین پایبندی را به رژیم مدیترانهای داشتند، کمترین کاهش‌های شناختی را نشان دادند — به‌ویژه افرادی که دو نسخه از واریانت APOE4 را داشتند.
رژیم مدیترانهای چیست و چرا اهمیت دارد
نام‌گذاری این رژیم برگرفته از الگوهای غذایی سنتی کشورهایی است که در کنار دریای مدیترانه قرار دارند؛ رژیم مدیترانهای بر میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات، مغزها، روغن زیتون و ماهی تأکید دارد و مصرف گوشت قرمز، غذاهای فرآوری‌شده و قندهای افزوده را محدود می‌کند. این الگوی غذایی با فواید قلبی‑عروقی و متابولیکی مرتبط بوده و در مطالعات قبلی به‌طور علّی با بهبود نتایج شناختی پیوند خورده است.
یوشی لیو، اپیدمی‌شناس و نویسنده ارشد تحلیل جدید، توضیح میدهد که یکی از دلایل تمرکز روی این رژیم این است که «این تنها الگوی غذایی است که در یک کارآزمایی تصادفی‌شده به‌طور علّی به مزایای شناختی پیوست شده است.» کار حاضر این یافتهها را گسترش داده و بررسی می‌کند آیا این رژیم میتواند خطر ژنتیکی را تعدیل کند.
داده‌ها، روش‌ها و پروفایل‌سازی متابولیکی
این پژوهش سوابق بلندمدت غذایی، آزمایش‌های ژنتیکی و ارزیابی‌های شناختی را از دو کوهورت بزرگ ادغام کرد. داده‌ها شامل ۴٬۲۱۵ زن با سوابق از سال‌های ۱۹۸۹ تا ۲۰۲۳ و ۱٬۴۹۰ مرد با سوابق از ۱۹۹۳ تا ۲۰۲۳ بود. محققان امتیازهای رژیم غذایی، تشخیص‌های زوال عقل و ژنوتیپ APOE را تطبیق داده و همچنین متابولیت‌های خون — مولکول‌های کوچک که نشان‌دهنده نحوه پردازش مواد مغذی و حفظ متابولیسم سلولی هستند — را اندازهگیری کردند.
تیم پژوهشی مسیرهای شناختی را بین گروه‌هایی که بر اساس کیفیت رژیم و وضعیت APOE تقسیم شده بودند، مقایسه کرد. افرادی که بیشترین پایبندی به رژیم مدیترانهای را داشتند، کمترین بروز زوال عقل و کندترین نرخ‌های کاهش شناختی را نشان دادند. این ارتباط حفاظتی در میان شرکت‌کنندگانی که دو نسخه APOE4 را حمل می‌کردند، برجستهتر بود؛ ژنوتیپی که با خطر بالای ابتلای دیررس به آلزایمر مرتبط است.
متابولیتها نشان‌دهنده مکانیزمهای احتمالی
تحلیل پروفیلهای متابولیت خون نشان داد که رژیم مدیترانهای با تغییراتی در مسیرهای متابولیکی مرتبط است که قبلاً با نورودژنراسیون پیوند خورده‌اند. این تغییرات متابولیتی در شرکت‌کنندگانی با ریسک ژنتیکی بالا قوی‌تر بود، که نشان میدهد رژیم میتواند شبکه‌های بیوشیمیایی مرتبط با آسیب‌پذیری در برابر زوال عقل را تحت تأثیر قرار دهد. با این حال، متابولیتها تنها یکبار نمونهبرداری شدند که دید نسبت به تغییرات پویا در طول زمان را محدود می‌کند.
پیامدها، ملاحظات و مسیرهای آینده
این یافتهها از این ایده پشتیبانی میکنند که راهبردهای تغذیه‌ای می‌توانند خطر زوال عقل را در جمعیت عمومی کاهش دهند و ممکن است برای افراد با حساسیت ژنتیکی بالا اهمیت ویژه‌ای داشته باشند. مطالعه مکانیزمهای بیولوژیکی بالقوهای را که رژیم از طریق آن‌ها بر خطر زوال عقل تأثیر می‌گذارد نشان میدهد و امکان استفاده از نشانگرهای متابولیتی برای طبقه‌بندی ریسک یا شخصی‌سازی مداخلات را مطرح می‌کند.
محدودیتها اهمیت دارند: کوهورت‌ها عمدتاً شامل افراد تحصیلکرده با تبار اروپایی بودند و طراحی مطالعه مشاهدهای است؛ بنابراین نمی‌توان به‌طور قطعی علیت را اثبات کرد. اندازه‌گیری‌های متابولیت تنها در یک نقطه زمانی و احتمال وجود عوامل مزاحم سنجیده‌نشده نیز تفسیر نتایج را محدود می‌کند. نویسندگان نیاز به کوهورتهای متنوعتر، نمونهبرداریهای متابولومیک تکراری و مطالعات مداخلهای که بررسی کنند آیا تغییرات هدفمند غذایی پروفیلهای متابولیتی و نتایج زوال عقل را تغییر می‌دهند، یادآوری میکنند.
دیدگاه کارشناسی
دکتر النا مارکز، پروفسور نورولوژی و علوم اعصاب تغذیه‌ای در دانشگاه کالیفرنیا، سن دیِگو، می‌گوید: «این مطالعه شواهد را تقویت می‌کند که انتخاب‌های سبک زندگی می‌توانند ریسک بیولوژیکی برای آلزایمر را تغییر دهند. در حالی که ژنتیک یک ریسک پایه‌ای تعیین می‌کند، مسیرهای متابولیکی—بسیاری از آن‌ها پاسخ‌پذیر به رژیم غذایی هستند—به نظر می‌رسد بخشی از آن ریسک را میانجی‌گری میکنند. از منظر بالینی، رژیم مدیترانهای یک مداخله کم‌ریسک و با پتانسیل بالا است که با توصیه‌های سلامت قلبی و متابولیک همخوانی دارد.»
نتیجه‌گیری
تحلیل هدایت‌شده توسط هاروارد به اجماع رو به رشد مبنی بر اینکه الگوهای رژیمی بر سلامت بلندمدت مغز تأثیر می‌گذارند، وزن بیشتری می‌افزاید. پایبندی به یک رژیم سبک مدیترانهای با کاهش افت شناختی و بروز کمتر زوال عقل همبستگی داشت، و منافع نسبی ویژه‌ای در افراد حامل دو آلیل APOE4 مشاهده شد. در حالی که پژوهش‌های آینده متنوعتر، آینده‌نگر و مداخلهای برای اثبات علیت و بهینه‌سازی راهکارها لازم است، این مطالعه رژیم غذایی را به‌عنوان یک ابزار عملی در جعبه‌ابزار پیشگیری از بیماری آلزایمر تقویت می‌کند.
منبع: sciencealert
.avif)
نظرات