5 دقیقه
تصاویر جدید با وضوح بالا از تلسکوپ جمینی جنوبی NOIRLab نشان میدهد که دنبالهدار میانستارهای 3I/ATLAS در حین حرکت به سمت درونِ خورشید در حال پدیدآوردن یک دنبالهٔ مشخص است. پدید آمدن این دنباله نشانگر تغییر فعالیت این مهمان فراتر از سامانهٔ ماست و به اخترشناسان فرصتی میدهد تا پیش از بازگشت شیء به فضای میانستارهای، گرد و غبار و گاز آن را با جزئیات بیشتری بررسی کنند.
مشاهدات اخیر و استراتژی تصویربرداری
جمینی جنوبی این دنبالهدار را با استفاده از فیلترهای رنگی متعدد تصویربرداری کرد و در حین ردیابی شیء آن را در مرکز قاب نگه داشت. روش ردیابی جمینی باعث میشود که ستارههای پسزمینه به صورت ردهای رنگی ظاهر شوند، زیرا تلسکوپ حرکت دنبالهدار را در آسمان دنبال میکند.
این مشاهدات برای اندازهگیری پروفایل رنگی دنبالهدار — که نمایانگر ترکیب و توزیع اندازهٔ ذرات گرد و غبار است — و نیز برای گرفتن طیف‌هایی طراحی شده بود که بتوانند به‌طور مستقیم گونه‌های شیمیایی موجود در کُما را شناسایی کنند. تحلیل‌های اولیه نشانگر گستردگیِ قابل مشاهده‌ای از ماده است که دنباله را شکل میدهد و داده‌های طیفی مقدماتی نیز به تغییرات ترکیبات نسبت به تصاویر پیشین اشاره کرده‌اند.
چه چیزی 3I/ATLAS را غیرمعمول میکند
3I/ATLAS با دو بازدیدکننده میانستارهای تأییدشدهٔ قبلی، یعنی 1I/’Oumuamua و 2I/Borisov، تفاوت دارد و همچنین ویژگی‌هایی نشان میدهد که با بسیاری از دنبالهدارهای بومی سامانهٔ خورشیدی متفاوت است. به‌ویژه کُمای آن زمانی شروع به گسترش کرد که هنوز بسیار فراتر از مدار مشتری قرار داشت — یعنی در فاصله‌ای بسیار دورتر از جایی که اکثر دنبالهدارها فعال می‌شوند.
دانشمندان این فعال‌شدن زودهنگام را به موجودی یخی دنبالهدار نسبت می‌دهند که ظاهراً به‌طور نامعمول غنی از دی‌اکسید کربن (CO2) است. یخ دی‌اکسید کربن در دماهای پایین‌تری نسبت به یخ آب تصعید میشود، بنابراین گازدهی ناشی از CO2 می‌تواند در فواصل دورتر از خورشید آغاز شود. این تصعید اولیه گرد و غبار و گاز را آزاد میکند و کُما را به وجود می‌آورد، و با تأثیر تابش خورشیدی و باد خورشیدی بر کُما، دنباله شکل می‌گیرد. فشار تابش معمولاً ذرات گرد و غبار را به بیرون می‌راند و دنبالهٔ گستردهٔ گرد و غبار را ایجاد میکند، در حالی که باد خورشیدی مولکول‌های گازی را یونیزه کرده و دنبالهٔ باریک‌تری از یون‌ها تشکیل میدهد؛ هر دو اغلب به سمت دور از خورشید هدایت می‌شوند.
پریهلن محاسبه‌شدهٔ دنبالهدار — نزدیکترین فاصلهٔ آن تا خورشید — حدود 29 اکتبر 2025 است و درون مدار مریخ قرار خواهد گرفت. مسیر آن مدار زمین را قطع نمیکند و نزدیکترین گذر نسبت به زمین پس از پریهلن رخ خواهد داد، که ماه‌های بیشتری را در اختیار رصدخانه‌های زمینی و فضایی برای پایش تغییرات فعالیت قرار میدهد.
اهداف علمی و پیامدها
طیف‌سنجی و فتومتری در حال انجام با هدف کمّی‌سازی شیمی کُما (از جمله وفور گازهای فرار مانند CO2، CO و آب)، اندازهگیری اندازهٔ ذرات گرد و غبار و مقایسهٔ ویژگیهای 3I/ATLAS با دنبالهدارهای میانستارهای و سامانهٔ خورشیدی است. فهم نسبت‌های نسبی یخها و مواد بازدارنده در یک شیء میانستارهای دیدی دربارهٔ شرایط شکلگیری در سامانههای ستارهای دیگر و تنوع اجسام کوچک عبوری در کهکشان ما ارائه میدهد.
دیدگاه کارشناسان
دکتر النا پارک، اخترفیزیکیست متخصص در اجسام کوچک، اظهار میکند: «3I/ATLAS فرصت نادری برای نمونه‌برداری از موادی است که در اطراف ستارهای دیگر تشکیل شده‌اند. اگر طیف‌های جمینی افزایش CO2 و ترکیبات آلی غیرمنتظره یا توزیع‌های اندازهٔ گرد و غبار را تأیید کنند، این موضوع مدل‌های ما از شکلگیری دنبالهدارها در خارج از سامانهٔ خورشیدی را بازتعریف خواهد کرد. رصدهای هماهنگ‌شده با تلسکوپ‌های فروسرخ و پیمایش‌های سینوپتیک بزرگ برای نقشه‌برداری چگونگی تکامل فعالیت در طول پریهلن حیاتی خواهند بود.»
نتیجه‌گیری
تصاویر جمینی جنوبی که دنباله‌ای رو به رشد را در 3I/ATLAS نشان می‌دهند، مرحلهٔ مهمی در مطالعهٔ این بازدیدکنندهٔ میانستارهای را رقم می‌زند. با نزدیک شدن پریهلن در 29 اکتبر 2025 و ادامهٔ طیف‌سنجی‌های پیگیری، اخترشناسان پنجره‌ای محدود اما ارزشمند برای بررسی ترکیب و رفتار دنبالهدار در اختیار دارند. رصدها در حال حاضر به قرارگیری 3I/ATLAS در مقایسه با دیگر اجرام میانستارهای کمک کرده و درک ما از تنوع اجسام کوچک در سرتاسر کهکشان را گسترش خواهند داد.
منبع: sciencealert
.avif)
نظرات