6 دقیقه
گیاهان در سراسر جهان سریع‌تر از هر زمان دیگری در تاریخ بشر در حال گسترشاند، که عمدتاً به انتقال توسط انسان و تغییرات در چشم‌اندازها مربوط می‌شود. پژوهش جدیدی به سرپرستی دانشگاه کنستانتس تقریباً ۳٬۹۲۰ گونهٔ گیاه آوندی بومی اروپا را بررسی کرد تا مشخص شود کدام ویژگی‌های زیستی موفقیت گونهها را هم در خانه و هم در بیرون از قلمرو بومیشان پیشبینی میکند. این مطالعه نشان میدهد همان ویژگیهایی که به برخی گونهها اجازه میدهد در اروپا سریعاً گسترش یابند، توضیح‌دهندهٔ طبیعیشدن — و گاه تهاجمی شدن — آن‌ها در قاره‌های دیگر نیز هست.
Cytisus scoparius، بومی اروپا، اکنون در بخش‌های زیادی از جهان مستقر شده است. اعتبار: Mark van Kleunen
زمینهٔ علمی و طراحی مطالعه
طبیعیشدن — فرایندی که طی آن یک گونهٔ معرفیشده جمعیتهای خودپایدار بیرون از گسترهٔ بومی خود ایجاد میکند — یکی از تغییرات محیطی در سطح جهانی است. در بین گیاهان آوندی، بیش از ۱۶٬۰۰۰ گونه اکنون به‌طور دائم بیرون از زیستگاههای بومیشان تثبیت شده‌اند، که بخش بزرگی از این معرفی‌ها از دههٔ ۱۹۵۰ به بعد و در نواحی بسیار تغییر‌یافته توسط انسان رخ داده است.
تیم تحت هدایت کنستانتس روندهای پراکنش ۳٬۹۲۰ گونه را در ده کشور اروپایی با رکوردهای طبیعیشدن جهانی مقایسه کرد. اروپا یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان گیاهان طبیعی‌شده در جهان است و این تمرکز قاره‌ای به پژوهشگران امکان داد تا موفقیت درون‌منطقه‌ای را با گسترش فراسرزمینی مرتبط کنند. به‌جای آزمون یک فرضیهٔ واحد، تیم بررسی کرد آیا گونههایی که در نواحی بومی خود در حال گسترش هستند همان‌هایی‌اند که بیشترین احتمال تثبیت در نقاط دیگر را دارند یا خیر.
نتایج کلیدی: ویژگیهایی که گسترش را پیشبینی میکنند
مطالعه یک الگوی روشن را نشان داد: گونههایی که در اروپا در فراوانی و گستره در حال افزایش‌اند، به‌طور نامتناسب همان گونههایی هستند که در سطح جهانی طبیعی‌شده‌اند. در مقابل، گونههایی که در گسترهٔ بومی اروپایی خود رو به کاهشاند بهندرت در زیستگاههای خارجی موفق میشوند.
پژوهشگران الگوهای مشخصی از ویژگی‌ها را یافتند که هم با گسترش درون‌منطقه‌ای و هم با طبیعیشدن موفق مرتبط بودند. این گونهها معمولاً دارای صفات زیرند:
- بلند قد (رقابتی از نظر ساختاری برای نور)،
- عمومی‌سازانِ اکولوژیک (قادر به تحمل دامنهٔ وسیعی از شرایط محیطی)،
- ترجیحدهندهٔ زیستگاههای غنی از مواد مغذی (که اغلب با سایت‌های مختل‌شده توسط انسان مرتبط‌اند)،
- بسیار رقابتی در جوامع گیاهی.
رشمی پودل، نویسندهٔ اول مطالعه، این الگو را چنین خلاصه کرد: گیاهانی که در خانه رشد میکنند اغلب همان‌هایی هستند که در خارج نیز رشد میکنند و این روند توسط مکانیزم‌های زیستی مشابه هدایت می‌شود. مارک وان کلونن، سرپرست همکاری، اشاره کرد که گونههایی که در گسترهٔ بومیشان رو به کاهشاند بهندرت برندگان جهانی میشوند، و این نشان میدهد موفقیت محلی پتانسیل جهانی را پیشبینی میکند.
پیامدهای زیستمحیطی و مدیریت
این یافتهها دو پیامد مهم زیستمحیطی دارند. اول اینکه صفاتی که یک گونه را در گسترهٔ بومی‌اش رایج میکنند — توان رقابتی بالا، تحمل محیطی وسیع، و ترجیح برای سایت‌های مختل و غنی از مواد مغذی — ممکن است بهعنوان پیشتطبیقهایی عمل کنند که پس از معرفی امکان استقرار موفق را فراهم می‌آورند. دوم اینکه فعالیت‌های انسانی که به‌طور نامتناسب گونههای رایج و گسترده را منتقل میکنند (از طریق تجارت، باغبانی و حملونقل) خطر طبیعیشدن این گونهها در نقاط دیگر را افزایش میدهد.
برای مدیران و سیاست‌گذاران، نظارت بر گونههایی که در گسترهٔ بومی خود در حال گسترشاند میتواند یک هشدار اولیه فراهم کند. اگر یک گیاه در خانه به‌سرعت افزایش می‌یابد، ممکن است نیاز به کنترلهای سخت‌گیرانه‌تر در تجارت و حملونقل برای کاهش احتمال معرفی به مناطق جدید باشد. بنابراین، راهبردهای حفاظتی باید ارزیابیهای مبتنی بر ویژگی گونهها را با پایش دینامیک‌های گسترهٔ بومی ترکیب کنند تا پیشگیری مؤثرتری از تهاجم‌های گیاهی حاصل شود.
دیدگاه کارشناسی
دکتر النا مورالس، اکولوژیست تهاجم (نمونهٔ فرضی)، اظهار داشت: «این مطالعه به‌خوبی دینامیک‌های درون‌گستره را به خطر تهاجم مرتبط میکند. این پژوهش نشان میدهد که زیست‌شناسی تهاجم نمی‌تواند مسیرهای تغییر در گسترهٔ بومی را نادیده بگیرد — گونههایی که از محیط‌های تغییر‌یافتهٔ انسانی در خانه سود می‌برند اغلب برای عمل به روش مشابه در خارج نیز پیش‌تطبیق‌یافته‌اند. بیوسکیوریتی مؤثر باید پایش اکولوژیک را با تنظیم تجارت تلفیق کند.»
تحقیقات مرتبط و چشم‌اندازهای آینده
مطالعات پیگیری میتواند بررسی کند آیا همان الگوهای ویژگی در قاره‌ها و گروه‌های تاکسونومیک دیگر نیز صادق است یا اینکه الگوهای مختلف کاربری زمین انسانی تعیین میکنند کدام ویژگی‌ها ترجیح داده شوند. پیشرفت در مدل‌سازی توزیع گونهها در سطح جهانی، پایگاه‌های دادهٔ ویژگی‌ها و تحلیل مسیرهای معرفی گیاهان ابزارهای پیش‌بینی‌کننده را برای شناسایی گونههای با ریسک بالا پیش از تثبیت‌شدن بهبود خواهد بخشید.
نتیجه‌گیری
مطالعهٔ تحت هدایت کنستانتس نشان میدهد بسیاری از گیاهانی که در خانه «پیشتاز» شده‌اند، همان‌هایی هستند که بهعنوان بیگانه‌های طبیعی‌شده در خارج موفقاند. گونههای بلند، عمومیساز و علاقه‌مند به زیستگاههای غنی از مواد مغذی هم در گسترش بومی و هم در طبیعیشدن جهانی غالب‌اند که نشان‌دهندهٔ مکانیزم‌های زیستی مشترک و واسطه‌گری قوی انسانی است. ردیابی روندهای گسترهٔ بومی و ترکیب ارزیابیهای ریسک مبتنی بر ویژگی میتواند شناسایی و پیشگیری زودهنگام تهاجم‌های آیندهٔ گیاهی را تقویت کند و از اکوسیستمها و تنوع زیستی در سطح جهان حفاظت نماید.
منبع: sciencedaily
.avif)
نظرات