6 دقیقه
یک روش غربالگری الکتروفیزیولوژیک جدید به نام آزمایش Fastball EEG میتواند تغییرات مغزی مرتبط با حافظه که در بیماری آلزایمر دیده می‌شوند را تقریباً در سه دقیقه شناسایی کند. به‌جای تکیه بر تکالیف شناختی کتبی یا کلامی، این تست پاسخهای الکتریکی مغز به تصاویر ارائه‌شده با سرعت بالا را اندازهگیری میکند تا مشخص شود آیا مغز محتوایی را که قبلاً دیده، می‌شناسد یا نه. پژوهش‌های اولیه نشان میدهد این روش ممکن است افراد دارای اختلال شناختی خفیفِ ویژه حافظه (MCI آمнестیک) را که در معرض خطر بالاتر ابتلا به زوال عقل نوع آلزایمر هستند، علامت‌گذاری کند.
زمینه علمی: چرا تستهای زودهنگام و عینی اهمیت دارند
بیماری آلزایمر یک اختلال پیشروندهٔ نورودژنراتیو است که با تجمع پروتئین‌های آمیلوئید و تائو در مغز شناخته میشود. این پروتئین‌ها پلاک‌ها و درهم‌تنیدگی‌هایی را ایجاد می‌کنند که ارتباط نورون‌ها را مختل کرده و در نهایت باعث از دست رفتن حافظه، سرگشتگی و کاهش توانایی در انجام امور روزمره می‌شوند. نکتهٔ مهم این است که این فرآیندهای پاتولوژیک سال‌ها پیش از بروز نشانه‌های بالینی شروع می‌شوند؛ بنابراین امکان — و نیاز — به تشخیص زودهنگام وجود دارد.
گرفتگی‌های پروتئین تائو می‌توانند مرگ نورون‌ها را تحریک کنند و به بیماری آلزایمر منجر شوند. (selvanegra/Getty Images Pro/Canva)
غربالگری شناختی سنتی نیازمند مشارکت فعال فرد است — به خاطر سپردن کلمات، کپی کردن شکل‌ها یا حل مسائل — و به زبان، سطح تحصیلات و اضطرابِ حین تست حساس است. تستهای پیشرفتهٔ بیومارکری (اسکن PET مغز یا آنالیز مایع مغزی-نخاعی) شواهد مستقیمی از آمیلوئید یا تائو فراهم می‌کنند اما گران‌قیمت یا تهاجمی هستند. آزمایش Fastball EEG در تلاش است این شکاف را با یک اندازهگیری فیزیولوژیک عینی، کوتاه و کم‌هزینه از حافظهٔ بازشناسی پر کند.
نحوهٔ کار آزمایش Fastball EEG
این تست از یک هدست EEG استاندارد برای ثبت فعالیت الکتریکی پوست سر در حالی که تصاویر با سرعت بالا (حدود سه تصویر در ثانیه) روی صفحه نمایش نشان داده می‌شوند، استفاده میکند. پیش از مرحلهٔ توالی سریع، از شرکت‌کنندگان خواسته میشود هشت تصویر را ببینند و نام‌گذاری کنند اما آن‌ها را عمداً به خاطر نسپارند. در طول اجرای سه‌دقیقه‌ای، هر پنجمین تصویر یکی از آن هشت هدف را در میان جریان تصاویر پرت‌کننده تکرار میکند. EEG سیگنال‌های بسیار کوچک و فرکانس-اختصاصی را ثبت میکند که ناشی از فرآیندهای بازشناسی ناخودآگاه است: پاسخهای قوی و زمان‌بندی‌شده نشانگر حافظهٔ بصری سالم است و تضعیف سیگنال‌ها نشان‌دهندهٔ اختلال است.
طرح مطالعه و نتایج کلیدی
پژوهشگران ۱۰۶ بزرگسال را ارزیابی کردند: ۵۴ کنترل سالم از نظر شناختی و ۵۲ نفر با اختلال شناختی خفیف (MCI). گروه MCI شامل هم MCI آمнестیک (مشکلات عمدتاً حافظهای) و هم MCI غیرآمнестیک (اختلال در حوزه‌های شناختی دیگر) بود. آزمایش Fastball EEG پاسخهای بازشناسی را در گروه MCI آمнестیک به‌طور قابل‌توجهی ضعیف‌تر از کنترلهای سالم یا شرکت‌کنندگانی با MCI غیرآمнестیک نشان داد، که حاکی از آن است این تست میتواند بهصورت خاص نارسایی‌های مرتبط با حافظه در مراحل اولیهٔ آلزایمر را تشخیص دهد.
اسکن‌های مغزی می‌توانند خطر ابتلا به آلزایمر را نشان دهند، اما گران‌قیمت هستند. (pixelshot/Canva)
زیرمجموعه‌ای از شرکت‌کنندگان پس از یک سال مجدداً مورد آزمایش قرار گرفتند. از میان ۴۲ فرد مبتلا به MCI که دوباره ارزیابی شدند، هشت نفر به زوال عقل (آلزایمر یا زوال عقل عروقی) پیشرفت کردند. تستهای مرسوم قلم‌و‌کاغذی شناختی به‌طور مداوم این گذار را ثبت نکردند، در حالی که Fastball EEG کاهشهای جزئی سیگنال را در بین کسانی که پیشرفت کردند نشان داد. با این حال، تعداد کم تبدیل‌شونده‌ها سبب میشود نتایج طولی قابل‌استناد محدود باشند؛ مطالعات بزرگتر و طولانی‌تر لازم است.
محدودیتها و گامهای بعدی
شواهد فعلی مقدماتی است. مطالعه شرایط شایعی که می‌توانند حافظه را مختل کنند، مانند افسردگی عمده یا اختلال عملکرد تیروئید را کنار گذاشته است؛ بنابراین نباید از Fastball EEG بهتنهایی برای تشخیص آلزایمر استفاده کرد. گامهای مهم بعدی شامل اعتبارسنجی تست در جمعیتهای بالینی متنوع، مقایسهٔ مستقیم با بیومارکرهای خونی و تصویربرداری PET و ارزیابی عملکرد در محیطهای مراقبت اولیه و خانگی است. اگر این تست با آزمایش‌های خونی نوظهور برای پروتئین‌های آمیلوئید و تائو ترکیب شود، میتواند بخشی از یک مسیر غربالگری چندوجهی و کم‌هزینه برای ارجاع بیماران به تستهای تأییدی‌تر شود.
فناوری‌های مرتبط و پیامدها
آزمایش‌های خونی که پروتئین‌های مرتبط با آلزایمر را اندازهگیری می‌کنند به‌سرعت پیشرفت می‌کنند و ممکن است به‌زودی امکان غربالگری گسترده و کم‌تهاجمی را فراهم کنند. Fastball EEG نقاط قوت مکملی ارائه میدهد: این روش عملکرد مغز را اندازه میگیرد نه بار پروتئینی، و قابل حمل و سریع است. ترکیب این ابزارها میتواند مراقبت از زوال عقل را از تشخیص در مراحل انتهایی به سوی تشخیص و مداخلهٔ زودهنگام منتقل کند و امکان توصیه‌های سبک زندگی، پایش یا شرکت در آزمایش‌های درمانی را در مراحلی فراهم آورد که احتمال مؤثر بودن مداخلات بیشتر است.
دیدگاه خبره
دکتر سارا بنت، نورولوژیست شناختی (شخصیت ساختگی)، اظهار میکند: «اندازه‌گیری‌های عینی حافظهٔ بازشناسی مانند Fastball EEG جذاب‌اند زیرا تعصبات ناشی از زبان و تحصیلات را دور می‌زنند. یک خوانش فیزیولوژیک سه‌دقیقه‌ای که در مراقبت‌های اولیه یا کلینیک‌های عمومی پیاده‌سازی‌پذیر باشد، میتواند دامنهٔ دسترسی ما را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد. با این حال، حساسیت، اختصاصیت و اعتبارسنجی در شرایط واقعی و در حضور بیماری‌های همراه شایع پیش از عرضهٔ بالینی ضروری است.»
نتیجه‌گیری
آزمایش Fastball EEG یک روش امیدوارکننده و سریع برای شناسایی تغییرات مغزی خاص حافظه مرتبط با بیماری آلزایمر است. تحقیقات اولیه نشان میدهد که این تست میتواند MCI آمнестیک را از سایر الگوهای شناختی افتراق دهد و ممکن است کاهشهای ظریفی را که همیشه توسط تستهای استاندارد ثبت نمیشوند آشکار کند. اگرچه هنوز ابزار تشخیصی مستقل نیست، رویکرد Fastball — به‌ویژه در ترکیب با بیومارکرهای خونی — میتواند به شناسایی زودهنگام افراد در معرض خطر کمک کرده و امکان پایش، تغییرات سبک زندگی و فرصت‌های درمانی زودتر را فراهم آورد.
منبع: sciencealert
.avif)
نظرات