6 دقیقه
ایسلند — که مدت‌ها یکی از آخرین مناطق بدون پشه در جهان شمرده می‌شد — برای نخستین‌بار شواهد حضور پشه‌های وحشی را ثبت کرده است. پژوهشگران حشره‌شناس گزارش می‌دهند که سه نمونه از گونه Culiseta annulata در منطقه‌ای شمال ریکیاویک پیدا شده است؛ یافته‌ای که پرسش‌هایی درباره نحوه جابجایی حشرات به قلمروهایی که قبلاً نامناسب تلقی می‌شدند، مطرح می‌کند و اهمیت نظارت زیست‌محیطی، مانیتورینگ بیولوژیک و مدیریت مسیرهای حملونقل را برجسته می‌سازد.
یک نخستینِ قابل‌توجه: چه چیزی یافت شد و کجا
پژوهشگران مؤسسه علوم طبیعی ایسلند (Natural Science Institute of Iceland) دو ماده و یک نر از پشه‌های Culiseta annulata را در حدود ۳۰ کیلومتری شمال پایتخت شناسایی کردند. این حشرات از روی "ریسمان‌های شراب" جمع‌آوری شدند — نوارهای پارچه‌ای که در محلولی گرم‌شده متشکل از شکر و شراب خیسانده و در فضای باز آویزان می‌شوند تا پروانه‌ها و دیگر حشرات تغذیه‌کننده از شهد را جذب کنند؛ روشی شناخته‌شده در مطالعات حشرات برای ردیابی گونه‌های گرده‌خوار و برخی پشهها. این کشف نخستین مدرک قطعی از حضور پشهها در محیط طبیعی ایسلند به‌شمار می‌آید و به‌عنوان یک نقطه عطف در پایش تنوع بیولوژیک آن منطقه ثبت شده است.
متیاس آلفردسون، حشره‌شناس آن مؤسسه، اشاره کرده است که هرچند سال‌ها پیش یک نمونه منفرد از گونه Aedes nigripes از یک هواپیما در فرودگاه کفلاویک بازیابی شده بود، آن نمونه بعدها مفقود شد و هیچ‌گاه نشاندهنده تشکیل یک جمعیت بومی یا پایدار در ایسلند نبود. چنین رخدادهایی معمولاً نمونه‌ای از انتقال تصادفی هستند که با حملونقل بین‌المللی مرتبط‌اند و لزوماً به سکونت دائمی گونه منجر نمی‌شوند؛ اما ثبت سه نمونه زنده در زیستگاه طبیعی دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت و نیاز به پیگیری دقیق دارد.
پشهها چگونه وارد شدند؟ حملونقل دریایی، کانتینرها یا تغییرات اقلیمی؟
آلفردسون احتمال مسیر انتقال غیرعمدی را بیش از هر عامل دیگر محتمل می‌داند: شناورها، کانتینرهای کشتی، یا دیگر مسیرهای بار و کالا که ایسلند را به سرزمین اصلی اروپا متصل می‌کنند. تخم‌های پشه، لارو در آبهای ایستاده داخل کانتینرها یا مخازن، یا حتی یک فرد بالغ که به‌صورت اتفاقی سوار یک وسیله نقلیه شده باشد، میتوانند توضیحی منطقی برای پدیدار شدن ناگهانی در یک مکان واحد باشند. برخی گونه‌ها قادرند در تخم یا لارو مرحله‌هایی را پشت سر بگذارند که به خشکی مقاوم‌اند یا میتوانند در آبهای کوچک و بسته مثل ظروف نگهداری آب یا لاستیک‌ها زنده بمانند؛ این ویژگی‌ها ریسک جابجایی انسانمحور را افزایش می‌دهد.
برای تشخیص اینکه آیا این مشاهده تنها یک معرفی منفرد و گذرا بوده یا نشانه آغاز استقرار و گسترش، لازم است پایش میدانی منظم در فصلهای آتی انجام شود. نمونه‌برداری‌های بهاره و تابستانه از نقاط نزدیک بنادر، انبارها و مسیرهای حملونقل میتواند به تشخیص نقاط تولیدمثل بالقوه، بررسی حضور لاروها و تخمها و تعیین وسعت پراکندگی کمک کند. در کنار پایش مستقیم، روش‌های مولکولی و مشخصه‌یابی ژنتیکی میتوانند نشان دهند آیا این جمعیت‌ها با جمعیت‌های اروپا مرتبط‌اند یا منشاء دیگری داشته‌اند.
آلفردسون حدس می‌زند پشهها ممکن است با قایق منتقل شده باشند.
چرا این گونه اهمیت دارد — زمینه زیست‌محیطی و اقلیمی
Culiseta annulata بهخاطر اندازه نسبی بزرگ‌تر نسبت به بسیاری از گونه‌های دیگر پشه و نیز تحمل بیشتر به دماهای پایینتر شناخته می‌شود. دانشمندان یادآور می‌شوند که برخی پشهها به دوره‌های طولانی و زمستان‌های سرد سازگار شده‌اند و از مجموعه‌ای از زیستگاههای تولید مثلی استفاده می‌کنند؛ از برکه‌های موقت و گودال‌های کم‌عمق گرفته تا حوضچه‌های مصنوعی و ظروفی که آب را برای مدت کوتاهی نگه می‌دارند. همین انعطاف‌پذیری زیستگاهی شانس بقا در محیط‌های مرزی و حاشیه‌ای را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود نظارت دقیق‌تری در مناطق قطبی و نیمه‌قطبی انجام شود.
تغییرات اقلیمی، ازجمله طولانیتر شدن فصل تابستان و کاهش شدت زمستانها، میتواند پنجره‌های زمانی مناسب‌تری برای بقای لاروها و فعالیت بالغین فراهم کند و بنابراین امکان رشد جمعیت و تولیدمثل را افزایش دهد. پژوهشگران در حال رصد نواحی شمالی و نزدیک قطب هستند، زیرا طی چند دهه گذشته جابه‌جایی گونۀ بسیاری از گونه‌ها به سمت قطب‌ها گزارش شده است. با این‌حال، آلفردسون هشدار می‌دهد که چون این گونه از سرما تحمل بیشتری دارد، ثبت آن ممکن است بیشتر بازتاب‌دهنده انتقال انسانی باشد تا گسترش سریع ناشی از تغییرات اقلیمی؛ اما در عین حال نباید ریسک اقلیمی را نادیده گرفت، زیرا تداخل دو عامل — حملونقل انسانی و تغییر اقلیم — میتواند شرایط موفقیت استقرار گونه‌های جدید را فراهم کند.
پیامدها و گام‌های بعدی برای پایش و مدیریت
- افزایش نظارت در حوالی بنادر، فرودگاه‌ها و مراکز حملونقل برای شناسایی موارد معرفی جدید و نقاط ورود احتمالی گونه‌ها.
- اجرای برنامه‌های نمونهبرداری فصلی در بهار و تابستان برای جستجوی لاروها، تخمها و زیستگاههای تولیدمثلی بالقوه مانند آبهای کوچک ایستا، ظروف، و گودال‌های مصنوعی.
- آموزش و اطلاعرسانی عمومی درباره حذف آبهای راکد در محیط‌های شهری و روستایی، و تشویق مردم به گزارش مشاهده حشرات غیرمعمول به مراجع محلی برای تسهیل پاسخ سریع.
ابعاد سلامت عمومی این یافتۀ جدید به صورت محدود مورد توجه است: گونه Culiseta annulata در مقاطع مختلف میتواند ناقل برخی عوامل بیماری‌زا در محیط‌های خاص باشد، اما شواهد فعلی درباره ایجاد بیماری‌های جدید در ایسلند اندک است و نیاز به مطالعات تخصصی بوم‌شناسی بیماری (disease ecology) دارد تا ریسک واقعی برای انسان و دام برآورد شود. بنابراین، ترکیبی از پایش اکولوژیک، بررسیهای ژنتیکی جمعیت، ارزیابی ظرفیت ناقل بودن گونه و سنجش تغییرات محیطی ضروری است تا بتوان برنامه‌های مدیریت مبتنی بر شواهد را طراحی کرد.
آیا ایسلند جمعیت پشه پایدار خواهد داشت؟ هنوز نامعلوم است. در کوتاه‌مدت این کشف یادآور پیوندهای فزاینده بین اکوسیستم‌ها، اهمیت مرزهای حملونقل به‌عنوان گلوگاه‌های ورود گونه‌ها و نیاز به پایش مستمر در مسیرهای تجاری است. در درازمدت، سناریوهای مختلفی قابل تصورند: از حذف یا پاکسازی سریع منشأ معرفی تا استقرار جزئی یا جامع گونه در صورت فراهم شدن شرایط مناسب زیستی و اقلیمی. برای اداره‌کنندگان محیط‌زیست، پژوهشگران و سیاست‌گذاران، این رویداد فرصتی برای تقویت میکانیزم‌های پیشگیری و پاسخ سریع است — از جمله تقویت بازرسی کانتینرها، مدیریت آبهای ذخیره‌شده در کشتیها و افزایش هماهنگی بین‌المللی برای کاهش انتقال ناخواسته گونه‌های غیر بومی.
منبع: sciencealert
نظرات
پمپزون
شاید کمی بزرگنمایی شده اما نگران‌کننده‌س. اگه گرم‌تر شدن هوا ادامه پیدا کنه، ممکنه پایدار بشن... باید پایش بشه
امیر
من چند سال تو حمل و نقل کار کردم، اینجور انتقالا عادیه. کنترل آبهای راکد و بازرسی کانتینر واقعا لازمه، سریعتر اقدام کنن
بیونیکس
این گزارش رو باور کنم؟ احتمالا یه ورودی تصادفی از کانتینر یا کشتی بوده، ولی خب باید پیگیری کنن...
ارسال نظر