8 دقیقه
دانشمندان یک سیارک نزدیک‑زمین جدید را که تا کنون در درخشش خورشید پنهان مانده بود، کشف کرده‌اند. این سنگ فضایی که با نام 2025 SC79 فهرست شده، به گروه کمیاب آتیرا می‌پیوندد — اجسامی که مدارشان به‌طور کامل درون مدار زمین به دور خورشید قرار دارد — و پرسش‌های تازه‌ای درباره شناسایی، منشأ و دفاع سیاره‌ای مطرح میکند.
A compact, fast-moving asteroid in our neighborhood
این جرم که توسط اسکات اس. شپارد از مؤسسه کارنگی برای علوم در تاریخ 27 سپتامبر با استفاده از دوربین انرژی تاریک (DECam) نصب‌شده روی تلسکوپ بلانکو 4 متری بنیاد ملی علوم (NSF) کشف شد، یک یافته غیرمنتظره است. قطر آن تقریباً 700 متر (حدود 2،300 فوت) برآورد میشود و تنها در 128 روز یک دور کامل به دور خورشید می‌زند — یکی از کوتاهترین دوره‌های مداری اندازه‌گیری‌شده برای یک سیارک. تنها دو سیارک شناختهشده مدارهایی سریع‌تر (حدود 115 روز) دارند و برای مقایسه، عطارد در 88 روز یک گردش به دور خورشید انجام می‌دهد. این ویژگی‌ها اهمیت مطالعه دقیق‌تر و رصد مداوم را نشان می‌دهد، زیرا دوره مداری کوتاه و نزدیکی به خورشید رفتار حرکتی و پویایی مدار را نسبت به سیارکهای معمولی بسیار متفاوت میکند.
2025 SC79 نود و نهم تأیید شدهٔ گروه آتیرا نیست؛ بلکه این جسم به‌عنوان سی‌ونهمین عضو تأییدشدهٔ گروه آتیرا ثبت شده است، خانواده‌ای کوچک و گریزپا از اجرام نزدیک‑زمین که کل مدارشان در داخل مدار زمین قرار دارد. این سیارک خاص علاوه بر آن، در مسیر خود به داخل از مدار ناهید (زهره) نیز می‌گذرد و مدار عطارد را قطع میکند، به‌طوری‌که مسیر آن بسیار به خورشید نزدیک میشود — وضعیتی که رصد و پیگیری آن را دشوار می‌سازد. جمع‌آوری دادهها از چنین اجسامی نه‌تنها به شناخت بهتر جمعیت آتیرا کمک میکند، بلکه اطلاعات ارزشمندی درباره پویایی مداری و تحولات بلندمدت منظومهٔ خورشیدی فراهم می‌آورد.
سیارکهای آتیرا مدارهایی را دنبال می‌کنند که کاملاً درون مدار زمین قرار دارند.
Why Atira asteroids are hard to find
اشیایی مانند 2025 SC79 در دید ما بسیار کم‌نور و بسیار نزدیک به خورشید قرار دارند، بنابراین نور بازتابیشان در برابر تابش شدید خورشید محو میشود. بیشتر ردیابی‌ها و نظرسنجی‌های سیارکی در شب و در آسمان تاریک انجام میشوند، اما آتیراها معمولاً تنها در ساعات گرگ‌و‌مِیش قابل مشاهده‌اند — درست پیش از طلوع یا بلافاصله پس از غروب خورشید — زمانی که خورشید پایین است و تابش آن همچنان شدید است. این شرایط رصدی محدودیت‌های مهمی برای کشف زودهنگام ایجاد میکند و نیازمند روش‌ها و تجهیزات تخصصی برای مشاهده نزدیک خورشید است.
«خطرناک‌ترین سیارک‌ها همان‌هایی هستند که شناسایی‌شان دشوارتر است»، شپارد می‌گوید. «بیشتر پژوهش‌های سیارکی این اجسام را در تاریکی شب پیدا می‌کنند، جایی که دیدنشان آسان‌تر است. اما سیارکهایی که در نزدیکی خورشید کمین کرده‌اند تنها در گرگ‌و‌مِیش قابل رویت‌اند — زمانی که خورشید دقیقاً در حال طلوع یا غروب است. اگر این سیارکهای «گرگ‌ومیشی» به سمت زمین نزدیک شوند، می‌توانند تهدیدات برخوردی جدی ایجاد کنند.» این هشدار نشان می‌دهد که گسترش توان رصدی به سمت افق نزدیک خورشید و توسعه ابزارهای تطبیقی برای ساعات گرگومیش بخش مهمی از استراتژی شناسایی اجرام نزدیک‑زمین است.
Detection techniques and follow-up
- تشخیص اولیه با ابزارهای میدان‑باز مانند DECam میتواند اجسام کم‌نور و سریع‌الحرکتی را در برابر زمینه‌های متراکم ستاره‌ای ثبت کند؛ الگوریتم‌های پردازش تصویر پیشرفته و فیلترهای حذف نویز برای یافتن ردهای حرکت بسیار حیاتی‌اند.
- برای تأیید یافته‌ها، نیاز به پیگیری سریع از سوی دیگر تلسکوپ‌ها هست؛ کشف 2025 SC79 با رصدهای تکمیلی تلسکوپ جمینیِ NSF و تلسکوپهای ماژلان کارنگی تأیید شد — همکاری چندرصدگاهی برای تعیین مدار و روشنایی لحظه‌ای ضروری بود.
- بهبودهای آتی در رصدهای گرگومیش، رصدخانههای فضایی و راهبردهای اختصاصی جستجو نزدیک خورشید احتمال کشف زودتر و قابل‌اطمینان‌تر چنین اجرامی را افزایش خواهد داد. سرمایهگذاری در حسگرهای حساس به نورِ روز، توسعه الگوریتم‌های تشخیص در حضور تابش خورشید، و مأموریت‌های فضایی با دید نزدیک‌تر به خورشید از اولویت‌های آینده خواهند بود.
Planetary risk and why size matters
با حدود 700 متر عرض، 2025 SC79 بسیار کوچکتر از جسمِ برخوردی چیکسولوب نیست که باعث انقراض دایناسورها در پایان دوره کرتاسه شد، اما اندازه آن کماکان به‌قدری است که بتواند ویرانی‌هایی در مقیاس منطقهای تا فراسرزمینی ایجاد کند. برخورد یک جسم با چنین ابعادی میتواند بسته به مکان برخورد پیامدهای فاجعه‌باری به همراه داشته باشد — از سونامیهای ساحلی و فروپاشی گستردهٔ زیرساختها گرفته تا صدها هزار یا حتی میلیون‌ها قربانی در مناطق پرجمعیت. اثرات غیرمستقیم شامل اختلالات اقتصادی، بحران‌های بهداشتی، و پیامدهای زیست‌محیطی طولانی‌مدت نیز محتمل است.
سیارکهایی که از ناحیه نزدیک خورشید می‌آیند به‌ویژه نگران‌کننده‌اند، زیرا ممکن است از جهاتی وارد شوند که رصدهای زمینی کمتر آن‌ها را پوشش می‌دهند. این جهت‌گیری و زاویه ورود میتواند پنجرهٔ هشداردهی را بسیار کوتاه کند؛ بنابراین شناسایی زودهنگام حیاتی است: هر قدر زمان هشدار بیشتر باشد، سازمان‌های فضایی و مقامات مدنی گزینه‌های بیشتری خواهند داشت — از مأموریت‌های منحرف‌کنندهٔ هدفمند تا برنامه‌ریزی تخلیهٔ محلی و آماده‌سازی‌های اضطراری. افزون بر این، تحلیل سناریوهای برخورد و شبیه‌سازی‌های اثرات میتواند سیاست‌گذاری و سرمایهگذاری در دفاع سیاره‌ای را بهتر هدایت کند.
Origins and mysteries: where did 2025 SC79 come from?
درک چگونگی قرار گرفتن یک سیارک در یک مدار تنگ و درون‑خورشیدی، حوزه‌ای فعال از پژوهش است. یک سناریوی plausibile این است که اغتشاشات گرانشی — برهم‌کنش‌ها با سیارات بزرگ یا دیگر سیارک‌ها — یک جسم کمربند اصلی را به سمت یک مسیر با خروج از مرکز بیشتر هدایت کرده است. در گذر زمان، اثرات تشدیدی (رزونانس‌ها) و نزدیک‌شدن‌های گذرا می‌توانند مدارها را کوچکتر و مایل‌تر کنند تا برخی اجرام در مسیرهایی قرار گیرند که نزدیک خورشید می‌چرخند و به اصطلاح «آواشی خورشیدی» میشوند.
دانشمندان به‌ویژه به ترکیب شیمیایی و ساختمانی علاقه‌مند‌اند: 2025 SC79 باید در مقایسه با بیشتر سیارک‌ها تحمل گرمایش خورشیدی بیشتری را تحمل کند، و ساختار سطحی و درونی آن ممکن است سرنخ‌هایی درباره دگرگونی حرارتی و فرسایش فضایی در نزدیکی خورشید فراهم کند. مطالعه طیفنگاری این جسم میتواند عناصر معدنی، ترکیب مواد فرّار و درجهٔ تغییرات حرارتی را نشان دهد که اطلاعات ارزشمندی درباره تاریخچهٔ حرارتی و دینامیک سطحی در اختیار می‌گذارد. با این حال، در حال حاضر این جرم برای چند ماه به‌خاطر تابش خورشید از دید رصدگران محو شده؛ رصدگران پس از بازنمایی مجدد آن به آسمان پیگیری‌ها را از سر خواهند گرفت تا طیف، دوران چرخشی و مدار دقیق آن را اندازه‌گیری کنند. داده‌های بلندمدت پیگیری میتواند احتمال برخوردهای آینده و پایداری مدار آن را بهتر روشن سازد.
Expert Insight
دکتر لینا مارکز، اخترفیزیکدانی که در زمینهٔ اجرام کوچک در یک دانشگاه تحقیقاتی بزرگ تخصص دارد، اظهار داشت: «کشف‌هایی مانند 2025 SC79 محدودیت‌های نظرسنجی‌های فعلی ما را نشان می‌دهد و نیاز به مجموعه‌ای متنوع از ابزارهای رصدی را برجسته میکند. جستجوهای گرگومیش و تلسکوپهای فضایی که می‌توانند نزدیک‌تر به خورشید نگاه کنند، راه‌های مکملی برای یافتن این خطرات پنهان ارائه می‌دهند. هر آتیرا جدیدی که ما مشخصات آن را تعیین می‌کنیم، درک ما از دینامیک منظومهٔ خورشیدی را بهبود می‌بخشد و مدل‌های ارزیابی ریسک برخورد را دقیق‌تر میکند.»
هنگامی که 2025 SC79 دوباره در دسترس رصد قرار گیرد، ستاره‌شناسان اولویت را به طیفنگاری برای بررسی کانی‌شناسی آن، تصویربرداری راداری برای تعیین اندازه و شکل دقیق‌تر، و پیگیری مداوم برای محاسبهٔ نزدیک‌شدن‌های احتمالی آیندهٔ آن خواهند داد. کشف این سیارک هم پیشرفت‌های قابل‌توجه در علومی مانند بررسی اجرام نزدیک‑زمین را نشان می‌دهد و هم شکاف‌های موجود در شبکهٔ شناسایی را برجسته می‌سازد — و تأکیدی است بر اینکه دفاع سیاره‌ای همچنان یک اولویت علمی فعال و فوری باقی می‌ماند. در سطح عملی، این بدان معناست که همکاری‌های بینالمللی، اشتراک‌گذاری سریع دادهها، و آمادگی برای مأموریت‌های واکنشی کوتاه‌مدت برای کاهش خطراتی که از جهات کم‌پوشش آسمان می‌آیند، ضروری است.
منبع: sciencealert
ارسال نظر