6 دقیقه
سه فضانورد چینی به‌طور موقت در ایستگاه فضایی تیانگونگ گرفتار شده‌اند، پس از آن‌که سفینه بازگشتی که قرار بود برای بازگرداندن آنها استفاده شود توسط تکه‌ای زباله مداری مورد اصابت قرار گرفت. مقامات چینی اعلام کرده‌اند در حال آمادهسازی یک سفینه جایگزین هستند، اما جزئیات کلیدی محدود مانده و این حادثه در حالی که جامعه بین‌المللی فضا را زیر نظر دارد، توجه زیادی را به خود جلب کرده است.
چه اتفاقی در تیانگونگ افتاد؟
اوایل نوامبر، تنها سفینه بازگشتی موجود برای خدمه مأموریت شِنجو-21 طبق اطلاعیه آژانس فضایی سرنشیندار چین (CMSA) توسط یک «قطعه کوچک از آوار فضایی» مورد اصابت قرار گرفت. این برخورد باعث ترک خوردگی یکی از پنجرههای مشاهده‌ی سفینه شد و آن را برای ورود سرنشیندار نامناسب کرد. از زمان وقوع این حادثه، سه فضانورد — ژانگ لو، وو فی و ژانگ هونگ‌ژانگ — در ایستگاه باقی مانده‌اند و تاکنون وسیله‌ای قطعی برای بازگشت آنها اعلام نشده است.
CMSA اعلام کرده که در حال کار برای پرتاب یک سفینه جایگزین امن است. اگرچه مقامات تاریخ رسمی بازگشت را منتشر نکرده‌اند، ردیابی پروازی و تحلیل داده‌های راداری نشان می‌دهد که پرتاب جایگزین برای 25 نوامبر برنامهریزی شده است. تا زمان رسیدن آن سفینه و تأیید صلاحیت آن برای بازگشت به جو، خدمه شِنجو-21 در تیانگونگ خواهند ماند.
اعضای خدمه شِنجو-21: ژانگ لو (وسط)، وو فی (راست)، و ژانگ هونگ‌ژانگ. (شین‌هوا)
زمینه مأموریت و نگرانی‌های فوری
تصمیم به ارسال یک سفینه جایگزین به‌جای نگه داشتن هر شش مسافرِ تازه‌وارد روی ایستگاه سوالات عملیات‌پذیری ایجاد می‌کند. طبق جدول‌های زمان‌بندی مأموریت، یک خدمه پیشین با استفاده از یک سفینه عملکردی پیش از تشخیص آسیب به زمین بازگشته بود. برنامه‌ریزان مأموریت معمولاً بین ظرفیت‌های پشتیبانی حیات ایستگاه، مصرفیها (از جمله اکسیژن، آب، غذا و مواد مصرفی دیگر) و برنامه‌های گردش خدمه توازن برقرار میکنند؛ در این مورد گزارش‌ها حاکی است که تداوم همپوشانی طولانی مدت بین دو گروه می‌توانست به کاهش چشمگیر ذخایر منجر شود.
کارشناسان هشدار می‌دهند که حتی زمین‌گیر شدن کوتاه‌مدت نیز خطراتی به همراه دارد. یان آزبورگ، مهندس ارشد در بخش مهندسی و علوم کاربردی بنیاد رند، رویداد اخیر را «یک زنگ هشدار بزرگ» توصیف کرد و اشاره نمود که با افزایش آوار در مدار نزدیک زمین احتمال برخوردهای آسیب‌زننده بیشتر شده است. او به Space.com گفت: «قطعاً وضعیت بدی است»، و ابراز امیدواری کرد که فضانوردان به‌زودی و سالم بازگردند. چنین نظراتی نشان می‌دهد که مدیریت ریسک، حفاظت از افراد، و آمادهسازی برای سناریوهای غیرمنتظره در برنامهریزی مأموریت‌های سرنشیندار اهمیت حیاتی دارد.
چرا آوار فضایی اکنون اهمیت بیشتری پیدا کرده است
مدار زمین هر روز شلوغ‌تر میشود؛ ماهواره‌های از کارافتاده، مراحل موشک‌های مصرف‌شده و قطعات حاصل از انفجارها و برخوردها با سرعتهای مداری که به کیلومتر در ثانیه اندازه‌گیری میشود در حرکت‌اند. حتی ذراتی به اندازه میلی‌متر نیز به دلیل سرعت نسبی بسیار بالا میتوانند اجزای حساس سفینهها را سوراخ یا شکاف دهند. انرژی جنبشی برخورد در این سرعت‌ها بسیار زیاد است (E=½mv²)، بنابراین جرم کوچک می‌تواند خسارت قابل‌توجهی ایجاد کند.
حوادث اخیر نشان‌دهنده خطر واقعی هستند: در سال 2021، آوار به بخشی از بازوی رباتیک ایستگاه فضایی بین‌المللی آسیب رساند و این ایستگاه برای کاهش ریسک برخورد چندین مانور اجتنابی انجام داده است. علاوه بر این، رخدادهایی مانند برخورد بین ماهواره‌ها یا آزمایش‌های ضدماهواره (که منجر به تولید حجم زیادی از آوار شد) عمق مشکل را نمایان ساخته است. شبکه‌های ردیابی فضایی، که شامل رادارهای زمینی و تلسکوپ‌های رصدی اپتیکی است، شیوه‌های شناسایی و پیش‌بینی مسیر قطعات بزرگ‌تر را فراهم میکنند؛ با این حال ذرات ریز که شمارشان به‌طور فزاینده‌ای زیاد شده، چالش‌های ردیابی و محافظت را پیچیده‌تر میکنند.
میزان دقیق آسیب وارده به سفینه بازگشتی شِنجو هنوز افشا نشده و CMSA ارزیابی‌های مهندسی تفصیلی را منتشر نکرده است. تا زمانی که مهندسان نتوانند یک سفینه جایگزین را بازرسی کنند و صلاحیت آن را برای ورود به جو تأیید نمایند، کنترلکنندگان مأموریت اولویت را به ایمنی خدمه و بررسی سامانه‌ها خواهند داد — رویه‌ای استاندارد و ضروری در مأموریت‌های سرنشیندار که از بازگشت امن افراد اطمینان حاصل کند.
ابعاد عملیاتی و گامهای بعدی
- پرتاب برنامه‌ریزی‌شده: گزارشهای ردیابی پروازی نشان می‌دهند که پرتاب یک سفینه جایگزین برای 25 نوامبر برنامهریزی شده است؛ اما این تاریخ منوط به تأییدهای نهایی، بررسی‌های مهندسی و شرایط فنی خواهد بود. فرایند آمادهسازی شامل بازرسی‌های نهایی، بارگذاری سامانه‌های حیاتی، آزمایش‌های پیش‌پرواز و هماهنگی با ایستگاه برای پیوند و مانورهای ملاقات مدارگرد است.
- وضعیت خدمه: فضانوردان شِنجو-21 تا زمان رسیدن و تصدیق ایمنی سفینه جایگزین در تیانگونگ خواهند ماند. مدیریت سیستمهای پشتیبانی حیات (کنترل اکسیژن، حذف دی‌اکسیدکربن، بازچرخانی آب)، ذخایر غذا و دارو، برنامه کاری، و سلامت روانی خدمه مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده مدت زمان ایمن اقامت خواهند بود. برنامه‌ریزان مأموریت معمولاً سناریوهای مختلف تداوم فعالیت و چگونگی استفاده از منابع را بررسی میکنند تا ریسک را به حداقل برسانند.
- تأثیر گسترده‌تر: این حادثه نیاز به بهبود ردیابی آوار فضایی، توسعه فناوری‌های اجتناب برخورد، و طراحی فضاپیماهای مقاوم‌تر در برابر برخورد را برجسته می‌کند. با افزایش تراکم مدار نزدیک زمین، رویکردهای جامع‌تری از جمله بهبود پیش‌بینی مسیرها، همکاری بین‌المللی برای به‌اشتراک‌گذاری داده‌های ردیابی، و توسعه سازوکارهای کاهش آوار (debris mitigation) ضروری است. همچنین سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه سپرهای محافظتی، مواد مرکب و فرآیندهای تعمیر سریع می‌تواند تاب‌آوری مأموریت‌های سرنشیندار را افزایش دهد.
پوشش خبری همچنان ادامه خواهد یافت هم‌زمان با انتشار به‌روزرسانی‌ها از سوی CMSA و نزدیک‌تر شدن زمان پرتاب سفینه جایگزین برنامه‌ریزی‌شده. در این مرحله، اولویت حفظ سلامت و بازگشت امن ژانگ لو، وو فی و ژانگ هونگ‌ژانگ است؛ و این رویداد بار دیگر توجه جهانی را به موضوع ایمنی فضانوردان، مدیریت آوار فضایی و پایداری عملیات در مدار نزدیک زمین جلب کرده است.
منبع: sciencealert
نظرات
آسمانچرخ
احساس میکنم رسانه‌ها دارن بیشتر روی درام تمرکز میکنن تا آموزش عمومی؛ بله خطر واقعی‌ست، اما باید راهکار و برنامهریزی بلندمدت هم بذارن، نه فقط هیاهو. امیدوارم خدمه سالم برگردن
رضا
کی گفته ذرات میلی‌متری هم می‌تونن پنجره رو ترک بدن؟ مگه مقاومت مواد کمتره؟ واقعا رادارها این رو نتونستن ببینن؟
آستروزت
قابل توجهه؛ نیاز به راه‌حل‌های فنی و دیپلماسی داده‌ای فوری. کاش CMSA جزییات فنی رو زودتر منتشر کنه، باید همکاری جهانی بیشتر بشه
دیتاپالس
واقعاً ترسناکه، سه نفر توی فضا گیر کردن چون یه تیکه زباله پنجره رو ترک داده؟! یعنی انقدر بحران آوار... خدا کمک کنه، امیدوارم سالم برگردن
ارسال نظر