آیا نیکوتین می تواند راهی برای کاهش مِه مغزی ناشی از کووید طولانی باشد؟

آیا نیکوتین می‌تواند به کاهش مِه مغزی در کووید طولانی کمک کند؟

کووید طولانی، وضعیتی که با باقی ماندن علائم پس از بهبودی از عفونت ابتدایی SARS-CoV-2 شناخته می‌شود، همچنان پزشکان و پژوهشگران را به چالش می‌کشد. یکی از آزاردهنده‌ترین علائم برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان، «مِه مغزی» است؛ یعنی اختلالات شناختی مانند کاهش تمرکز، ضعف حافظه و خستگی ذهنی. در جست‌وجوی درمان‌های نوین، نام نیکوتین - که بیشتر به عنوان عنصر اصلی جایگزین‌های ترک سیگار مانند آدامس و پچ شناخته می‌شود - به طور غیرمنتظره‌ای مطرح شده است.

ورود نیکوتین به گفتمان درمان کووید طولانی

نیکوتین در گذشته عمدتاً به صورت کنترل‌شده برای کمک به ترک سیگار استفاده می‌شده است. اما اخیراً گزارش‌های تجربی و پژوهش‌های اولیه نشان داده‌اند که شاید این ماده بتواند برای برخی علائم عصبی مربوط به کووید طولانی، به‌ویژه مِه مغزی و خستگی، تسکین ایجاد کند. برای مثال، یک روایت شخصی که در وب‌سایت Slate منتشر شد، داستان زنی بود که پس از مصرف آدامس نیکوتین کم‌دُز، عملکرد شناختی‌اش بهبود یافت. اگرچه این تجربه‌ها دلیلی بر اثربخشی قطعی نیستند، اما با نتایج یک مطالعه پایلوت کوچک در آلمان همسو است.

مطالعه مقدماتی آلمانی: نشانه‌هایی از امید

در این تحقیق مقدماتی در آلمان، چهار نفر از مبتلایان به کووید طولانی به طور روزانه پچ نیکوتین با دُز پایین دریافت کردند. شگفت‌انگیز اینکه همه این افراد ظرف شش روز بهبود قابل ملاحظه‌ای در علائمی چون خستگی، ضعف، تنگی نفس و عدم تحمل ورزش نشان دادند. همچنین، آن‌هایی که حس بویایی یا چشایی را از دست داده بودند، طی ۱۶ روز به طور کامل آن را بازیافتند. پژوهشگران با توجه به نمونه اندک این مطالعه، درباره تعمیم نتایج هشدار می‌دهند؛ اما یافته‌ها ضرورت انجام کارآزمایی‌های بزرگ‌تر را تقویت می‌کند.

درک پیوند عصبی در کووید طولانی

کووید طولانی برخی مبتلایان به کووید-۱۹ را گرفتار می‌کند؛ به‌طوری‌که با وجود بهبودی، تخمین زده می‌شود ۳ تا ۵ درصد افراد (حدود ۲.۸ درصد جمعیت بریتانیا) ماه‌ها یا حتی سال‌ها با علائم درگیر بمانند. «مِه مغزی»، خستگی و نوسانات خلقی از شایع‌ترین شکایت‌های عصبی گزارش‌شده هستند.

شواهد فعلی نشان می‌دهد این علائم احتمالاً ناشی از مجموعه عواملی همچون التهاب مزمن، کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز، آسیب عروقی و اختلال در سد خونی-مغزی هستند. با این حال، مکانیزم‌های دقیق ایجاد این مشکلات شناختی همچنان تحت بررسی هستند.

فرضیه استیل‌کولین

یکی از نظریه‌های اصلی مطرح‌شده توسط تیم آلمانی به استیل‌کولین ارتباط دارد، که یک انتقال‌دهنده عصبی کلیدی برای حافظه، تمرکز و تنظیم خلق‌وخو است. استیل‌کولین از طریق گیرنده‌های خاصی به نام «گیرنده‌های نیکوتینی استیل‌کولین» در دستگاه عصبی نقش ایفا می‌کند. این فرضیه مطرح می‌کند که ویروس کرونا ممکن است روند عملکرد این گیرنده‌ها را مختل کند، که می‌تواند توجیه‌کننده علائم شناختی و خلقی در بیماران کووید طولانی باشد.

چرا نیکوتین ممکن است مؤثر باشد؟ مکانیزم‌ها و روش‌های مصرف

نیکوتین، ماده اصلی موجود در محصولات دخانی و جایگزین‌های ترک سیگار، به همین گیرنده‌های عصبی متصل می‌شود. این مسئله این احتمال را به وجود می‌آورد که نیکوتین بتواند عملکرد طبیعی این گیرنده‌ها را بازیابی یا اختلال ناشی از ویروس را جبران کند. اگرچه فرضیه جابجایی مستقیم ویروس با نیکوتین در سطح گیرنده اثبات نشده است، نقش نیکوتین در تنظیم این مسیرهای عصبی توجه دانشمندان را جلب کرده است.

در حال حاضر، فرآورده‌های جایگزین نیکوتین مانند پچ، آدامس، آب‌نبات مکیدنی و اسپری بینی در دسترس هستند. پچ‌ها نیکوتین را به طور یکنواخت از طریق پوست انتقال می‌دهند و باعث افزایش ناگهانی سطح نیکوتین نمی‌شوند و در برخی مطالعات خطر وابستگی شیمیایی را کاهش می‌دهند. اما آدامس و آب‌نبات می‌توانند موجب افزایش سریع سطح نیکوتین شوند.

بررسی تأثیر نیکوتین بر عملکرد شناختی

مطالعات مربوط به تأثیر نیکوتین بر عملکرد روشن‌ذهنی نشان‌دهنده نتایج متفاوتی هستند. اگرچه برخی پژوهش‌ها بهبود اندکی در توجه و هوشیاری نشان داده‌اند، اما یافته‌ها درباره حافظه و تمرکز قطعیت ندارند. شایان ذکر است که شواهد ویژه مرتبط با کووید طولانی هنوز بسیار محدود است و ضرورت شواهد گسترده‌تر احساس می‌شود.

خطرات و جنبه‌های ایمنی

نیکوتین حتی در اشکال غیرسیگاری مانند پچ یا آدامس، بدون عارضه نیست. علائم شایعی چون تهوع، سرگیجه، افزایش ضربان قلب و فشار خون از جمله پیامدهای مصرف نیکوتین هستند. در افرادی با علائم کووید طولانی مانند عدم تحمل فعالیت بدنی، تأثیر تحریک‌کننده نیکوتین بر ضربان قلب باید در محیط کنترل‌شده پزشکی نظارت شود. همچنین، مصرف طولانی‌مدت به‌ویژه در افرادی که سابقه استعمال دخانیات ندارند، ممکن است فرد را در معرض وابستگی و خطرات قلبی-عروقی قرار دهد.

هشدار متخصصان و راهکارهای جایگزین

متخصصان بهداشت به شدت توصیه می‌کنند خودسرانه از محصولات نیکوتین برای درمان مِه مغزی کووید طولانی استفاده نشود. نبود راهنمایی‌های رسمی درباره دوز، خطر وابستگی و پیامدهای ناشناخته، مصرف خودسرانه نیکوتین را به کاری پرریسک تبدیل می‌کند. متخصصان تاکید دارند که تغییرات مبتنی بر سبک زندگی مانند افزایش تدریجی تحرک بدنی، تغذیه متعادل، پرهیز از مشروبات الکلی و دخانیات، خواب کافی، آگاهی ذهنی و فعالیت‌های تقویت‌کننده مغز می‌توانند به بهبود عصبی کمک کنند.

داروهای تحقیقاتی مانند گوانفاسین (گاهی به همراه N-استیل‌سیستئین) نیز در گروه‌های کوچک بیماران برای کاهش مِه مغزی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. همچنین، یک کارآزمایی بالینی اثربخشی نیکوتین را برای اختلال شناختی خفیف در سالمندان سنجیده است، گرچه این مطالعه بر کووید طولانی متمرکز نبوده است. با توجه به گزارش‌های تجربی و نتایج اولیه، انتظار می‌رود مطالعات بالینی بیشتری درباره ایمنی و اثربخشی نیکوتین برای علائم کووید طولانی در دست انجام باشد.

جمع‌بندی

مطرح شدن نیکوتین به عنوان درمانی بالقوه برای مِه مغزی ناشی از کووید طولانی، بر پیچیدگی این بیماری و دشواری درمان آن تأکید می‌کند. اگرچه گزارش‌های اولیه و مطالعات کوچک نشانه‌هایی از فایده احتمالی را نشان داده‌اند، هنوز درباره اثربخشی قطعی، ایمنی و مکانیزم‌های دقیق عصبی ناشناخته‌های فراوانی وجود دارد. در حال حاضر، استفاده از فرآورده‌های نیکوتین باید فقط تحت نظارت علمی و در شرایط کنترل‌شده انجام شود. همه‌گیری کووید طولانی نیازمند پیگیری پژوهش در زمینه داروها و تغییرات سبک زندگی است تا اطمینان حاصل شود درمان‌های جدید ایمن و مؤثر باشند و به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کنند.