شواهد جدید تصویر سالم تری از نوشابه های رژیمی را به چالش می کشد

تردیدهای تازه درباره فواید نوشابه‌های رژیمی

یک مطالعه‌ی بزرگ و بلندمدت به سرپرستی دانشگاه موناش نشان داده است مصرف روزانه یک قوطی نوشابه رژیمی یا سایر نوشیدنی‌های شیرین‌کننده مصنوعی با افزایش ۳۸ درصدی خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ نسبت به افرادی که این نوشیدنی‌ها را مصرف نمی‌کنند، همراه است. این پژوهش که بیش از ۳۶ هزار نفر را در مدت تقریبی ۱۴ سال پیگیری کرده، باور رایج درباره سالم‌تر بودن نوشیدنی‌های رژیمی در مقایسه با نوشابه‌های قندی سنتی را زیر سوال می‌برد.

بررسی دامنه و روش‌شناسی مطالعه

این تحقیق که در چارچوب مطالعه کوهورت همکاری ملبورن منتشر شده، افراد ۴۰ تا ۶۹ ساله را بررسی و اطلاعات دقیق خوداظهاری درباره عادات نوشیدنی و وضعیت سلامت آینده‌شان جمع‌آوری کرده است. محققان روی دو گروه نوشیدنی تمرکز کردند: نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر (SSBs) و نوشیدنی‌های شیرین‌کننده مصنوعی (ASBs). هدف، بررسی تأثیر مصرف منظم هر نوع نوشیدنی بر احتمال ابتلا به بیماری‌های متابولیک به ویژه دیابت نوع ۲ بود.

جالب اینجا است که مصرف روزانه معادل یک قوطی نوشابه رژیمی با افزایش ۳۸ درصدی خطر ابتلا به دیابت در مقایسه با افرادی که این نوشیدنی‌ها را مصرف نمی‌کنند، همراه بود. این در حالی است که نوشیدن روزانه یک نوشابه شیرین با شکر، ۲۳ درصد ریسک را بالا می‌برد.

فراتر از چاقی: اثرات متابولیک شیرین‌کننده‌های مصنوعی

افراد در معرض دیابت یا کسانی که قصد کاهش مصرف شکر دارند، اغلب بر اساس توصیه متخصصان، نوشابه‌های رژیمی و شیرین‌کننده‌های مصنوعی مصرف می‌کنند. اما پروفسور باربورا دو کورن، نویسنده اصلی و عضو هیئت علمی دانشگاه موناش و آر.ام.آی.تی، بر این باور است که این فرضیه جای تامل دارد: «شیرین‌کننده‌های مصنوعی معمولاً به عنوان گزینه سالم‌تر معرفی می‌شوند، اما یافته‌های ما نشان می‌دهد ممکن است خطرات متابولیکی خاصی داشته باشند.»

برای بررسی بیشتر، پژوهشگران تحلیل خود را بر اساس شاخص توده بدنی (BMI) و نسبت دور کمر به باسن شرکت‌کنندگان که ارتباط نزدیکی با چاقی دارد، تنظیم کردند. پس از این تنظیمات، خطر مرتبط با نوشابه‌های قندی تقریباً از بین رفت و این نشان می‌دهد چاقی عامل اصلی ارتباط این نوشیدنی‌ها با دیابت است.

با این حال، ریسک مرتبط با نوشیدنی‌های شیرین‌کننده مصنوعی حتی پس از لحاظ کردن وزن و ترکیب بدن همچنان قابل توجه باقی ماند. هنگام لحاظ BMI، ریسک از ۸۳ درصد به ۴۳ درصد کاهش یافت و با تعدیل بر اساس نسبت دور کمر به باسن، روی ۳۸ درصد ثابت ماند. این ارتباط، نشان‌دهنده اثرات متابولیکی متفاوت شیرین‌کننده‌های مصنوعی است که صرفاً با افزایش وزن توضیح داده نمی‌شود.

مکانیسم‌های احتمالی: تاثیر بر روده، قند خون و انسولین

اگرچه نوع خاصی از شیرین‌کننده‌های مصنوعی مقصر شناسایی نشد، اما انواع معمول آن شامل آسپارتام، ساکارین، سوکرالوز و آسه‌سولفام پتاسیم است. این شیرین‌کننده‌ها راه‌های جذب و متابولیسم متفاوتی دارند؛ برخی تقریبا بدون تغییر از روده عبور می‌کنند و برخی دیگر جذب یا از طریق ادرار دفع شده و احتمالاً فرآیندهای متابولیکی بدن را مختل می‌کنند.

یافته‌های علمی نوظهور چند توضیح ممکن ارائه می‌دهند:

• تغییر میکروبیوم روده: مطالعات انسانی و حیوانی نشان داده برخی شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌توانند تعادل و تنوع باکتری‌های روده را دگرگون کنند. این نابسامانی ممکن است تحمل گلوکز را ظرف تنها دو هفته کاهش دهد و زمینه‌ساز دیابت نوع ۲ شود.
• تداخل در متابولیسم گلوکز: برخی شیرین‌کننده‌ها می‌توانند هماهنگ با شکر باعث ترشح انسولین شوند یا با گذر زمان پاسخ انسولین را کاهش دهند و تنظیم قند خون را حتی بدون ورود شکر مختل سازند.
• تأثیر بر اشتها و تنظیم متابولیسم: مصرف طعم بسیار شیرین با کالری اندک یا صفر ممکن است بدن را به دریافت کالری شکر عادت داده و کنترل اشتها و متابولیسم کلی انرژی را بر هم زند.

پیامدها برای تغذیه، سیاست عمومی و پژوهش‌های آینده

این یافته‌ها به مجموعه شواهد رو به رشد اضافه می‌کند که نوشابه‌های رژیمی و شیرین‌کننده‌های مصنوعی «بی‌تأثیر متابولیک» نیستند و شاید جایگزین ایمن‌تری برای نوشابه‌های قندی نباشند. پژوهش‌های قبلی از جمله یک مطالعه در سال ۲۰۲۳ و یک متاآنالیز در ۲۰۲۴ نیز به ارتباط احتمالی میان مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی و افزایش خطر دیابت نوع ۲ اشاره کرده‌اند، هرچند سازوکارهای زیستی آن هنوز نیازمند تحقیق است.

پروفسور دو کورن می‌گوید: «سیاست‌گذاری‌های سلامت عمومی کنونی مانند مالیات بر نوشابه‌های قندی بر کاهش مصرف شکر تمرکز دارند، اما نتایج ما نگرانی‌هایی را در مورد ترویج افسارگسیخته نوشیدنی‌های رژیمی ایجاد می‌کند.» او افزود: «ما توصیه می‌کنیم راهنمایی‌های غذایی جامع‌تری تدوین شود و تمام نوشیدنی‌های کم‌کالری نه فقط نوشیدنی‌های دارای قند، مدنظر قرار گیرند.»

جمع‌بندی

این مطالعه جامع، رابطه پیچیده میان انتخاب نوشیدنی و خطر دیابت نوع ۲ را روشن می‌کند. در حالی که کاهش مصرف شکر همچنان اهمیت دارد، تکیه بر نوشیدنی‌های رژیمی به دور از پیامدهای منفی برای سلامت نیست. ارتباط مداوم میان مصرف نوشابه رژیمی و دیابت نوع دو حتی پس از کنترل برای چاقی اشاره می‌کند که شیرین‌کننده‌های مصنوعی تأثیر متابولیکی مجزایی دارند؛ احتمالاً از طریق تغییر میکروبیوم روده و اختلال در متابولیسم گلوکز. با شدت گرفتن بحث درباره ایمنی شیرین‌کننده‌های مصنوعی، محققان بر لزوم تدوین توصیه‌های تغذیه‌ای دقیق‌تر و تحقیق بیشتر درباره اثرات سلامتی شکر و جایگزین‌های آن تاکید دارند.