6 دقیقه
دانش خشم: افسانه تخلیه احساسات زیر ذره‌بین علم
سال‌هاست که بسیاری از مردم و حتی برخی اهل روانشناسی معتقدند بیرون‌ریزی خشم – یا همان ابراز صریح عصبانیت – برای سلامت روان سودمند است و همچون تخلیه بخار از دیگ زودپز، خطر انفجار را دور می‌کند. اما یک فراتحلیل گسترده که در سال ۲۰۲۴ منتشر شد، این باور قدیمی را به چالش کشیده و نگرش ما به مدیریت خشم را برای بهبود سلامت روان دگرگون ساخته است.
این مرور جامع که به رهبری پژوهشگرانی از دانشگاه ایالتی اوهایو انجام شد، ۱۵۴ پژوهش و تجربیات بیش از ۱۰ هزار نفر از طیف‌های سنی، فرهنگی و قومی مختلف را تحلیل کرد. نتایج آن نظریه پالایش (کاتارسیس) را – که معتقد است آزاد کردن خشم با رفتارهای پرخاشگرانه یا ابرازگرانه شدت آن را می‌کاهد – به شدت به چالش کشید. پژوهشگران متوجه شدند شواهد کمی برای اثربخشی درمانی این روش یافت می‌شود؛ حتی در موارد زیادی، تخلیه خشم به‌طور ناخواسته می‌تواند احساس عصبانیت را افزایش دهد.
یافته‌های علمی: چرا تخلیه خشم بی‌اثر است و چه راهی جایگزین آن می‌شود؟
دکتر برد بوشمن، دانشمند ارشدِ تیم و استاد ارتباطات، تأکید کرد که "خالی کردن دل" از خشم، با داده‌های تجربی همخوانی ندارد. او گفت: «تخلیه خشم از نظر علمی هیچ پشتوانه‌ای ندارد و نظریه کاتارسیس بی‌اساس است.» این کشف تأثیر عمیقی بر حوزه‌هایی چون روانشناسی بالینی تا مدیریت استرس در محیط کار دارد.
یکی از یافته‌های اساسی این مطالعه، تمایز بین تأمل و نشخوار ذهنی بود. تفکر آگاهانه درباره ریشه‌های خشم می‌تواند به تائید عاطفی و راهبردهای مقابله سالم منجر شود؛ اما خالی کردن بی‌فیلتر خشم، اغلب شکل نشخوار فکری به خود گرفته و سبب بازتولید خشم بدون پرداختن به دلایل آن می‌شود. پژوهشگران دریافتند که حتی استفاده از فعالیت‌های بدنی مثل دویدن یا بوکس به عنوان راهی برای تخلیه خشم، ممکن است میزان برانگیختگی فیزیولوژیک و موقتاً شدت عصبانیت را بالاتر ببرد.
بر اساس نتایج مطالعه، کلید واقعی فروکش کردن خشم، کاهش برانگیختگی فیزیولوژیک – یعنی همان «حرارت» زیستی این هیجان – است. برخلاف عقاید رایج، حتی فعالیت‌های هوازی مانند دویدن، گاهی سطح تحریک بدن را بالا برده و اثر مطلوبی بر خشم کوتاه‌مدت ندارند.
پایه‌های تجربی: نظریه دوعاملی شاختر-سینگر و مسیرهای نوین
این فراتحلیل بر پایه نظریه مشهور شاختر-سینگر درباره هیجان بود که احساسات را حاصل ترکیب برانگیختگی جسمی و تفسیر ذهنی دانسته است. در حالی که درمان‌های رایج مانند رفتاردرمانی شناختی (CBT) بیشتر به اصلاح افکار ناسالم درباره خشم می‌پردازند، این پژوهش بر نقش تنظیم فیزیولوژیک، هم به عنوان مسیر جایگزین و هم مکمل مدیریت خشم تأکید می‌کند.
سوفی کِیرویگ، مولف اصلی و دانشمند ارتباطات از دانشگاه مشترک المنافع ویرجینیا، بیان کرد که افزایش محبوبیت اتاق‌های خشم ــ جایی که افراد با شکستن اشیا به دنبال رهایی احساسی‌اند – جرقه‌ای برای این تحقیق شد. «هدف ما این بود که نشان دهیم بیرون‌ریزی خشم لزوماً روشی سازنده برای کنار آمدن نیست؛ داده‌هایمان نشان می‌دهد کاهش سطح برانگیختگی جسمی حیاتی است»، او توضیح داد.
مقایسه راهکارهای آرامش‌زا و تحریک‌کننده
گروه پژوهش انواع تکنیک‌های مدیریت خشم را بررسی کردند: راه‌هایی که برانگیختگی بدن را افزایش می‌دهند – مانند بوکس، دوچرخه‌سواری یا دویدن – در مقابل روش‌های آرام‌سازی نظیر مراقبه ذهن‌آگاهی، یوگای آرام، تنفس عمیق و ریلکسیشن تدریجی عضلات. این آزمایش‌ها هم در آزمایشگاه‌های کنترل‌شده و هم در موقعیت‌های واقعی انجام شد.
داده‌ها نشان داد تکنیک‌های آرام‌سازی، بی‌وقفه موجب کاهش خشم، در جمعیت‌ها و شیوه‌های مختلف اجرا می‌شوند. شیوه‌های مؤثر شامل تنفس دیافراگمی، مدیتیشن، حرکات آگاهانه بدنی (مانند یوگای ملایم) و حتی وقفه یا استراحت کوتاه بودند. جالب اینجاست که فعالیت‌هایی که جنبه بازی یا لذت داشتند (مثل برخی ورزش‌های توپی) گاهی سطح تحریک بدنی را کم می‌کرد؛ پس زمینه عاطفی فعالیت می‌تواند تأثیرگذار باشد.
پیامدهای عملی و افق‌های آینده
یافته‌های جدید برای هر فردی که با فشارهای احساسی روبه‌روست – چه در روابط شخصی، چه محیط‌های آموزشی و حرفه‌ای پرفشار – اهمیت فراوان دارد. «این یک نبرد واقعی است؛ زیرا وقتی کسی عصبانی است، میل به تخلیه خشم دارد. اما پژوهش ما نشان می‌دهد هر حس مثبتی ناشی از تخلیه خشم، در واقع رفتارهای پرخاشگرانه را تقویت می‌کند»، بوشمن ابراز داشت.
برای افرادی که به دنبال راهکارهای عملی مدیریت خشم هستند، این پژوهش توصیه می‌کند به جای خروجی‌های پرخاشگرانه، بر آرام‌سازی و تکنیک‌های تسکین تمرکز کنند. توقف کوتاه، تمرین ریلکسیشن عضلانی یا حتی تا ده شمردن، آثار فیزیولوژیک واقعی در کاهش خشم دارند. همچنین، منابع در دسترسی چون اپلیکیشن‌های راهنمای آرام‌سازی و ویدئوهای آموزشی رایگان، این روش‌ها را بدون نیاز به درمان پرهزینه به عموم ارائه می‌کنند.
این مطالعه همچنین مسیرهای جدیدی برای تحقیقات آینده می‌گشاید. هرچند بسیاری از روش‌های آرام‌بخش به طور گسترده موثرند، اما نیاز است که راهبردها متناسب با تفاوت‌های عصبی-زیستی افراد و شناخت واکنش‌های فرهنگی به خشم، دقیق‌تر شوند.
جمع‌بندی
فراتحلیل سال ۲۰۲۴ بی‌چون‌وچرا اثبات کرد که ابراز خشم بیرونی، راه حل مؤثری برای کنترل عصبانیت نیست. در عوض، فروکاستن حرارت جسمی از طریق روش‌های آرام‌بخش، علمی‌ترین و کارآمدترین راه برای ساماندهی احساسات است. با توجه به چالش‌های زندگی مدرن و استرس‌های روزمره، این پژوهش، ابزارهای مبتنی بر علم را در اختیار افراد و متخصصان سلامت روان قرار می‌دهد تا به جای راه‌حل‌های منسوخ، پاسخ‌های سالم‌تر و مؤثرتری به خشم بدهند. پیام روشن است: خشم خود را بیرون نریزید – آرامش را پیدا کنید.
منبع: sciencedirect
.avif)
نظرات