6 دقیقه
پیش‌زمینهٔ علمی و مرور کلی مطالعه
غذاهای فوقالعاده فرآوریشده (UPFs) که در کارخانه‌ها تولید شده و اغلب حاوی افزودنیها، امولسیفایرها و موادی هستند که در آشپزی خانگی به‌ندرت استفاده میشوند، در تحقیقات اپیدمیولوژیک بارها با پیامدهای منفی سلامتی مرتبط شناخته شده‌اند. اکنون پژوهشگران بریتانیایی و آمریکایی با انجام یک مطالعهٔ تصادفی متقاطع شواهد تجربی جدیدی ارائه داده‌اند؛ به این معنا که رژیم غذایی مبتنی بر مواد کمفرآوریشده (MPFs) می‌تواند کاهش وزن و چربی بدن بیشتری نسبت به رژیم‌های غذایی مشابه بر اساس UPFs، حتی با داشتن مقادیر یکسانی از درشت‌مغذی‌ها و فیبر، ایجاد نماید.
در این پژوهش، ۵۰ فرد بزرگسال دارای اضافه وزن شرکت کردند و آنها به دو دورهٔ هشت هفته‌ای رژیم غذایی اختصاص داده شدند که بین این دو دوره، یک بازهٔ چهارهفته‌ای برای پاک‌سازی در نظر گرفته شد. نکتهٔ کلیدی این بود که هر دو دوره از نظر کالری، چربی (از جمله چربی اشباع)، کربوهیدرات، فیبر، نمک و میزان میوه و سبزیجات مصرفی مشابه بودند. مهم‌ترین تفاوت در سطح فرآوری مواد غذایی بود: یک دوره به غذاهای آماده و به‌شدت فرآوریشده (مانند میان‌وعده‌های بسته‌بندی‌شده و لازانیای فوری) تکیه داشت، در حالی‌که دورهٔ مقابل بر غذاهای ساده و کمفرآوریشده (مانند اوتمیل شبانه و اسپاگتی بولونز خانگی) متمرکز بود. این طراحی متقاطع موجب می‌شود تفاوت‌های بین شرکتکنندگان به حداقل برسد و استنتاج علّی دربارهٔ تأثیر میزان فرآوری غذا بر وزن و وضعیت متابولیک تقویت گردد.
طرح آزمون و نتایج مهم
جزئیات طراحی
شرکتکنندگان هر دو نوع رژیم را به صورت تصادفی و در دو بازهٔ جداگانه تکمیل کردند. پژوهشگران شاخص‌هایی مانند وزن بدن، ترکیب بدن (از جمله مقادیر چربی احشایی ناسالم)، فشار خون و معیارهای ذهنی مانند میل به خوردن را پایش کردند. همسان‌سازی مواد مغذی و غذاهای مصرفی امکان جداسازی نقش میزان فرآوری غذاها را فراهم کرد؛ این رویکرد یک پیشرفت قابل توجه در روش‌شناسی علوم تغذیه و تحقیقات متابولیسم به شمار می‌رود.
یافته‌های اصلی
اگرچه هر دو نوع رژیم غذایی کاهش وزن کوتاه‌مدت ایجاد کردند، اما رژیم‌های مبتنی بر مواد کمفرآوریشده تقریباً دو برابر بیشتر از رژیم غذاهای فوق‌فرآوری‌شده موجب کاهش متوسط وزن شدند. به طور میانگین طی دوره MPF، وزن بدن حدود ۲ درصد کاهش یافت، در حالی‌که این کاهش در دوره UPF حدود ۱ درصد بود. همچنین، شرکتکنندگان با مصرف مواد غذایی کمفرآوریشده، میزان بیشتری چربی مضر متابولیک را از دست دادند و توانایی بیشتری برای کنترل اشتهای ناسالم گزارش کردند. پژوهشگران خاطرنشان کردند که این تفاوت‌ها بدون محدودسازی عمدی کالری رخ داد، که به نقش سطح فرآوری در مصرف انرژی و تنظیم اشتها اشاره دارد.
پژوهشگران برای نشان دادن اثرات تجمعی احتمالی، نتایج هشت هفته‌ای را به بازههای زمانی طولانیتر تعمیم دادند: با پیش‌بینی این روندها، کاهش وزن حدود ۱۳ درصد در مردان و ۹ درصد در زنان پس از یک سال رژیم مبتنی بر مواد کمفرآوریشده تخمین زده شد، در حالی که این ارقام در رژیم‌های UPF تنها ۴ تا ۵ درصد بود. البته این برآوردها بیشتر جنبهٔ تبیینی دارد تا قطعی، زیرا مدت مطالعه کوتاه بوده است.
پیامدها، محدودیت‌ها و چشم‌اندازهای آینده
این مطالعه نشان می‌دهد که میزان فرآوری مواد غذایی — جدای از کالری، چربی یا میزان قند — می‌تواند بر تعادل انرژی، ترکیب بدن و نشانه‌های ذهنی کنترل اشتها تأثیرگذار باشد. دکتر ساموئل دیکن از University College London اظهار کرد که این آزمایش به منظور پر کردن خلاء دانشی چگونگی برهم‌کنش فرآوری با توصیه‌های رژیمی و پیامدهای سلامتی طراحی شده است. همچنین، پژوهشگر جهانی کریس فن تولکن به این موضوع اشاره نمود که سیستم غذایی امروزی و دسترسی گسترده به مواد غذایی فرآوریشده و ارزان قیمت، یکی از محرک‌های اصلی شیوع بیماری‌های تغذیه‌ای و چاقی است.
محدودیت‌هایی نیز در این تحقیق وجود دارد؛ از جمله تعداد کم شرکتکنندگان، کوتاه بودن بازهٔ هر رژیم و حذف افراد با محدودیتهای تغذیه‌ای خاص. تحقیقات آتی می‌باید مداخلات طولانیتر و گروههای جمعیتی گوناگون را بررسی کرده و مکانیسم‌های اتصال فرآوری مواد غذایی به متابولیسم — مانند اثر بر هورمون‌های سیری، ترکیب میکروبیوم روده یا زمان‌بندی وعده‌های غذایی — را تحلیل کنند. همچنین، نتایج این پژوهش می‌تواند برای فناوری‌های جدید در طراحی وعده‌های غذایی و سیاست‌گذاری تأمین غذا مفید باشد؛ به طوری که الگوریتم‌های ارزیابی مواد مغذی، ممیزی‌های فرآوری غذاها و ابزارهای تغذیه شخصی‌شده می‌توانند معیار فرآوری را افزون بر مواد مغذی کلیدی لحاظ نمایند.
اهمیت برای ماموریت‌های فضایی و محیط‌های خاص
یافته‌های این مطالعه ممکن است مورد توجه دانشمندانی قرار گیرد که بر تغذیه فضانوردان و مأموریتهای طولانی مدت فضایی کار می‌کنند؛ چرا که تنوع اندک مواد غذایی و اتکای گسترده به غذاهای فراوری‌شده پایدار می‌تواند بر تنظیم اشتها و ترکیب بدن سرنشینان تأثیرگذار باشد. ادغام گزینه‌های کمفرآوریشده و مغذی، و بررسی اثر وضعیت بیوزنی بر اشتها و متابولیسم، از جمله موضوعات مهم در حوزه پزشکی هوافضا و طراحی سیستم‌های پشتیبان حیات محسوب می‌شود.
جمع‌بندی
این مطالعه تصادفی متقاطع نشان می‌دهد که کاهش میزان فرآوری صنعتی مواد غذایی می‌تواند به بهبود کاهش وزن کوتاه‌مدت، کاهش چربی مضر و کنترل وسوسه‌های غذایی کمک کند؛ حتی وقتی محتوای تغذیه‌ای دو رژیم یکسان باشد. اگرچه تحقیقات مکانیکی و بلندمدت بیشتری لازم است، اما نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که فرآوری مواد غذایی یک عامل مستقل در پیشگیری از چاقی و سیاست‌گذاری‌های تغذیه است — عاملی که از سلامت عمومی تا تغذیه فضانوردان می‌تواند اهمیت داشته باشد.
منبع: nature
.avif)
نظرات