5 دقیقه
کشف و شرح ویژگی‌ها
هیفالوسوروس، خزنده‌ای آب‌زی و کوچک متعلق به دوره کرتاسه ابتدایی است که بقایای جانوری آن در قالب هزاران نمونه فسیلی تا کنون شناخته شده است. در سال ۲۰۰۶، دیرینه‌شناسان به کشف فسیل بی‌نظیری از این گونه دست یافتند که به طور استثنایی، دو جمجمه و دو گردن کامل را از یک بدن واحد حفظ کرده بود. طول کلی این نمونه حدود ۷۰ میلیمتر است و به نظر می‌رسد که یک جنین یا نوزاد باشد تا یک حیوان بالغ.
در توصیف اولیه این فسیل آمده است: «از حوالی کمربند شانه‌ای، ستون مهرهها به دو سری گردنی تقسیم میشود که دو گردن بلند و در نهایت دو جمجمه را به وجود می‌آورد.» این ساختار نشان‌دهنده یک ناهنجاری رشدی در اسکلت محوری است و نه شکستی پس از مرگ یا تغییری که بعدها به فسیل وارد شده باشد.
زمینه علمی: دوشاخه شدن محوری و علل رشدی
دوشاخه شدن محوری چیست؟
دوشاخه شدن محوری یک پدیده نادر در رشد است که طی آن، ستون مهرهها به طور جزئی شکافته شده و ساختارهایی مانند دو گردن یا دو دم به وجود می‌آید. این وضعیت زمانی رخ میدهد که جنین در جریان نمو، تا حدی مشابه تقسیم دوقلوها شروع به جدا شدن میکند، اما این فرایند جداسازی کامل نمیشود. نتیجه آن شکل‌گیری بدنی منفرد با ساختارهای محوری تکراری نظیر دو سر یا دو دم است.
اگرچه این اختلال کم‌یاب است اما نمونه‌های معاصر از جانوران مختلف مثل مار، لاک‌پشت، سمندر، کوسه و حتی پستانداران سم‌دار گزارش شده است. وجود این نمونه‌ها در حیوانات امروزی، به دیرینه‌شناسان کمک میکند موارد مشابه در فسیل‌ها را تفسیر کنند و نشان دهند نشانه‌های مشابه اسکلتی می‌توانند طی میلیون‌ها سال به یک شکل بروز یابند.
میزان بقای حیوانات و پیامدهای زیستی
در حیوانات دارای دو سر، زنده ماندن با مشکلات جدی همراه است. رقابت میان ورودی‌های عصبی و حسی، دشواری در تغذیه و حرکت، و احتمال بیشتر شکارشدن، شانس رسیدن آنها را به بلوغ کاهش میدهد. اندازه کوچک و مرحله رشدی فسیل هیفالوسوروس دو سر نیز نشان میدهد که این جانور مدت زمان زیادی زنده نمانده بوده و این موضوع با مشاهدات ثبت‌شده در مورد نمونه‌های زنده دو سر مطابقت دارد.
حفظ‌شدگی، اصالت و اهمیت فسیل
این فسیل از منطقه‌ای کشف شده که گزارش‌هایی درباره جعل در آن وجود دارد؛ از این رو، پژوهشگران، فسیل را از نظر شرایط نگهداری و اصالت به‌دقت بررسی کردند. آنها وجود لایه‌ای از رسدانه‌های ریز بر روی استخوان‌ها و سالم بودن کل تکه سنگ را تأیید کردند؛ همچنین هیچ گونه ترک یا اثری از تعمیر با چسب روی آن یافت نشد، که این موارد به اعتبار اصالت فسیل کمک میکند.
از نظر آماری و فرایندهای دفن، چنین فسیلی کم‌نظیر است؛ زیرا فسیل شدن برای بیشتر موجودات اتفاقی نادر محسوب میشود. بنابراین، ثبت چنین ناهنجاری رشدی، بختی استثنایی و شگفت‌انگیز است. طبق گفته پژوهشگران در سال ۲۰۰۶، این نمونه دو سر هیفالوسوروس در نوع خود بینظیر است و قدیمی‌ترین مورد ثبت‌شده از دوشاخه شدن محوری را نمایندگی میکند و قدمت آن را به بیش از ۱۲۰ میلیون سال پیش می‌رساند.
دیدگاه متخصصان
دکتر لورا کیم، دیرینه‌زیست‌شناس با تخصص در رشد مهره‌داران، اظهار داشت: «این نمونه پلی میان زیستشناسی رشد امروزی و دیرینه‌شناسی دورانهای دور ایجاد میکند. نشان میدهد رویدادهای نادر رشدی که در حیوانات زنده مشاهده می‌کنیم، در اکوسیستم‌های مزوزوئیک نیز رخ می‌داده است. هر فسیل این‌چنینی دریچه‌ای مستقیم به روندهای رشد باستانی و زمینه تکاملی آنها باز میکند.»
جمع‌بندی
فسیل هیفالوسوروس دو سر، شواهد محکمی ارائه میدهد که نشان میدهد ناهنجاری‌های رشدی پیچیده‌ای مانند دوشاخه شدن محوری، دست‌کم ۱۲۰ میلیون سال پیش نیز وجود داشته‌اند. این نمونه هم از منظر علمی پرارزش است، هم نشانه‌های آشکاری از یک نابهنجاری رشدی را حفظ کرده و هم اصالت آن از لحاظ شرایط نگهداری تأیید شده است؛ همچنین نشان میدهد که فسیل‌های نادر اما پرمعنا می‌توانند هم به درک حیات گذشته و هم تداوم فرآیندهای رشدی در طول زمان ژرف کمک نمایند. کلیدواژه‌ها: هیفالوسوروس، دوشاخه شدن محوری، فسیل دو سر، کرتاسه ابتدایی، نابهنجاری رشدی، دیرینه‌شناسی، اصالت فسیل.
منبع: sciencealert
.avif)
نظرات