ماه؛ گنجینه ای از فلزات گران بها در دل خود

ماه؛ منبعی ارزشمند برای استخراج فلزات کمیاب

مطالعه‌ای نوین و پیشگامانه نشان می‌دهد که سطح ماه امکان دارد بیش از ۱ تریلیون دلار فلز پلاتین در لایه‌های زیرین خود جای داده باشد. بر اساس پژوهشی که در نشریه Planetary and Space Science منتشر شده است، بخش بزرگی از دهانه‌های ماه—به ویژه آن‌هایی که بر اثر برخورد سیارک‌ها در گذشته‌های دور شکل گرفته‌اند—می‌توانند ذخایر قابل توجه و تجاری از فلزات گروه پلاتین مانند پالادیم، ایریدیوم و عناصر کمیاب دیگر را در دل خود داشته باشند. این یافته‌ها نقش قابل توجه ماه را به عنوان مقصدی آینده‌دار برای استخراج منابع فضایی و پروژه‌های معدن‌کاری lunar mining برجسته می‌کند.

پیشینه علمی؛ ردگیری منشأ پلاتین در اثر برخورد سیارک‌ها

تیمی به سرپرستی جیانت چنامنگلام، اخترفیزیک‌دان مستقل، همراه با همکارانش ساختار و منشأ تقریبا ۱.۳ میلیون دهانه با قطر بیش از ۱ کیلومتر روی ماه را مورد بررسی قرار دادند. نتایج آن‌ها نشان داد که حدود ۶,۵۰۰ دهانه با برخورد سیارک‌هایی غنی از فلزات کمیاب پدید آمده‌ است. بقایای این سیارک‌ها طی هزاران سال در خاک ماه یا رگولیت مدفون شده و اکنون این دهانه‌ها را به یکی از اصلی‌ترین گزینه‌ها برای اکتشاف و استخراج فلزات گروه پلاتین تبدیل نموده است.

چنامنگلام بر این پتانسیل تاکید می‌کند که: «شاید تعداد دهانه‌های حامل ذخایر معدنی روی ماه بیش از سیارک‌های نزدیک به زمین باشد.» این موضوع می‌تواند فرآیند استخراج فلزات فضایی را نسبت به معدن‌کاری در سیارک‌های دوردست تسهیل کند. برخلاف سیارک‌های کوچک که جاذبه بسیار کمی دارند، دهانه‌های سطح ماه بستر پایدارتری برای استقرار ربات‌ها و فناوری‌های معدن‌کاری خودکار ارائه می‌دهند.

پیامدهای اقتصادی و علمی معدن‌کاری در ماه

ارزش اقتصادی چشمگیر پلاتین و فلزات وابسته، فرصت‌های پرسودی را نوید می‌دهد، اما از دید پژوهشگران از جمله چنامنگلام، مزایای این روند فراتر از جنبه‌های مالی است. درآمد حاصل از استخراج منابع فضایی ماه می‌تواند به توسعه اکتشافات عمیق‌تر در فضا و رشد صنایع فرازمینی شتاب دهد. امروزه بیشتر پژوهش‌های اخترشناسی به کمک سرمایه‌گذاری دولتی—with محدودیت‌ها و تغییرات بودجه‌ای—صورت می‌گیرد، اما به گفته چنامنگلام «اگر منابع فضایی، چه از ماه یا سیارک‌ها، قابل ارزش‌گذاری و سودآور شوند، سرمایه‌گذاری خصوصی در کاوش منظومه خورشیدی شتاب بیشتری خواهد گرفت.»

چالش‌های حقوقی و تب طلا در ماه

با وجود جذابیت این منافع، استخراج منابع ماه با ابهامات حقوقی عدیده‌ای روبرو است. معاهده فضای ماورای جو مصوب ۱۹۶۷ که اساس حقوق بین‌الملل فضایی به شمار می‌رود، هرگونه ادعای مالکیت سرزمینی دولت‌ها بر ماه یا سایر اجرام سماوی را ممنوع می‌کند. با این حال، کارشناسان معتقدند قوانین فعلی درباره حقوق بهره‌برداری از منابع طبیعی فضای کافی برای تفسیر دارند. در سال ۲۰۲۰، ایالات متحده «توافق‌نامه آرتمیس» را به منظور تدوین چهارچوب داوطلبانه‌ای برای فعالیت‌های معدنی در ماه معرفی کرد، اما کشورهایی چون چین و روسیه تاکنون به این توافق‌نامه نپیوسته‌اند و همین امر بحث بر سر اجماع جهانی را پیچیده‌تر ساخته است.

با توجه به توجه روزافزون کشورها و شرکت‌های خصوصی به منابع ماه و ارزش اقتصادی آن، رقابت برای بهره‌برداری از منابع معدنی ماه سرعت گرفته است. سرنوشت این رقابت تا پایان دهه جاری می‌تواند تحت تأثیر پیشرفت‌های فناوری و مذاکرات دیپلماتیک، به ویژه میان ایالات متحده و چین، رقم بخورد.

جمع‌بندی

کشف این حقیقت که ماه ممکن است ذخایر عظیمی از پلاتین داشته باشد، نقطه عطفی در مباحث مربوط به اکتشاف، معدن‌کاری و تجاری‌سازی ماه به شمار می‌رود. با پیشرفت فناوری و فراهم شدن امکان استخراج منابع ماه، مباحثی چون سازوکارهای حاکمیت بین‌المللی، عدالت اقتصادی و توسعه پایدار اهمیت بیشتری خواهند یافت. این فصل جدید از اکتشاف منابع فضایی می‌تواند نه تنها صنایع فضایی را دگرگون کند، بلکه نگاه بشر به نزدیک‌ترین همسایه فضایی خود را نیز دگرگون سازد.