بررسی علمی روزه گرفتن با آب: تاثیرات، خطرات و یافته های جدید

پیش‌زمینه: بررسی افزایش محبوبیت رژیم‌های روزه‌داری

در سال‌های اخیر، رژیم‌های روزه‌داری فقط با مصرف آب در میان کاربران شبکه‌های اجتماعی و جامعه سلامت، بسیار محبوب شده‌اند و به عنوان روشی موثر برای کاهش سریع وزن و بهبود سلامت مطرح می‌شوند. با این حال، تحقیقات علمی جدید، ایمنی و تاثیرات فیزیولوژیک این رژیم‌های محدودکننده را مورد پرسش قرار داده است؛ به ویژه روزه‌هایی که چندین روز یا بیشتر طول می‌کشند. اگرچه الگوی روزه‌داری متناوب – شامل تناوب دوره‌های غذا خوردن و نخوردن – به دلیل مزایای متابولیکش بیشتر مطالعه شده، اما نتایج مربوط به اثرات سلامت روزه‌داری بلندمدت و فقط با آب هنوز به خوبی مشخص نیست.

بررسی تاثیرات: یک آزمایش کلینیکی جدید

برای پاسخ به این سوال، گروهی بین‌المللی از دانشمندان، مطالعه‌ای کنترل‌شده را انجام دادند که اخیرا در یک ژورنال معتبر علمی منتشر شده است. آن‌ها تاثیرات سلامت را بر روی ۲۰ فرد دارای اضافه وزن که به مدت ۱۰ روز متوالی فقط آب نوشیدند، بررسی کردند. این شرکت‌کنندگان در طول دوره مطالعه به دقت تحت نظر قرار گرفتند.

کاهش وزن و عوارض جانبی مشاهده‌شده

به طور میانگین، افراد شرکت‌کننده ۷.۷٪ از وزن اولیه خود را از دست دادند؛ اما این کاهش وزن سریع با عوارضی همراه بود. بسیاری از آن‌ها دچار سردرد، اختلال در خواب (بی‌خوابی) و کاهش قابل توجه فشار خون شدند. این عوارض نشان‌دهنده خطرات بالقوه به ویژه برای افراد با مشکلات قلبی عروقی پیشین هستند.

یافته‌های بیوشیمیایی: التهاب و شاخص‌های استرس

برخلاف آنچه تصور می‌شد که روزه‌داری طولانی با آب ممکن است تا حدی التهاب بدن را کاهش دهد، نتایج آزمایش‌ها چیز دیگری نشان داد. تیم پژوهشی به رهبری دکتر لوئیجی فونتانا از دانشگاه سیدنی، دریافت که روزه‌داری طولانی منجر به افزایش استرس فیزیولوژیک و سطح پروتئین‌های مرتبط با التهاب در خون می‌شود. شاخص‌هایی مانند پروتئین واکنشی سی (CRP) و اینترلوکین ۸ (IL-8) – که هر دو از نشانگرهای شناخته‌شده التهاب سیستمیک هستند – به وضوح افزایش یافتند. دکتر فونتانا توضیح می‌دهد: «انتظار داشتیم که روزه‌داری فقط با آب، التهاب بدن را کاهش دهد، اما نتیجه معکوس شد و سطح پروتئین‌های التهابی بیشتر شد. این موضوع نگرانی‌هایی جدی برای افراد با ریسک بیماری‌های قلبی و عروقی ایجاد می‌کند.»

تاثیرات زیستی دیگر: سلامت عضله، استخوان و مغز

علاوه بر التهاب، تغییرات قابل توجهی در پروتئین‌های مرتبط با تخریب عضلانی و استخوانی مشاهده شد. این پروتئین‌ها کاهش پیدا کردند که حاکی از کند شدن موقت فرآیند تخریب عضلات و استخوان‌هاست. همچنین، میزان پروتئین آمیلوئید بتا – که ارتباط نزدیکی با بیماری آلزایمر دارد – نیز کاهش یافت. هرچند این تغییر می‌تواند برای سلامت مغز امیدوارکننده باشد، اما اهمیت کامل آن هنوز روشن نیست و به مطالعات بیشتر نیاز است.

محدودیت‌ها و توصیه به احتیاط

با وجود دقت علمی این مطالعه، پژوهشگران تاکید می‌کنند که نتایج باید مقدماتی تلقی شود. حجم نمونه محدود به ۲۰ فرد دارای اضافه وزن بود و تاثیرات بلندمدت یا در جمعیت‌های وسیع‌تر ناشناخته باقی مانده است. افزایش چشمگیر شاخص‌های التهابی در زمان روزه‌داری ممکن است نقشی موقت داشته باشد، اما این تغییرات می‌توانند بعد از بازگشت به رژیم عادی آثار متابولیکی پایداری ایجاد کنند.

اجماع کارشناسان: ضرورت مشورت پزشکی

تیم پژوهشگران تاکید کرده‌اند: «روزه‌داری طولانی مدت و حذف کامل تغذیه، خطرات جدی برای سلامت دارد. پیش از انجام چنین الگوهایی، مشاوره پزشکی ضروری است.» آن‌ها همچنین بر لزوم انجام مطالعات جامع‌تر و در جمعیت‌های متنوع برای درک آثار مولکولی و بالینی روزه‌داری تاکید دارند.

مقایسه با روزه‌داری متناوب و مسیرهای آینده

بخش قابل توجهی از استقبال عمومی از روزه‌داری، ناشی از مطالعات قبلی بر روی روزه‌داری متناوب است که در برخی موارد سبب کند شدن فرآیند پیر شدن سلولی، کاهش التهاب و کمتر شدن ریسک بیماری‌ها شده است. اما شواهد فزاینده نشان می‌دهد که این مزایا عمدتا وقتی به دست می‌آید که روزه‌داری متناوب با مدیریت صحیح کالری همراه باشد و نتایج آن لزوماً به روزه‌داری ممتد و فقط با آب قابل تعمیم نیست. این تحقیق جدید نشان می‌دهد که پاسخ بدن به روزه‌داری، تا حد زیادی فردی است و راه‌حل واحدی وجود ندارد.

جمع‌بندی

یافته‌های تازه این پژوهش، نسبت به انجام روزه‌های طولانی‌مدت (فقط با آب) بدون نظارت پزشکی هشدار می‌دهد. اگرچه کاهش وزن سریع قابل دستیابی است، اما افزایش التهاب و عوارض جانبی دیگر، می‌تواند به ویژه برای افراد با مشکلات قلبی مخاطره‌آمیز باشد. علم روزه‌داری همچنان پیچیده است و بررسی‌های آینده برای شناخت کامل تاثیرات بلندمدت آن در جمعیت‌ها و وضعیت‌های گوناگون، حیاتی خواهد بود. به گفته دکتر فونتانا، «روزه‌داری می‌تواند تاثیرات کوتاه‌مدت چشمگیری داشته باشد، اما قبل از توصیه آن برای سلامتی بلندمدت، به پژوهش‌های بیشتری نیاز داریم.»