9 دقیقه
Overview: The mouth's microbiome and pancreatic cancer risk
پژوهش‌های نوظهور نشان میدهد که جامعهٔ پیچیده میکروب‌هایی که در دهان زندگی می‌کنند ممکن است با ریسک ابتلا به یکی از کشنده‌ترین سرطان‌ها یعنی سرطان پانکراس ارتباط داشته باشد. پانکراس یا لوزالمعده، اندامی در حفرهٔ شکم است که با تولید آنزیم‌ها و هورمون‌ها نقش کلیدی در هضم و جذب مواد مغذی ایفا می‌کند. گرچه بروز تومور در این اندام نسبتاً نادر است، اما دیدگاه بالینی اغلب نامطلوب است و نرخ بقای پنج‌ساله پس از تشخیص در حدود 13 درصد باقی می‌ماند. با پیشرفت تحقیقات دربارهٔ ارتباط سلامت دهان و بیماری‌های سیستمی، اکوسیستم میکروبی دهان میتواند علاوه بر نشانگر زیستی ریسک سرطان، هدفی برای پیشگیری بالقوه نیز باشد.
درک این پیوند نیازمند ترکیب شواهد اپیدمیولوژیک، بیولوژیک و آزمایشگاهی است. میکروبیوم دهان شامل هزاران گونهٔ باکتری، قارچ و ویروس است که در تعادل با میزبان زندگی می‌کنند؛ هر گونه‌ای که تغییر کند میتواند واکنش‌های التهابی محلی یا سیستمیک را تحت تأثیر قرار دهد و این تغییرات ممکن است به طور غیرمستقیم به مسیرهایی منجر شوند که رشد تومور را تسهیل می‌کنند. بنابراین، مطالعهٔ ترکیب میکروبی دهانی نه تنها از منظر تشخیص زودهنگام مهم است، بلکه میتواند نشانگر وضعیت ایمنی و التهابی کل بدن نیز باشد.
Study design and major findings
تیم پژوهشی هدایت‌شده توسط اپیدمیولوژیست‌های سرطان دانشگاه نیویورک، سوابق پزشکی و نمونه‌های دهانی حاصل از روش دهان‌شوی (mouthwash) را از دو مطالعهٔ بزرگ و طولانی‌مدت تجزیه‌وتحلیل کردند. این کوهورتی ترکیبی بیش از 300,000 بزرگسال را شامل می‌شد که عمدتاً در دهه‌های پنجاه تا هفتاد زندگی قرار داشتند. در مجموع، 445 نفر در این گروه به سرطان پانکراس مبتلا شدند و برای هر مورد، یک کنترل بدون سرطان با معیارهای مطابقت انتخاب گردید تا مقایسهٔ دقیق‌تری امکان‌پذیر شود.
در تحلیل‌های گسترده، محققان 27 میکروب دهانی را شناسایی کردند که با افزایش بیش از سه‌برابری ریسک سرطان پانکراس مرتبط بودند. از جملهٔ این موجودات سه باکتری دهانی—Porphyromonas gingivalis، Eubacterium nodatum و Parvimonas micra—و یک قارچ شایع پوستی و روده‌ای، Candida tropicalis، بودند که با احتمال بالاتری از ابتلا همراه شدند. در مقابل، تحلیل نشان داد هشت گونه باکتریایی با کاهش ریسک و 13 گونهٔ دیگر با افزایش ریسک ارتباط داشتند؛ این یافته نشان میدهد که ترکیب کلی میکروبیوم دهان میتواند میل به سمت افزایش یا کاهش احتمال سرطان را تعیین کند.
نکتهٔ حیاتی این است که این مطالعه مشاهده‌ای است؛ بنابراین این روابط علت و معلولی را اثبات نمیکنند. پژوهشگران تأکید دارند که این نتایج صرفاً ارتباطات احتمالی را برجسته می‌کنند و گونههای میکروبی مشخص‌شده باید در مطالعات آینده برای تعیین این‌که آیا نقش مستقیمی در فرایند تومورزایی دارند یا صرفاً بازتاب‌دهندهٔ الگوهای سلامت زمینه‌ای مرتبط با ریسک سرطان هستند، بررسی شوند.
Biological plausibility and mechanisms
چند مسیر زیست‌شناختی معقول میتواند توضیح دهد که چگونه میکروبهای دهانی روی سلامت پانکراس تأثیر بگذارند. برخی از باکتری‌های دهانی ممکن است به واسطهٔ بلع، انتشار از طریق دستگاه گوارش و یا از طریق جریان خون به اندام‌های داخلی مانند پانکراس برسند. هنگامی که این میکروب‌ها یا متابولیت‌های آنها وارد بافت‌های دوردست میشوند، می‌توانند فرایندهای التهابی موضعی یا سیستمیک را تغییر دهند و پاسخ ایمنی را به نحوی تنظیم کنند که زمینهٔ رشد تومور را فراهم سازد.
علاوه بر این، یک الگوی «کلی-باکتریومی» (bacteriome-wide) پدیدار شد که نشان میدهد نه تنها حضور یک گونهٔ منفرد، بلکه آرایش کلی جامعهٔ میکروبی ممکن است بر حساسیت به سرطان تأثیر بگذارد. برای مثال، تنوع پایین میکروبیوم یا حضور غالب گونههای فرصت‌طلب میتواند به کاهش ثبات اکوسیستم میکروبی و افزایش التهاب مزمن منجر شود؛ وضعیتی که در پژوهش‌های دیگر با افزایش ریسک چندین بیماری مزمن از جمله برخی سرطان‌ها مرتبط بوده است.
مکانیزم‌های مولکولی پیشنهادی شامل تولید متابولیت‌های سمّی، تحریک مسیرهای التهابی مانند NF-κB، تغییر در عملکرد سلول‌های ایمنی موکوزا و تولید آنزیم‌هایی است که می‌توانند به آسیب DNA یا تغییرات اپی‌ژنتیک در بافت‌های هدف منجر شوند. مطالعات آزمایشگاهی روی مدلهای حیوانی و کشت سلولی برای تعیین این مکانیسم‌ها ضروری هستند تا پیوندهای مشاهده‌ای به توضیحات مکانیکی قابل اتکا تبدیل شوند.
Implications for screening and prevention
چون سرطان پانکراس اغلب تا مراحل پیشرفته علائمی ایجاد نمی‌کند، شناخت عوامل خطر زودهنگام اهمیت حیاتی دارد. پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که نمایه‌سازی جوامع باکتریایی و قارچی دهان میتواند به اونکولوژیست‌ها کمک کند افرادی را که ممکن است از غربالگری هدفمند برای سرطان پانکراس بهره‌مند شوند، شناسایی کنند. این روش میتواند مکمل عوامل خطر شناخته‌شده مانند تاریخچهٔ خانوادگی، جهش‌های ژنتیکی و سابقهٔ پزشکی باشد.
با این حال، متخصصان هشدار می‌دهند که برای ورود این یافته‌ها به عمل بالینی به کارآزماییهای بیشتری نیاز است. از جمله باید تعیین شود که آیا تغییرات میکروبی قابل اصلاح هستند و در صورت اصلاح، آیا این مداخلات به کاهش وقوع سرطان یا بهبود نتایج بالینی می‌انجامند. همچنین لازم است استانداردسازی روش نمونهگیری، تعیین آستانههای ریسک مبتنی بر ترکیب میکروبی و ارزیابی کارایی اقتصادی غربالگری مبتنی بر میکروبیوم انجام شود.
در توضیح اهمیت رویکرد چندعاملی، جی‌یانگ آن (Jiyoung Ahn)، اپیدمیولوژیست NYU، اشاره می‌کند که پیشگیری مدرن سرطان ممکن است فراتر از صرفاً پاکیزگی دهان برود: «با پروفایلسازی جمعیت‌های باکتریایی و قارچی در دهان، ممکن است پزشکان بتوانند افرادی را که بیش از همه نیاز به غربالگری پانکراس دارند، شناسایی کنند.» تیم پژوهشی همچنین به پتانسیل بررسی نقش ویروس‌های دهانی در شکل‌دهی ریسک سرطان اشاره می‌کند؛ موضوعی که میتواند لایهٔ دیگری از پیچیدگی و فرصت‌های تشخیصی فراهم آورد.
Experimental approach and context
این مطالعه داده‌ها را از دو کوهورت آمریکایی یکپارچه کرد: مطالعهٔ غربالگری سرطان PLCO (Prostate, Lung, Colorectal, and Ovarian Cancer Screening Trial) و کوهورت تغذیه‌ای مطالعهٔ پیشگیری سرطان انجمن سرطان آمریکا (American Cancer Society Cancer Prevention Study-II Nutrition Cohort). ادغام این دو مجموعه داده، قدرت آماری و تنوع نمونهگیری را افزایش داد و امکان انجام تحلیل‌های تطبیقی میان موارد و کنترل‌های مطابقت‌یافته را فراهم کرد.
در روش‌شناسی، محققان یک تحلیل «باکتریوم-پهنا» انجام دادند که به بررسی گستردهٔ انواع باکتری‌ها در نمونه‌های دهانی می‌پردازد و سپس الگوهای فراوانی و تنوع را بین افراد مبتلا و کنترل‌ها مقایسه می‌کند. این رویکرد به شناسایی گونههای مرتبط و همچنین الگوهای کلی جوامع میکروبی کمک می‌کند، که برای درک ارتباطات پیچیدهٔ بین میکروبیوم و بیماری‌های سیستمیک ضروری است. با تکیه بر نمونهگیری قبل از تشخیص و جفت‌سازی موارد با کنترل‌ها بر اساس ویژگی‌های کلیدی، مطالعه سعی کرد اثرات تعارض و سوگیری‌های شناخته‌شده را کاهش دهد، اگرچه محدودیت‌های ذاتی مطالعات مشاهده‌ای کماکان وجود دارد.
Expert Insight
“The mouth serves as a window into systemic health. This research adds to a growing view that microbial ecology in our oral cavity can reflect and influence processes that extend far beyond the mouth itself. If confirmed, these findings could guide innovative screening strategies and preventive care that starts with oral health,” says Dr. Lena Ortiz, a cancer epidemiologist and science communicator.
«دهان به مثابهٔ پنجره‌ای به سوی سلامت سیستمیک عمل می‌کند. این پژوهش به دیدگاهی در حال گسترش می‌افزاید که اکولوژی میکروبی در حفرهٔ دهانی میتواند فرآیندهایی را منعکس کرده و تحت تأثیر قرار دهد که فراتر از خود دهان گسترده‌اند. اگر این نتایج تأیید شوند، می‌توانند راهنمای استراتژی‌های نوآورانهٔ غربالگری و مراقبت پیشگیرانه‌ای باشند که از سلامت دهان آغاز میشود»، می‌گوید Dr. Lena Ortiz، اپیدمیولوژیست سرطان و مروج علم. این نظر برجسته می‌کند که پیوند بین سلامت دهان و بیماری‌های دوردست میتواند چشم‌اندازهای جدیدی برای مداخلات کم‌تهاجمی و مقرون‌به‌صرفه ایجاد کند.
همچنین از منظر علمی، دیدگاه‌های متخصصان نشان میدهد که بهترین مسیر پیشرفت شامل مطالعات بین‌رشته‌ای است: اپیدمیولوژی، میکروبیولوژی مولکولی، ایمنی‌شناسی و مطالعات بالینی باید با هم ترکیب شوند تا اثرات علی احتمالی و پتانسیل مداخلات را روشن سازند. این تعامل علمی میتواند منجر به پروتکل‌های جدید نمونه‌برداری، معیارهای ریسک مبتنی بر بیومارکرهای میکروبی و در نهایت برنامه‌های پیشگیری هدفمند شود.
Conclusion
اگرچه میکروبهای دهانی شناسایی‌شده علت مستقیم سرطان پانکراس را ثابت نمیکنند، همبستگی‌های قوی آنها دلیل کافی برای بررسی‌های عمیق‌تر فراهم می‌آورد. مطالعه مسیر بالقوه‌ای غیرتهاجمی برای طبقه‌بندی ریسک و تشخیص زودهنگام نشان میدهد که میتواند مکمل اطلاعات ژنتیکی و سبک زندگی باشد. آیندهٔ تحقیقات باید به بررسی نقش ویروسها در حفرهٔ دهانی، ارزیابی امکان‌پذیری مداخلات تغییر دهندهٔ میکروبیوم و طراحی کارآزماییهای مداخلهای بپردازد تا مشخص شود آیا اصلاح میکروبیوم میتواند بروز سرطان پانکراس را کاهش دهد یا نتایج بیماران را بهبود بخشد.
در پایان، این حوزهٔ پژوهشی نمونه‌ای روشن از این است که چگونه بررسی زیست‌محیط میکروبی میتواند پنجره‌ای نو به سوی پیشگیری و تشخیص زودهنگام بیماری‌های جدی باز کند. با توسعه روش‌های تشخیصی مبتنی بر میکروبیوم و انجام مطالعات علت‌سنجی، ممکن است در آیندهٔ نزدیک شاهد ادغام سلامت دهان در برنامه‌های جامع پیشگیری سرطان باشیم.
منبع: jamanetwork
نظرات