8 دقیقه
اقدام جدید چین برای سخت‌گیری در کنترل صادرات عناصر خاکی کمیاب در سراسر جهان نیمه‌هادی‌ها (نیمه‌رساناها) و زنجیره تأمین فناوری را به هراس انداخته است. قواعد صدور مجوز جدید میتواند تولیدکنندگان تراشه را مجبور کند پیش از فروش یا صادرات محصولاتی که به مواد منبع‌یافته از چین وابسته‌اند، مجوز دولتی دریافت کنند — تغییری که میتواند در زنجیره‌های تأمین هوش مصنوعی، تلفن‌های هوشمند و سایر کالاهای مصرفی تأثیرات گسترده‌ای به دنبال داشته باشد.
چطور یک قاعده مرتبط با مواد میتواند مسیر تولید تراشه را خفه کند
عناصر خاکی کمیاب از نظر حجم مصرف‌شده در یک مدار مجتمع یا فرایند تولید ممکن است کوچک به نظر برسند، اما از منظر اهمیت و کاربرد، اثر آنها بسیار بزرگ است. این عناصر در مراحل حیاتی ساخت تراشه و ساخت تجهیزات مرتبط نقش دارند — از فرآیند صیقلدهی ویفرها و پوشش‌دهی تا برخی از فرآیندهای لیتوگرافی و اجزای مغناطیسی حساس. به‌دلیل آنکه تقریباً ۹۰ درصد تولید جهانی خاکی کمیاب به چین متکی است، تصمیم مقام‌های پکن برای افزودن مقررات سخت‌تر صدور مجوز صادراتی این احتمال را ایجاد می‌کند که محصولات پاییندستی، از جمله تراشه‌های منطقی پیشرفته و حافظه، پیش از ارسال به خارج از کشور نیاز به تایید یا مجوز رسمی داشته باشند.
براساس متن پیشنهادی که رسانه‌های بینالمللی منتشر کرده‌اند، بسیاری از تولیدکنندگان نیمهرسانا ممکن است با الزام به گرفتن مجوز صادرات برای محصولاتی روبه‌رو شوند که به مواد یا قطعات منشا‌گرفته از چین وابسته‌اند. اگر این مقررات به‌طور وسیع اجرا شود، پکن میتواند اهرم فشار قابل‌توجهی برای محدود کردن فروش نیمه‌هادی‌های پیشرفته به مقاصد مشخص در اختیار داشته باشد؛ اقدامی که میتواند تحویل سفارش‌ها به شرکت‌های امریکایی را مختل کند و روند توسعه ظرفیت تولید در سطح جهانی را کند نماید.
چه شرکتهایی در خطرند — و چه کسانی فعلاً نفس راحت کشیدند؟
در مرکز این تحولات شرکت TSMC قرار دارد؛ بزرگ‌ترین کارخانه پیمانکاری تولید تراشه در جهان که پیچیده‌ترین تراشه‌های منطقی را برای شرکتهایی مانند NVIDIA و Apple تولید می‌کند. غول‌های حافظه همچون SK hynix و Samsung نیز ممکن است تحت این قوانین جدید قرار بگیرند و مشکلاتی را تجربه کنند. تأمین‌کنندگان تجهیزات تولید نیمهرسانا مانند ASML و Tokyo Electron نیز در صورت شامل شدن قطعات یا مواد مورد نیازشان در محدودیتها، با اختلالات زنجیره تأمین مواجه خواهند شد.
با این حال یک به‌روزرسانی مهم موجب کاهش نگرانی‌های آنی شد: وزارت اقتصاد تایوان به رویترز اطلاع داده است که در حال حاضر نوعِ خاص عناصر خاکی کمیابی که در نیمه‌رساناها کاربرد دارند، در فهرست کنترل‌های جدید پکن گنجانده نشده‌اند. برای زنجیره تأمین سخت‌افزار هوش مصنوعی، این خبر تسکین کوتاه‌مدت است — اما به شرطی که دامنه قوانین گسترده نشود یا تعریف مواد تحت کنترل تغییر نکند.
چرا تاریخ ۸ نوامبر اهمیت دارد
مقرر است محدودیت‌های جدید تا تاریخ ۸ نوامبر اجرایی شوند. اگر نسخه نهایی مطابق با موارد گزارش‌شده تصویب شود، شرکت‌های تولیدکننده بخش عمده‌ای از تراشهها ممکن است مجبور به اخذ مجوز صادرات برای ارسال محصولات خود به هر نقطه‌ای از جهان شوند. در عمل، این اقدام به مقامات چینی امکان خواهد داد که محموله‌ها یا خریداران خاصی را مسدود کنند — اهرمی ژئوپلیتیکی که پیامدهای تجاری و زنجیره تأمینی دوربردی به همراه دارد.
اهمیت این تاریخ از دو منظر است: نخست، موعد اجرایی شدن مقررات که شرکتها را ملزم به تطابق سریع و ممکن است سبب توقف‌های ناگهانی در صادرات شود؛ و دوم، فضای عدم قطعیت سیاسی و تجاری که در آستانه این تاریخ ایجاد میشود و برنامه‌ریزی تولید و لجستیک شرکتها را دشوار می‌سازد. برای تولیدکنندگان تراشه که چرخه‌های تولیدشان پیچیده، پرهزینه و وابسته به تدارکات جهانی است، هر تأخیر یا محدودیتی میتواند ضربه‌های جدی به زمانبندی تولید، سرمایه‌گذاری‌های خط تولید و قراردادهای بلندمدت وارد آورد.
این موضوع چه معنایی برای هوش مصنوعی، تلفن همراه و کامپیوترها دارد
- تأخیر در عرضه و زنجیره تأمین: فرآیندهای صدور مجوز جدید میتواند زمان ارسال‌های بین‌مرزی را طولانی کند و رشد تولید در گره‌های پیشرو فناوری (nodeهای پیشرفته) را محدود سازد. در نتیجه عرضه قطعات کلیدی برای شتاب‌دهنده‌های هوش مصنوعی و واحدهای پردازش گرافیکی (GPU) ممکن است عقب بیفتد.
- افزایش فشار قیمتی: هر محدودیت در دسترسی به مواد یا تجهیزات تولید میتواند هزینه‌های کارخانه‌های تولید نیمهرسانا (fabs) را افزایش دهد و این هزینه‌ها به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم به مصرف‌کننده منتقل شود. هزینه‌های بالاتر مواد اولیه، جایگزینی واردات یا ذخیره‌سازی اضطراری میتواند قیمت نهایی محصولات الکترونیکی را افزایش دهد.
- شتاب «جداسازی استراتژیک»: خریداران و تولیدکنندگان ممکن است فرایند تنوعبخشی به منابع مواد و تأمین‌کنندگان تجهیزات را سرعت ببخشند تا وابستگی خود را به چین کاهش دهند. این روند به معنای سرمایهگذاری بیشتر در زنجیره‌های تأمین جایگزین، شکل‌گیری پیمان‌های تجاری منطقه‌ای و ایجاد ذخیره‌های استراتژیک خواهد بود.
- تقویت حرکت به سوی استقلال فناوری: دولت‌ها و شرکتها ممکن است سرمایهگذاری در فرآوری خاکی کمیاب داخلی، پژوهش روی مواد جایگزین، بازیافت مواد کمیاب از قطعات فرسوده و توسعه فناوری‌های کمتر وابسته به این عناصر را افزایش دهند تا از آسیب‌پذیری بلندمدت زنجیره تأمین بکاهند.
تصور کنید رونمایی از یک شتاب‌دهنده هوش مصنوعی (AI accelerator) به‌دلیل یک تصمیم اداری در پایتختی دیگر به تأخیر بیفتد، نه به‌دلیل یک نقص فنی. چنین شکنندگی‌هایی در زنجیره تأمین دقیقاً همان خطراتی است که کنترل بر صادرات خاکی کمیاب میتواند عیان کند؛ خطراتی که برنامه‌ریزی تولید، زمانبندی عرضه و اعتماد بازار را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
نکاتی که باید دنبال کرد
پیگیری متن نهایی قوانین چین بسیار حیاتی است: لازم است روشن شود کدام عناصر خاکی کمیاب تحت پوشش قرار می‌گیرند و آیا صدور مجوز صادرات صرفاً برای مواد خام اعمال خواهد شد یا شامل محصولات نهایی و قطعات میشود. چنانچه عبارت «محصولات پاییندستی» در قوانین جای گیرد، معنا و دامنه آن باید با دقت بررسی شود؛ زیرا تعریف گسترده محصولات پاییندستی میتواند شامل مجموعه وسیعی از تراشهها و تجهیزات شود.
علاوه بر متن قانونی، پاسخ‌های دولت‌ها و بازیگران صنعتی مهم را هم باید رصد کرد: اقدامات تایوان، کره‌جنوبی، ژاپن و شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات و OEMهای بزرگ (سازندگان تجهیزات اصلی) میتواند نشان‌دهنده سطح جدی بودن این تغییر باشد. اقداماتی مانند افزایش ذخیره قطعات کلیدی، تنوعبخشی به منابع تامین، سرمایهگذاری در فرآوری داخلی خاکی کمیاب، یا تلاش برای یافتن جایگزین‌های ماده‌ای در طراحی‌ها سیگنال‌های مهمی خواهند بود.
از منظر فنی، نظارت بر پژوهش‌ها و توسعه روی جایگزین‌های مواد، فرایندهای بازیافت (مثل بازپس‌گیری لانتانیدها و متال‌های خاص از قطعات الکترونیکی مستعمل) و سرمایهگذاری در فناوری‌هایی که وابستگی به خاکی کمیاب را کاهش می‌دهند، باید در اولویت قرار گیرد. افزایش توانمندی در طراحی چیپ‌هایی که با مواد متنوع‌تری سازگارند یا مصرف عناصر حساس را کاهش می‌دهند، میتواند راه‌حل بلندمدت برای کاهش آسیب‌پذیری زنجیره تأمین باشد.
برای الآن، بیانیه وزارت اقتصاد تایوان تا حدی نگرانی‌های فوری را کاهش داده است، اما این رخداد یادآور آن است که فناوری جهانی تا چه اندازه به تعداد محدودی از ورودی‌های حساس وابسته است — و چگونه تصمیم‌های ژئوپلیتیکی میتوانند بازارها را ناگهان دگرگون کنند. شرکتها باید سناریوهای ریسک را بازبینی کنند، مسیرهای تامین جایگزین را بررسی نمایند و طرح‌های تداوم کسب‌وکار (business continuity) خود را بر مبنای تغییرات احتمالی تنظیم کنند.
منبع: wccftech
ارسال نظر