8 دقیقه
یک بررسی بزرگ جدید در نشریه The BMJ فعالیت‌های هوازی — مانند پیادهروی، دوچرخهسواری و شنا — را به‌عنوان مؤثرترین رویکرد ورزشی برای کاهش درد و بازگرداندن توان حرکتی در افراد مبتلا به آرتروز زانو معرفی می‌کند. در ادامه شواهد موجود، مقایسه انواع تمرینات و نکات کاربردی برای بیماران و درمانگران آورده شده است.
یک مطالعه جدید در BMJ نشان میدهد که ورزش هوازی مانند پیادهروی، دوچرخهسواری یا شنا میتواند بهترین استراتژی برای کاهش درد و بهبود حرکت در بیماران مبتلا به آرتروز زانو باشد. Credit: Shutterstock
چرا این موضوع اهمیت دارد: آرتروز، عملکرد و زندگی روزمره
آرتروز زمانی رخ میدهد که غضروف محافظ بین استخوان‌ها دچار تحلیل میشود و در نتیجه درد، تورم و محدودیت حرکت ایجاد می‌گردد. زانو یکی از شایع‌ترین مفاصل درگیر است — تقریباً 30٪ بزرگسالان بالای 45 سال علائم رادیولوژیک آرتروز زانو را نشان می‌دهند و نزدیک به نیمی از آن‌ها علائم قابل‌توجهی گزارش می‌کنند. از آنجا که آرتروز یک بیماری پیشرونده و رایج است، شناسایی مداخلات عملی، کم‌خطر و مؤثر برای کاهش درد و افزایش عملکرد مفصلی یک اولویت سلامت عمومی به شمار می‌آید.
آسیب غضروفی، تغییرات استخوانی و پاسخ التهابی موضعی می‌توانند منجر به کاهش ظرفیت عملکردی، محدودیت در انجام فعالیت‌های روزمره و افت کیفیت زندگی شوند. در نتیجه، مبتلایان به آرتروز زانو اغلب به دنبال راهکارهای غیرجراحی و کم‌خطر مانند برنامههای ورزشی، بازتوانی فیزیوتراپی و تغییرات سبک زندگی هستند که هدف آن‌ها کاهش درد، بهبود قدرت عضلانی و افزایش استقلال حرکتی است.
آنچه بررسی مرور انجام داد: دامنه و روش‌ها
پژوهشگران داده‌های 217 کارآزمایی تصادفی کنترل‌شده (1990–2024) را که شامل 15,684 شرکت‌کننده بود، تلفیق کردند تا شش دسته تمرینی را مقایسه کنند: هوازی، تقویتی، انعطاف‌پذیری، ذهن-بدن (مثلاً تای‌چی، یوگا)، نوروموتور (تعادل و هماهنگی) و برنامههای ترکیبی. آن‌ها درد، عملکرد فیزیکی، عملکرد راه رفتن/گِیت و کیفیت زندگی را در پی‌گیری‌های کوتاه‌مدت (4 هفته)، میان‌مدت (12 هفته) و بلندمدت (24 هفته) ارزیابی کردند. کیفیت آزمایش‌ها متغیر بود، بنابراین نتایج با استفاده از سیستم GRADE برای بازتاب قطعیت شواهد درجه‌بندی شدند.
در این مرور سیستماتیک از روش‌های استاندارد متاآنالیز برای ترکیب اثرات استفاده شد و پژوهشگران تلاش کردند تا تفاوت‌های میان انواع مداخلات ورزشی را با در نظر گرفتن عوامل مؤثر نظیر شدت، فرکانس و مدت برنامه‌ها تحلیل کنند. همچنین حساسیت‌سنجی‌ها و تحلیل‌های فرعی برای بررسی تأثیر نتایج ناشی از اندازه مطالعه، کیفیت کارآزمایی و ویژگی‌های جمعیت شرکت‌کننده انجام شد.
ورزش هوازی در صدر قرار گرفت — اما گزینههای دیگر نیز مفیدند
در تمام نتایج و زمان‌ها، ورزش هوازی بیشترین احتمال را برای مفیدترین درمان داشت. شواهد با قطعیت متوسط نشان داد که فعالیت هوازی درد را در کوتاه‌مدت و میان‌مدت کاهش میدهد، عملکرد را در پی‌گیری‌های کوتاه، میان و بلندمدت بهبود می‌بخشد و عملکرد راه رفتن و کیفیت زندگی را در کوتاه و میان‌مدت ارتقا میدهد.
سایر انواع تمرین نیز مزایای هدفمند ارائه کردند: برنامههای ذهن-بدن احتمالاً در کوتاه‌مدت افزایش قابل‌توجهی در عملکرد ایجاد می‌کنند، تمرینات نوروموتور به‌ویژه در بهبود راه رفتن و تعادل کوتاه‌مدت مؤثر به نظر می‌رسند، و برنامههای تقویتی یا ترکیبی احتمالاً عملکرد را در پی‌گیری میان‌مدت افزایش می‌دهند. پیام عملی این است که زمانی که اهداف اصلی، کاهش درد و افزایش ظرفیت عملکردی باشند، ورزش هوازی باید در اولویت قرار گیرد، اما رویکردهای مکمل می‌توانند ارزش افزوده ایجاد کنند.
برای مثال، پیادهروی سریع (brisk walking) میتواند توان هوازی و تحمل عضلانی را بالا ببرد، دوچرخهسواری ثابت یا ایستا فشار مکانیکی کمتری روی مفصل زانو ایجاد می‌کند و شنا یا تمرینات در آب به دلیل کاهش نیروی گرانش برای بیماران با درد شدید مناسبتر هستند. انتخاب نوع فعالیت باید با توجه به شدت علائم، هم‌ابتلایی‌ها و ترجیحات بیمار انجام شود تا پایبندی به برنامه افزایش یابد.
ایمنی و محدودیت‌های مطالعه که باید در نظر گرفته شوند
نکته مهم این است که هیچ مداخله ورزشی نسبت به گروه‌های کنترل، عوارض ایمنی بیشتری نشان نداد که این موضوع از ورزش به‌عنوان درمانی کم‌ریسک پشتیبانی می‌کند. با این حال، نویسندگان به محدودیت‌هایی اشاره کردند: بسیاری از مقایسات غیرمستقیم بودند، داده‌های بلندمدت برای برخی نتایج اندک بود و اثرات مطالعات کوچک میتواند نتایج کوتاه‌مدت را متأثر کند. درمانگران باید اندازه اثرهای گزارش‌شده را با احتیاط تفسیر کنند در حالی که سازگاری کلی به نفع برنامههای هوازی را در نظر می‌گیرند.
علاوه بر این، heterogeneity بین مطالعات از لحاظ پروتکل تمرینی، شدت و معیارهای ارزیابی میتواند تعمیم‌پذیری نتایج را محدود کند. گزارش ناقص جزئیات مداخلات در برخی کارآزمایی‌ها نیز مانع از استخراج دقیق «دوز» تمرینی به شکل قابل استفاده در مراقبت‌های بالینی شد.
چگونگی استفاده از این شواهد در عمل
برای اغلب بیماران مبتلا به آرتروز زانو، فعالیت هوازی ساختارمند — پیادهروی تند، دوچرخهسواری ثابت یا تمرینات در استخر — میتواند به‌عنوان یک درمان خط اول در دسترس و مؤثر در نظر گرفته شود. شروع باید تدریجی باشد، شدت با توجه به درد و سطح آمادگی بدنی شخصی‌سازی شود و تمرینات هوازی با جلسات تقویتی، تعادلی یا ذهن-بدن ترکیب شوند در صورت لزوم. اگر به علت بیماریهای همزمان یا محدودیت‌های شدید ورزش هوازی امکان‌پذیر نباشد، گزینههای ساختارمند دیگر نیز همچنان منفعت قابل‌توجهی دارند.
یک برنامه معمول میتواند شامل 3 تا 5 جلسه در هفته با مدت آغازین 10–15 دقیقه و پیشروی تدریجی به سمت 30–45 دقیقه در هر جلسه باشد. شدت از سطح سبک تا متوسط (مثلاً 40–60٪ مصرف حداکثر اکسیژن یا توانایی صحبت کردن در حین تمرین) قابل تنظیم است. افزودن دو جلسه تقویتی در هفته برای عضلات چهارسر ران و باسن میتواند پشتیبانی مکانیکی از زانو را تقویت کند و احتمالاً اثربخشی تمرینات هوازی را افزایش دهد.
نکات عملی برای بیماران
- با جلسات کوتاه و مکرر شروع کنید (10–15 دقیقه)، ابتدا مدت زمان را افزایش دهید و سپس شدت را بالا ببرید.
- اگر با پیادهروی درد زانو تشدید میشود، گزینههای هوازی کمفشار مانند دوچرخهسواری یا شنا را در اولویت قرار دهید.
- تمرین هوازی را با تمرینات تقویتی هدفمند برای عضلات چهارسر ران و عضلات اطراف لگن ترکیب کنید تا ثبات و حمایت از زانو افزایش یابد.
- در صورت درد زیاد یا محدودیت حرکتی که مانع شروع تمرین میشود، به برنامههای نظارت‌شده یا فیزیوتراپی مراجعه کنید.
سایر نکات کاربردی شامل گرم‌کردن 5–10 دقیقهای قبل از فعالیت، استفاده از کفش مناسب، و توجه به الگوی درد است؛ اگر درد بعد از تمرین بیش از 48–72 ساعت طول کشید یا به‌طور پیوسته تشدید شد، لازم است برنامه بازنگری شود یا ارزیابی پزشکی انجام شود.
دیدگاه کارشناس
«این مرور دهه‌ها داده آزمایشی را در یک پیام روشن خلاصه می‌کند: حرکت کنید، به‌ویژه با فعالیت‌های هوازی.» می‌گوید دکتر لارا مندز، روماتولوژیست و پژوهشگر تمرین بالینی (شخصیت ساختگی). «ورزش هوازی تنها باعث بهبود نمرات درد نمی‌شود، بلکه تحرک واقعی در زندگی روزمره را افزایش میدهد — سرعت راه رفتن، تعادل و استقلال. درمانگران باید آن را مانند هر درمان مبتنی بر شواهد دیگری نسخه‌نویسی کنند و برای هر بیمار انطباق‌های لازم را در نظر بگیرند.»
به‌طور کلی، شواهد از ورزش هوازی به‌عنوان یک مداخله پیشرو، ایمن و عملی برای کاهش درد و بهبود عملکرد در آرتروز زانو حمایت می‌کند. ارائه‌دهندگان خدمات سلامت و بیماران که برنامههای هوازی منسجم و قابل‌سازگاری را در اولویت قرار می‌دهند، احتمالاً مزیت‌های قابل اندازه‌گیری در زندگی روزمره مشاهده خواهند کرد.
در نهایت، ترکیب اطلاعات این مرور با ارزیابی بالینی فردی، ترجیحات بیمار و منابع محلی (مثلاً دسترسی به استخر یا برنامههای ورزشی گروهی) میتواند به طراحی برنامه‌ای مؤثر، ایمن و پایدار برای مدیریت آرتروز زانو منجر شود. آگاهی از نکات پیشگیری از آسیب، نظارت بر پاسخ‌های درد و خستگی، و تشویق پایبندی بلندمدت از عوامل کلیدی موفقیت است.
منبع: scitechdaily
ارسال نظر