شگفتی طبیعی: مشاهده کوه یخ سیاه در سواحل کانادا

یک پدیده طبیعی استثنایی توجه جهانیان را جلب کرده است؛ زمانی که یک ماهیگیر در سواحل کانادا ویدیویی از یک کوه یخ کمیاب و سیاه‌رنگ در دریای لابرادور ضبط کرد. این تصاویر که هالور آنتونیوسن در اواسط ماه مه بر روی کشتی صیادی “ساپوتی” تهیه کرده، کوه یخی با ظاهری تیره، شبیه به دوده را نشان می‌دهد که تفاوت چشمگیری با کوه‌های یخ معمولاً سفید یا آبی کمرنگ مناطق قطبی دارد. آنتونیوسن در گفت‌وگو با رادیو CBC گفت: «کوه‌های یخی را دیده‌ام که با سنگ به ساحل می‌غلتند، اما این کوه یخ متفاوت است. نه‌تنها سیاه است، بلکه تقریباً به شکل الماس هم دیده می‌شود.»

علم رنگ کوه‌های یخ تصور عمومی این است که کوه‌های یخ عمدتاً سفید یا آبی کمرنگ هستند و بر روی آب‌های سرد اطراف اقیانوس اطلس شمالی یا قطب‌ها شناورند. این برداشت از پراکندگی نور توسط حباب‌های هوای درون یخ‌های جوان و تازه ایجاد شده ناشی می‌شود. با افزایش سن کوه‌های یخ، فرایند فشردگی باعث خروج حباب‌های هوا می‌شود؛ در نتیجه، یخ شفاف‌تر و شبیه شیشه شده و نور را بیشتر جذب می‌کند. این ویژگی نور قرمز را جذب و طیف آبی را پراکنده می‌کند و موجب ایجاد رنگ‌های آبی خیره‌کننده در یخ‌های کهن می‌شود.

با این حال، کوه‌های یخ می‌توانند طیف وسیعی از رنگ‌ها را به خود بگیرند که بسته به منشأ و مواد درون آن‌ها متفاوت است. به طور مثال، کوه‌های یخ سبز با برخورداری از اکسید آهن، رنگ زرد به خود می‌گیرند که در ترکیب با آبی طبیعی یخ، رنگ سبز خاصی ایجاد می‌کند. کوه‌های یخ سیاه یا خاکستری تیره نیز، گرچه بسیار نادر هستند، اما ممکن است شکل گیرند. این رنگ اغلب حاصل گیر افتادن رسوبات تیره، خاکستر آتشفشانی یا سایر ذرات در یخ هنگام شکل‌گیری یا تماس با سطح سنگی است. گاهی نیز بلوک‌های یخ یخچالی هنگام غلتیدن یا حرکت روی سواحل سنگی، مواد و رسوبات زیادی را به خود جذب می‌کنند و به رنگ تیره در می‌آیند.

منشأ کوه یخ سیاه چگونه است؟ کوه یخ بسیار تیره‌ای که توسط آنتونیوسن ثبت شده، از این نظر جالب توجه است که رنگ آن کاملاً یکنواخت و عمیق به نظر می‌رسد. دکتر لو تاراسوف، یخچال‌شناس دانشگاه مموریال کانادا، معتقد است که این کوه یخ احتمالاً از یخچالی منشأ گرفته که در طی حرکت آهسته خود روی خشکی، ذرات و بقایای زیادی را جذب کرده است. یخچال‌های طبیعی مثل نوار نقاله‌ای عمل کرده و در مسیر حرکت خود، سنگ و خاک را خرد و در لایه‌های درونی یخ جای می‌دهند. به گفته تاراسوف، اگرچه تکه‌هایی با بقایای معدنی در مناطقی مانند گرینلند یافت می‌شود، اما یکنواختی و عمق رنگ این کوه یخ نشان می‌دهد که متعلق به عصری بسیار کهن است و ممکن است سن آن بین هزار تا صدهزار سال تخمین زده شود.

فرضیه علمی دیگر به فعالیت‌های آتشفشانی اشاره دارد. فوران‌های عظیم آتشفشانی می‌توانند حجم گسترده‌ای از دوده و خاکستر را بر روی یخچال‌ها بنشانند که بعدها درون کوه‌های یخ قابل مشاهده است. برخی کارشناسان حتی احتمال دخالت شهاب‌سنگ‌ها را مطرح کرده‌اند، اما برای این مورد خاص شواهد مستقیمی در دست نیست.

اهمیت این کشف چیست؟ این مشاهده منحصر به فرد فرصتی بی‌نظیر برای یخچال‌شناسان و دانشمندان اقلیم فراهم کرده است تا روند شکل‌گیری و تحول کوه‌های یخ و تعامل آن‌ها با فرآیندهای زمین‌شناسی را بررسی کنند. درک دلایل ایجاد چنین پدیده‌های نادری، به پژوهشگران کمک می‌کند مسیر جابجایی یخ‌های باستانی، تأثیرات تغییرات اقلیمی در مناطق قطبی و حتی رویدادهای آتشفشانی یا برخوردهای شهاب‌سنگی گذشته را بهتر بازسازی کنند. اما با توجه به نادر بودن و حضور کوتاه مدت این کوه‌های یخ، نمونه‌برداری مستقیم از آن‌ها کار آسانی نیست.

جمع‌بندی کشف کوه یخ سیاه در سواحل کانادا باعث شگفتی و علاقه فراگیر شده و به ما یادآوری می‌کند که مناطق قطبی زمین همچنان ناشناخته‌ها و پیچیدگی‌های زیادی دارند. هرچند منشأ دقیق این کوه یخ ممکن است نامشخص باقی بماند، اما تحلیل‌های علمی نقش فرایندهای زمین‌شناسی و محیطی، نظیر فعالیت‌های یخچالی، انتقال رسوبات و تاثیر فوران‌های آتشفشانی را پررنگ می‌داند. ادامه مطالعات و مشاهده‌های دقیق‌تر، می‌تواند در آینده رازهای بیشتری از اعماق مناطق یخی زمین را آشکار کند.