افزایش سرطان زودهنگام در نسل هزاره: علل و راه های پیشگیری

اگر بین سال‌های 1981 تا 1995 متولد شده‌اید، ممکن است متوجه شده باشید که چیزی نگران‌کننده در حال رخ دادن است: دوستان، همکاران یا هم‌نسلان شما به بیماری‌هایی مبتلا می‌شوند که زمانی معمولاً مربوط به سنین بالاتر بود. ابتلا به سرطان‌های زودرس، اختلالات متابولیک و شکایات مزمن گوارشی دیگر موارد نادر نیستند. دانشمندان هشدار می‌دهند که الگوهای سبک زندگی مشخص نسل هزاره احتمالاً بار بیماری‌های سرطانی را به سنین پایین‌تر منتقل کرده‌اند — اما تغییرات عملی می‌تواند خطر را کاهش دهد.

تغییر نسلی در خطر سرطان

داده‌های جهانی نشان‌دهنده افزایش چشمگیر سرطان‌های با شروع زودهنگام است. بین سال‌های 1990 تا 2019، موارد سرطان تشخیص‌داده‌شده در افراد زیر 50 سال در سراسر جهان حدود 79 درصد افزایش داشت و مرگ‌ومیر در این گروه حدود 28 درصد رشد کرد. اینها نوسانات کوچک نیستند؛ بلکه یک تغییر اپیدمیولوژیک واقعی را نشان می‌دهند. چرا این تغییر اکنون رخ می‌دهد؟

حدود 80 درصد سرطان‌ها به صورت اسپورادیک (غیرارثی) در نظر گرفته می‌شوند، به این معنی که عمدتاً ناشی از مواجهات محیطی و سبک زندگی هستند نه جهش‌های وراثتی واضح. عبارت «محیطی و سبک زندگی» شامل چیزی است که می‌خوریم، میزان فعالیت بدنی، الگوهای خواب، مصرف الکل، استرس مزمن، قرار گرفتن در معرض آلودگی‌ها و الگوهای مصرف دارو. به بیان ساده: بستر روزمره زندگی ما اهمیت زیادی دارد و برای نسل هزاره این بستر بسیار متفاوت از زندگی والدین ما به نظر می‌رسد.

رژیم غذایی، چاقی کودکان و میکروبیوم روده

یکی از قوی‌ترین محرک‌های افزایش سرطان زودرس رژیم غذایی است. شیوع چاقی کودکان از دهه 1980 افزایش یافت و ادامه دارد. سازمان جهانی بهداشت گزارش می‌دهد که در سال 2022 بیش از 390 میلیون کودک و نوجوان 5 تا 19 سال اضافه‌وزن داشتند و حدود 160 میلیون نفر در گروه چاقی قرار گرفته‌اند. این‌ها برچسب‌های ظاهری نیستند: اضافه‌وزن در اوایل زندگی با مقاومت به انسولین، التهاب مزمن با شدت کم و عدم‌تعادل هورمونی مرتبط است که خطر سرطان‌های روده بزرگ، پستان و آندومتر را افزایش می‌دهد.

به‌علاوه، نمایه توده بدنی (BMI) بالا در کودکی سایه‌ای بلندمدت می‌افکند. یک فراتحلیل بر بیش از 4.7 میلیون نفر نشان می‌دهد افرادی که در اوایل زندگی BMI افزایش‌یافته داشتند در بزرگسالی خطر قابل‌توجهی برای سرطان روده بزرگ دارند — تقریباً 39 درصد خطر بیشتر برای مردان و 19 درصد بیشتر برای زنان نسبت به کسانی که در کودکی BMI سالم داشته‌اند. این ارقام نشان‌دهنده رابطه علت‌مند بالقوه بین وضعیت متابولیک زودهنگام و ابتلای بعدی به سرطان هستند.

مطلب مرتبط

ادامه مطلب

درک تاثیرات الکل: علم اعتیادزدایی و سلامت بدن

شناخت تاثیرات الکل: علم پشت اعتیادزدایی الکل در بسیاری از جوامع انسانی نقش چشمگیری دارد، اما...

آنچه می‌خوریم همچنین میکروبیوم روده را تغییر می‌دهد. رژیم‌های غنی از غذاهای فوق‌فرآوری‌شده تنوع باکتریایی روده را کاهش می‌دهند و می‌توانند سویه‌هایی را ترجیح دهند که متابولیت‌های التهاب‌زا تولید می‌کنند. نتیجه یک اکوسیستم روده‌ای است که التهاب موضعی را تشدید می‌کند، عملکرد سد پوششی را تضعیف می‌نماید و زمینه‌ای برای بیماری‌هایی از قبیل سندرم روده تحریک‌پذیر تا رشد بیش از حد باکتریایی روده کوچک (SIBO) ایجاد می‌کند. اگر از جمعی از افراد سی‌ساله بپرسید که چند نفر با علایم گوارشی مزمن دست‌به‌گریبان‌اند، تعداد زیادی دست بالا خواهد آمد — نشانه‌ای از تغییرات شایع در سلامت روده بین نسل‌های جوان‌تر.

الکل، مواد شیمیایی پنهان و الگوهای نوشیدن

زندگی اجتماعی و الکل برای بسیاری از هزاره‌ها ارتباطی تنگاتنگ دارد. برای دهه‌ها روایتی وجود داشت مبنی بر اینکه مصرف محدود شراب ممکن است محافظتی باشد، اما شواهد فعلی روشن می‌سازند: سطح ایمن برای الکل وجود ندارد. آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان (IARC) اتانول را به‌عنوان یک کارسینوژن گروه 1 طبقه‌بندی می‌کند، همان دسته‌ای که توتون را نیز شامل می‌شود. بدن اتانول را به استآلدئید تبدیل می‌کند؛ ترکیبی که به DNA آسیب می‌رساند و فرآیندهای ترمیم را مختل می‌کند.

الگوهای نوشیدن نیز اهمیت دارند. در حالی که نسل‌های قدیمی‌تر ممکن است دفعات بیشتری نوشیدنی داشته باشند، هزاره‌ها اغلب دچار الگوی نوشیدن نوشان (binge) می‌شوند — روزهای نوشیدن کمتر اما مقادیر سنگین‌تر در آن روزها — الگویی که با خطر بالاتر چندین نوع سرطان و سایر آسیب‌ها مرتبط است. نگرانی افزوده از مطالعه‌ای در مجله Environmental Science & Technology نشأت می‌گیرد که نشان داد بسیاری از برندهای آبجو دارای مقادیر ردی از ترکیبات پرفلوروآلکیل (PFAS) هستند — «مواد شیمیایی همیشگی» که با افزایش خطر سرطان بیضه و کلیه مرتبط شده‌اند. این یافته‌ها بر اهمیت توجه به آلودگی‌های محیطی در زنجیره غذایی و نوشیدنی تأکید می‌کنند.

گردهمایی‌های اجتماعی برای هزاره‌ها اغلب با غذا و الکل همراه است. (FoxysGraphic/Canva)

کاهش خواب، اختلال ریتم شبانه‌روز و ترمیم DNA

الگوهای خواب با ظهور صفحه‌نمایش‌ها، کار شیفتی و فرهنگ آنلاین 24/7 به‌طرز چشمگیری تغییر کرده‌اند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که هزاره‌ها و نسل زد به‌طور متوسط بین 30 تا 45 دقیقه کمتر در شب نسبت به نسل‌های قبل می‌خوابند. نور مصنوعی در شب ملاتونین را سرکوب می‌کند؛ هورمونی که نقش آنتی‌اکسیدانی دارد، ریتم شبانه‌روز را تنظیم می‌کند و در زمان‌بندی تقسیم سلولی مؤثر است.

مطلب مرتبط

ادامه مطلب

سرطان روده در استرالیا: روندهای نوین و راهکارهای پیشگیری

سرطان روده در استرالیا: چشم‌اندازی در حال تغییر سرطان روده که با نام سرطان کولورکتال نیز...

کم‌خوابی مزمن و اختلال در ریتم شبانه‌روز مکانیسم‌های ترمیم DNA را تضعیف می‌کنند و اثرات محافظتی ملاتونین را کاهش می‌دهند. هنگامی که فرآیندهای ترمیم دچار اختلال می‌شوند و زمان‌بندی چرخه سلولی بی‌نظم می‌شود، جهش‌ها تجمع پیدا می‌کنند و احتمال اینکه یک سلول آسیب‌دیده به سوی بدخیمی پیش رود افزایش می‌یابد. به عبارت دیگر، خواب ضعیف فراتر از یک مزاحمت روزمره است — این یک عامل استرسی بیولوژیک است که می‌تواند خطرهای دیگر را تشدید کند. به همین دلیل بهداشت خواب (sleep hygiene) و درمان اختلالات خواب بخشی از استراتژی‌های پیشگیری از سرطان محسوب می‌شوند.

استرس، ایمنی و فیزیولوژی نگرانی‌های مزمن

هزاره‌ها نرخ بالاتری از اضطراب و استرس مزمن را گزارش می‌دهند. از نظر بیولوژیک، افزایش مداوم کورتیزول و واسطه‌های مرتبط با استرس موجب مقاومت به انسولین، افزایش فشار خون و تضعیف «نظارت ایمنی» می‌شود — توانایی سیستم ایمنی برای شناسایی و حذف سلول‌های غیرطبیعی. مطالعاتی که استرس مزمن را به نتایج مرتبط با سرطان پیوند می‌دهند نشان می‌دهند که استرس بالاتر با بقای ضعیف‌تر همراه است و برخی تحلیل‌ها گزارش داده‌اند که در افراد با استرس مزمن کنترل‌نشده خطر مرگ تا دو برابر افزایش می‌یابد.

استرس همچنین التهاب را تقویت می‌کند، و التهاب مزمن محیطی را ایجاد می‌کند که برای شروع و پیشرفت سرطان مساعد است. کاهش استرس بنابراین تنها مسئله رفاه روانی نیست؛ بلکه یک عامل قابل اندازه‌گیری در استراتژی‌های پیشگیری از سرطان است. مداخلات روان‌درمانی، تمرینات ذهن‌آگاهی، ورزش منظم و حمایت اجتماعی می‌توانند نشانگان استرسی را کاهش دهند و مکانیسم‌های ایمنی را بهبود بخشند.

عادت‌های دارویی و آسیب‌های ناخواسته

نسل‌های جوان‌تر بیشتر مستعد خوددرمانی، استفاده طولانی‌مدت از داروها برای کنترل علائم یا تکیه بر راه‌حل‌های سریع به‌جای پیشگیری هستند. این موضوع با خطراتی همراه است. مصرف زیاد یا طولانی‌مدت پاراستامول (استامینوفن) می‌تواند به کبد آسیب برساند و احتمالاً در جمعیت‌های حساس با افزایش خطر سرطان کبد مرتبط باشد. مصرف طولانی برخی از روش‌های خوراکی پیشگیری از بارداری ممکن است کمی خطر سرطان سینه و دهانه رحم را افزایش دهد، در حالی که خطر سرطان تخمدان و آندومتر را کاهش می‌دهد — تعادلی که باید با پزشک در میان گذاشته شود.

استفاده مکرر از آنتی‌اسیدها یا آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند محیط معده و روده را تغییر دهد و بالقوه شرایطی ایجاد کند که فرآیندهای کارسینوژنیک را از طریق تغییر میکروبیوتا یا قرار گرفتن در معرض ترکیبات مضر تسهیل کند. این اثرات پیچیده و ظریف‌اند، اما در مقیاس جمعیتی تأثیر آن‌ها قابل توجه است. پایش مصرف دارو، آموزش به بیماران و مشورت منظم با پزشک راه‌هایی برای کاهش آسیب‌های ناخواسته هستند.

مطلب مرتبط

ادامه مطلب

درک پیچیدگی چاقی و راهکارهای پیشگیری و درمان

درک پیچیدگی چاقی برای سال‌ها، مقابله با چاقی بر یک توصیه ساده متمرکز بوده است: «کمتر...

پیامدهای اضافی خوددرمانی و استفاده نادرست از داروها. (Dateline Health Africa)

چشم‌انداز نزدیک چه خواهد بود

پیش‌بینی‌ها نگران‌کننده است. انتظار می‌رود موارد سرطانی در جهان از حدود 20 میلیون مورد در 2022 به نزدیک 35 میلیون تا سال 2050 افزایش یابد — افزایشی نزدیک به 77 درصد. افزایش بیشترین شدت را در سرطان‌های دستگاه گوارش و سرطان‌های زنان در جوانان نشان می‌دهد که بازتاب‌دهنده روندهای چاقی، تغییرات رژیم غذایی، الگوهای مصرف الکل و تغییرات تولیدمثل است.

اما این روند سرنوشت‌ساز نیست. بسیاری از محرک‌های این روند قابل اصلاح‌اند. اقدامات بهداشت عمومی، بهبود محیط غذایی، سیاست‌هایی که مواجهه با مواد شیمیایی مضر را محدود می‌کنند، کاهش مخاطرات الکلی، آموزش بهداشت خواب و دسترسی به مراقبت سلامت روان می‌توانند افزایش سرطان‌های زودرس را کاهش دهند. در سطح فردی، تغییرات هدفمند در سبک زندگی نتایج قابل‌اندازه‌گیری ایجاد می‌کنند؛ از کاهش وزن تا کاهش مصرف غذاهای فوق‌فرآوری‌شده، مدیریت استرس و بهبود کیفیت خواب.

دیدگاه کارشناسان

دکتر النا تورس، اپیدمیولوژیستی که در زمینه سرطان‌های مرتبط با سبک زندگی تخصص دارد، می‌گوید: «ما پیامدهای بیولوژیک تغییرات اجتماعی را مشاهده می‌کنیم. خبر خوب این است که بیشتر این خطرها قابل پیشگیری‌اند. کاهش چاقی کودکان، مهار الگوی نوشیدن نوشان، بهبود خواب و پرداختن به مواجهات محیطی منجر به کاهش شیوع سرطان خواهد شد. سیاست‌های پیشگیری باید به اندازه درمان‌هایی که توسعه می‌دهیم بلندپروازانه باشند.» این نوع دیدگاه نشان می‌دهد که اقدامات سیاستی و بالینی باید هم‌زمان و هماهنگ باشند.

گام‌های عملی برای کاهش خطر

رژیم غذایی و وزن

• بر غذاهای کامل، سبزیجات، فیبر و کاهش محصولات فوق‌فرآوری‌شده تمرکز کنید؛ غذاهایی که تنوع میکروبیوم روده را حفظ و التهاب سیستمیک را کاهش می‌دهند.
• از تغذیه کودکان و فعالیت بدنی پشتیبانی کنید تا خطرات متابولیک مادام‌العمر کاهش یابد؛ برنامه‌های مدرسه‌ای و سیاست‌های شهری که دسترسی به فضای بازی و خوراک سالم را تسهیل می‌کنند مؤثرند.

الکل و مواد شیمیایی

• به یاد داشته باشید که در زمینه خطر سرطان سطح ایمن برای الکل وجود ندارد؛ مصرف را کاهش دهید و از نوشیدن افراطی پرهیز کنید. اطلاعات شفاف درباره میزان مصرف و پیامدهای آن باید به‌طور گسترده‌تر در دسترس عموم قرار گیرد.
• برای شفافیت و مقررات پیرامون PFAS و آلودگی‌های مشابه اطلاع‌رسانی و لابی‌گری کنید؛ محدودسازی تماس با این «مواد شیمیایی همیشگی» در محصولات غذایی و محیط زیست اهمیت دارد.

خواب، استرس و داروها

• بر قرار داشتن زمان خواب منظم، کاهش نور مصنوعی شبانه و درمان اختلالات خواب تمرکز کنید؛ بهداشت خواب بخشی از پیشگیری سرطان است.
• استراتژی‌های مدیریت استرس را یکپارچه کنید: درمان‌های روان‌شناختی، تمرینات ذهن‌آگاهی، فعالیت بدنی منظم و حمایت اجتماعی می‌توانند هم فشار روانی و هم مؤلفه‌های زیستی مرتبط را کاهش دهند.
• داروها را با احتیاط مصرف کنید و درباره نسخه‌های بلندمدت و گزینه‌های پیشگیری بارداری با پزشک مشورت نمایید؛ تعادل منافع و خطرات باید فردی‌سازی شود.

هزاره‌ها بی‌قدرت نیستند. تغییرات کوچک و مستمر در رژیم غذایی، خواب، مدیریت استرس و کاهش مواجهات شیمیایی می‌تواند پروفایل خطر فردی و جمعیتی را به‌طور معناداری تغییر دهد. سیاست‌گذاری‌های سطح جامعه و راهنمایی‌های بالینی باید بر پایه شواهد عمل کنند تا نسل‌های جوان‌تر محافظت شوند. افزایش سرطان‌های با شروع زودرس یک زنگ خطر بهداشت عمومی است؛ نحوه اقدام ما اکنون دهه‌ها آینده را شکل خواهد داد.

مطلب مرتبط

ادامه مطلب

تأثیر مدت خواب بر سلامت: چقدر خواب مناسب است؟

خواب، در کنار تغذیه سالم و فعالیت بدنی، به عنوان یکی از ارکان اصلی سلامت انسان...