8 دقیقه
یک مطالعه جدید از بیمارستان ماساچوست جنرال نشان میدهد که ابتلای مادر به کووید-۱۹ در دوران بارداری ممکن است احتمال تشخیص اختلالات نورودولوژیک — از جمله اوتیسم — را تا سن سه سالگی در کودکان افزایش دهد. پژوهشگران با تحلیل پرونده‌های پزشکی از نخستین ماه‌های پاندمی تلاش کردند دریابند چگونه عفونت پریناتال با SARS-CoV-2 میتواند بر رشد مغز جنین تأثیر بگذارد و چه پیامدهایی برای توسعه عصبی کودک دارد. این تحقیق، که در زمینه عوارض دوران بارداری و سلامت نوروبیولوژیک نوزادان انجام شده، دادههای بزرگی را در بازه زمانی آغاز همه‌گیری جمع‌آوری و بررسی کرده تا بینشی دقیق‌تر در مورد خطرات و پیامدهای بالقوه فراهم کند.
What the study looked at and what it found
پژوهشگران بیش از 18,000 پرونده تولد بین مارس 2020 تا مه 2021 را بررسی کردند و کودکان متولد از مادرانی که در دوران بارداری تست آزمایشگاهی مثبت برای کووید-۱۹ داشتند را با کودکان مادران منفی مقایسه نمودند. آن‌ها تشخیص‌های مربوط به رشد عصبی ثبت‌شده تا سومین سالگرد تولد کودک را پیگیری و تحلیل را با کنترل سایر عوامل خطر بالقوه (مانند سن مادر، سابقه پزشکی، وضعیت اجتماعی-اقتصادی و عوامل زایمانی) انجام دادند. هدف از این تطبیق آماری کاهش اثر مخدوش‌کننده یا Confounderها بود تا بتوانند برآورد دقیق‌تری از ارتباط بین عفونت پریناتال SARS-CoV-2 و نتایج نوروسکوپی بدست آورند.
- در مجموع، 16.3٪ از کودکانی که مادران آن‌ها در بارداری کووید-۱۹ داشتند تا سن سه سالگی تشخیص اختلال نورودولوژیک دریافت کردند، در مقابل 9.7٪ در گروه فاقد عفونت.
- پس از تعدیل برای عوامل مخدوش‌کننده، پژوهشگران افزایش خطری حدود 1.3 برابر (تقریباً 30٪) برای تشخیص یک اختلال نورودولوژیک پس از عفونت مادر گزارش کردند؛ این عدد نشان‌دهنده یک ارتباط آماری معنادار ولی نه الزاماً رابطه علی قطعی است.
- در تمرکز بر اوتیسم به صورت مشخص، 2.7٪ از کودکان گروه مادرانی که کووید داشتند تا سن سه سالگی تشخیص اوتیسم داشتند، در حالی که این نسبت در گروه کنترل 1.1٪ بود.
نتایج این مطالعه در نشریه Obstetrics and Gynecology منتشر شده و به بررسی موضوعاتی مانند خطر نسبی (relative risk)، شواهد اپیدمیولوژیک، و نیاز به مطالعات طولی بیشتر می‌پردازد. تحلیل‌های تکمیلی در متن مقاله رسمی شامل بررسی حساسیت نتایج نسبت به معیارهای تشخیصی، طول دوره پیگیری، و احتمال ثبت‌نشدن برخی تشخیص‌ها در پرونده‌های الکترونیک سلامت نیز بوده است.
Why might maternal COVID affect fetal brain development?
به نظر بعید میرسد SARS-CoV-2 به طور مکرر به صورت مستقیم جنین را آلوده کند؛ انتقال از طریق جفت نادر است. فرضیه اصلی که پژوهشگران مطرح می‌کنند «فعالسازی ایمنی مادرانه» (maternal immune activation) است: پاسخ التهابی قوی به عفونت میتواند الگوهای بیوشیمیایی و سیگنالهای در دسترس برای جنین در حال رشد را تغییر دهد. سابقه نشان داده است که عفونت‌های مادری مانند آنفلوآنزا و سرخجه در دوران بارداری نیز با تغییرات در رشد عصبی جنین همراه بوده‌اند و به همین ترتیب، پاسخ التهابی مادر به SARS-CoV-2 ممکن است مسیرهای زیستی حیاتی را تحت تأثیر قرار دهد.
How immune activation can matter
سایتوکاین‌های التهابی (مانند IL-6، TNF-α و IL-1β) و تغییرات در فیزیولوژی مادر در طول عفونت میتوانند بر رشد نورون‌ها، شکلگیری سیناپس‌ها، تمایز سلولی و سایر فرایندهای حساس مغزی تأثیر بگذارند. سازوکارهای پیشنهادی شامل عبور مولکول‌های التهابی از جفت یا تغییر در متابولیسم، تغذیه و جریان خون جفتی است که در نهایت محیط میکرو برای تکامل نورون‌ها را تغییر میدهد. همچنین، زمان‌بندی مواجهه اهمیت بالایی دارد: قرار گرفتن جنین در معرض پاسخ التهابی در پنجره‌های بحرانی تکامل عصبی ممکن است پیامدهای متفاوتی نسبت به مواجهات در سایر دوره‌ها داشته باشد؛ به عنوان مثال، اختلال در تشکیل سیناپس‌ها یا مهاجرت نورونی در بازه‌های زمانی خاص میتواند الگوهای عملکردی و رفتاری متأخر را شکل دهد.
مطالعات پیش‌بالینی و حیوانی نشان داده‌اند که فعالسازی ایمنی مادرانه میتواند منجر به تغییرات ساختاری و عملکردی در مناطقی مانند قشر پیش‌پیشانی و هیپوکامپ شود؛ این تغییرات با اختلالات طیف اوتیسم و اختلالات طیف نورودولوژیک مرتبط بوده‌اند. پژوهش‌های آینده که نشانگرهای زیستی التهابی یا مولکولی را در نمونه‌های مادر، جفت و نوزاد اندازه‌گیری کنند، میتوانند مسیرهای بیولوژیک احتمالی را شفاف‌تر کنند و نقش عوامل محیطی و ژنتیکی را در تعدیل این پاسخ‌ها نشان دهند.
Timing, sex differences, and the unvaccinated cohort
این مطالعه دو الگوی مهم را برجسته می‌کند. نخست آنکه ارتباط قوی‌تر زمانی مشاهده شد که عفونت در سه‌ماهه سوم بارداری رخ داده بود — دوره‌ای که رشد مغز جنین به‌سرعت افزایش می‌یابد و فرایندهای کلیدی رشد نورونی و اتصال سیناپسی شدیدتر است. دوم، خطر افزایشی مطرح‌شده در این تحلیل در فرزندان مذکر برجسته‌تر به نظر می‌رسید؛ این یافته با مشاهدات قبلی سازگار است که نشان میدهد مغز جنینی مذکر ممکن است نسبت به برخی استرسورهای قبل از تولد حساسیت بیشتری داشته باشد و در نتیجه ریسک اختلالات نورودولوژیک در پسران بیشتر گزارش میشود.
نکته مهم دیگر این است که جمعیت مورد مطالعه عمدتاً واکسینه نشده بود: تقریباً 93٪ از افراد باردار در این گروه تا زمان آغاز مطالعه واکسن کووید-۱۹ دریافت نکرده بودند، زیرا داده‌ها از اوایل 2020 جمع‌آوری شده‌اند. این ویژگی کوهورت اجازه داد تأثیرات بیماری طبیعی بدون اثرات متداخل واکسیناسیون بررسی شود؛ هرچند که نتیجه‌گیری‌ها باید با احتیاط تفسیر شوند، زیرا ظهور واکسنها و تغییرات سویه‌های ویروس میتواند الگوهای خطر را در دوره‌های بعدی تغییر دهد.
به‌علاوه، عدم‌واکسیناسیون در این نمونه به پژوهشگران امکان داد تحلیل‌هایی انجام دهند که به مواجهه با ویروس و شدت بیماری مرتبط باشند؛ با این حال، مطالعات آینده که گروههای واکسینهشده و درمان‌های دارویی دوران بارداری را نیز شامل شوند برای درک نقش محافظتی واکسن یا اثرات درمان‌های زودهنگام ضروری است.
Implications for expectant parents and clinicians
این یافته‌ها به معنای اثبات رابطه علی نیستند، اما به مجموعه شواهدی می‌افزایند که عفونت مادری ممکن است با پیامدهای نورودولوژیک بعدی در کودکان مرتبط باشد. برای افراد باردار و تیم‌های مراقبت بهداشتی، پیام عملی مطالعه شامل تأکید بر پیشگیری از عفونت (از جمله توصیه به واکسیناسیون مطابق دستورالعمل‌های بهداشتی)، پایش دقیق بارداریهای پرخطر، و اجرای غربالگریهای رشد و توسعه عصبی زودهنگام برای کودکانی است که در معرض SARS-CoV-2 داخل رحمی قرار گرفتهاند.
کلینیک‌ها میتوانند با استفاده از ابزارهای استاندارد غربالگری رشد زبان، تعامل اجتماعی و مداخلات اولیه، نظارت بر رشد شناختی و رفتاری این کودکان را تقویت کنند. همچنین مشاوره دقیق به خانواده‌ها درباره نشانه‌های رشد کند یا علائم اوتیسم و ارائه حمایت‌های بین‌رشته‌ای (از جمله گفتاردرمانی و توانبخشی‌های زودهنگام) میتواند به بهبود نتایج بلندمدت کمک کند.
نویسندگان مطالعه تصریح کرده‌اند که پژوهش‌های تکمیلی برای تأیید پیامدهای بلندمدت، بررسی مکانیزم‌های بیولوژیک زمینه‌ای مثل نشانگرهای التهابی یا تغییرات اپی‌ژنتیک، و تعیین اینکه آیا واکسیناسیون یا درمان به موقع در دوران بارداری این خطرات را کاهش میدهد یا خیر، ضروری است. به‌ویژه، مطالعات طولی که پیگیری تا دوران مدرسه و حتی بعد از آن را شامل شوند، اطلاعات ارزشمندی برای سیاست‌گذاری سلامت عمومی و توصیه‌های بالینی فراهم خواهند کرد.
What to watch next
مطالعات آینده باید کودکان را فراتر از سن سه سال دنبال کنند، گروههای واکسینهشده را دربر گیرند، و نشانگرهای زیستی التهابی و مولکولی را وارد تحلیل کنند تا مشخص شود چگونه مواجهه پیش از تولد با SARS-CoV-2 بر مسیرهای رشد مغزی تأثیر می‌گذارد. طراحی‌های پژوهشی ترکیبی که دادههای بالینی، بیولوژیک و تصویربرداری عصبی را تلفیق کنند، میتوانند تصویر جامع‌تری از ریسک و مکانیزم ارائه دهند. علاوه بر این، بررسی اثرات سویه‌های مختلف ویروس، شدت بیماری مادری، مصرف داروها در دوران بارداری و وضعیت تغذیه‌ای مادران نیز برای تفسیر دقیق‌تر نتایج اهمیت دارد.
در مجموع، این تحقیق سیگنالی مهم برای حوزه سلامت مادر و کودک ارائه میدهد و دوباره تأکید می‌کند که مراقبت از سلامت پیش از تولد و کنترل عفونت‌ها از عوامل کلیدی در بهبود نتایج رشد عصبی در کودکان به شمار می‌روند. افزون بر این، یافته‌ها لزوم اطلاع‌رسانی دقیق به والدین، برنامه‌ریزی خدمات بهداشتی برای ارائه غربالگریهای هدفمند و سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های بین‌رشته‌ای در حوزه نوروبیولوژی پریناتال را نشان میدهد. در دوره‌ای که همه‌گیری و واکسیناسیون به سرعت در حال تکامل‌اند، رصد مداوم دادههای بالینی و بازبینی سیاست‌های بهداشتی بر پایه شواهد به‌روز، نقشی کلیدی در حفاظت از نسل‌های آینده خواهد داشت.
منبع: smarti
ارسال نظر