8 دقیقه
تحلیل جدیدی نشان میدهد دارویی شناخته‌شده برای دیابت ممکن است احتمال رسیدن به عمر بسیار طولانی در زنان را افزایش دهد. پژوهشگران در مقایسهٔ درمان‌ها دریافتند زنان پس از یائسگی که درمان خود را با متفورمین آغاز کرده‌اند در مقایسه با کسانی که با سولفونیل‌اوره درمان را شروع کرده‌اند، خطر مرگ پیش از ۹۰ سالگی کمتری داشته‌اند — نتیجه‌ای جالب که به تحقیقات جرواساینس دربارهٔ داروهایی که ممکن است پیری زیستی را کند کنند، شتاب می‌بخشد.
یافته‌های مطالعه و اهمیت آن
دانشمندان در ایالات متحده و آلمان سوابق یک هم‌گروه طولانیمدت از زنان پس از یائسگی را بررسی کردند تا ببینند آیا متفورمین — داروی خط اول در درمان دیابت نوع ۲ — با «طول عمر استثنایی» مرتبط است یا خیر. از مجموعه دادهٔ گسترده‌تر، ۴۳۸ زن شناسایی شدند که درمان خود را با متفورمین یا یک سولفونیل‌اوره آغاز کرده بودند. در طول دنبالروی میانگین ۱۴ تا ۱۵ سال، گروه متفورمین حدود ۳۰٪ کاهش خطر مرگ پیش از ۹۰ سالگی نسبت به گروه سولفونیل‌اوره نشان دادند.
محققان از سن ۹۰ سال به‌عنوان شاخصی برای طول عمر استثنایی استفاده کردند — آستانه‌ای مفید اما تا حدی دلخواه که نتایج را در انتهای منحنی بقا برجسته می‌کند. با این حال، تفاوت مداوم در بیش از یک دهه دنبالروی قابل توجه است، به‌خصوص چون آزمایشهای بالینی تصادفی (RCT) به‌ندرت چنان دورهٔ زمانی بلندی را دربر می‌گیرند.
چگونه متفورمین میتواند بر فرایند پیری تأثیر بگذارد
متفورمین برای دهه‌ها برای کنترل قند خون در دیابت نوع ۲ تجویز شده است، اما مطالعات آزمایشگاهی و اپیدمیولوژیک اثرات متعددی فراتر از تنظیم قند را نشان داده‌اند. این دارو گاهی به‌عنوان یک «جرومدر» یا داروی جرواپروتکتیو توصیف شده است — دارویی که فرایندهای سلولی مرتبط با پیری را هدف می‌گیرد. سازوکارهای پیشنهادی شامل کاهش آسیب DNA، تعدیل مسیرهای متابولیک و التهابی، و فعالسازی ژن‌ها و مسیرهایی است که با طول عمر مرتبط‌اند.
در سطح مولکولی، پژوهش‌ها نشان می‌دهند متفورمین میتواند مسیرهای کلیدی مانند AMPK را فعال کرده و از طریق تأثیر بر mTOR و مسیرهای مربوط به استرس اکسیداتیو و التهاب مزمن، فرایندهای سلولی مرتبط با پیری را تغییر دهد. این تغییرات بالقوه می‌توانند به بهبود همیوستاز متابولیک، افزایش بقا و کاهش ابتلا یا شدت بیماری‌های وابسته به سن کمک کنند. علاوه بر این، برخی داده‌ها نشان میدهد متفورمین ممکن است توانایی سلول‌ها برای تعمیر DNA را تقویت کند و از جهش‌ها یا تجمع پروتئین‌های آسیب‌زا جلوگیری کند — مواردی که در پیری و بیماری‌های نورودژنراتیو نقش دارند.
مطالعات دیگر پیشنهاد کرده‌اند متفورمین میتواند از مغز در برابر فرسایش مرتبط با سن محافظت کند و حتی خطر یا شدت عوارض طولانیمدت پس از عفونت‌ها مانند «لانگ کووید» را کاهش دهد. این یافته‌ها با فرضیهٔ وسیع‌تر جرواساینس همخوانی دارند: اگر پیری زیستی قابل کند شدن باشد، شروع بسیاری از بیماری‌ها و ناتوانی‌های مرتبط با سن میتواند به تأخیر افتد یا کاهش یابد.
چرا نتایج امیدوارکننده اما قاطع نیستند
نکتهٔ مهم این است که این مطالعه از نوع مشاهدهای است. شرکت‌کنندگان بهطور تصادفی به درمان‌ها اختصاص نیافته‌اند؛ آن‌ها مراقبت بالینی را بر اساس تصمیم پزشک دریافت کرده‌اند. این بدان معناست که تفاوت‌های بین گروه‌ها فراتر از خود داروها — مانند وضعیت سلامت اولیه، عوامل اجتماعی-اقتصادی، دسترسی به مراقبت، یا الگوهای درمانی — می‌توانند روی نتایج تأثیر گذاشته باشند.
محدودیت‌های دیگر شامل اندازهٔ نسبتاً کوچک نمونه (۴۳۸ نفر) و نبود یک بازوی شاهد با دارونما یا بدون درمان است. با این وجود، دورهٔ طولانی دنبالروی (میانگین ۱۴–۱۵ سال) نقطه قوتی است که امکان مشاهده طولانیمدت بقا را فراهم می‌آورد، چیزی که اغلب در آزمایشهای بالینی کوتاه‌مدت نمی‌توان دید.
توصیه‌های بعدی پژوهشگران
- اجرای آزمایشهای بالینی تصادفی (RCT) برای بررسی اثر علت‌نتیجه‌ای متفورمین بر پیری و طول عمر در انسان‌ها؛
- بررسی نشانگرهای زیستی (بیومارکرها) که می‌توانند توضیح دهند متفورمین چگونه بر چندین مسیر پیری تأثیر می‌گذارد (مثلاً نشانگرهای التهاب، آسیب DNA، طول تلومر و نشانگرهای متابولیک)؛
- مطالعهٔ اینکه آیا مزایا براساس جنسیت، سن آغاز درمان، یا شرایط زمینه‌ای سلامت تفاوت دارد؛
- تحلیل‌های فرعی برای شناسایی گروه‌های جمعیتی که بیشترین بهره را از درمان می‌برند؛
- ارزیابی اثرات طولانیمدت و ایمنی متفورمین در جمعیتهای سالمند بدون دیابت برای تعیین نسبت سود به خطر برای استفادهٔ پیشگیرانه.
نتایج چه پیامدهایی برای جهان در حال سالمندی دارد
با پیرتر شدن نسبت جمعیت جهانی، مداخلاتی که زندگی سالم — نه صرفاً طول عمر — را افزایش دهند اهمیت فزاینده‌ای پیدا می‌کنند. اگر دارویی تثبیت‌شده و مقرون‌به‌صرفه مانند متفورمین بتواند بهطور ایمن بار بیماری‌های مرتبط با سن را کاهش دهد، پیامدهای بهداشت عمومی بسیار قابل‌توجه خواهد بود. کاهش بار بیماری‌های قلبی‌عروقی، دیابت، سرطان‌ها و اختلالات شناختی میتواند هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی و نیاز به مراقبت طولانیمدت را کاهش دهد و کیفیت زندگی سالمندان را بهبود بخشد.
با این حال، تبدیل سیگنال‌های مشاهدهای به راهنمایی‌های بالینی مستلزم اعتبارسنجی دقیق است. شواهد قوی و سازگار از RCTها، مطالعات بیومارکری و تحلیل‌های اقتصادی-سلامت لازم است تا سیاست‌گذاران و پزشکان تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند.
در حال حاضر، متفورمین همچنان از ارکان درمان دیابت است. بیماران نباید بر اساس یافته‌های مشاهدهای به‌تنهایی شروع یا قطع درمان کنند؛ تصمیمات درمانی باید در گفت‌وگو با پزشک و با توجه به مزایا و خطر‌های فردی گرفته شود. این نکته به‌ویژه برای افراد مسن، کسانی که چند بیماری هم‌زمان دارند یا در معرض کمبود ویتامین B12 (یک عارضهٔ شناخته‌شدهٔ متفورمین) هستند اهمیت دارد.
تحلیل تخصصی
«این مطالعه قطعهٔ دیگری به پازل پیچیده اضافه می‌کند»، می‌گوید دکتر لائورا مندس، پژوهشگر جرواساینس در یک مرکز پزشکی دانشگاهی. «این یافته‌ها دلیل قوی‌تری برای آزمون استراتژی‌های جرواپروتکتیو در آزمایشهای طولانیمدت فراهم می‌آورند، اما در عین حال تأکید می‌کنند مطالعات جمعیتی تنها به سمت تولید فرضیه‌ها راهنمایی می‌کنند. برای حرکت از همبستگی به اقدام، به RCTهای دقیق و کار روی بیومارکرها نیاز داریم.»
به‌عنوان زمینهٔ بیشتر برای پژوهش، مهم است تفاوت‌های احتمالی بین جنسیت‌ها، نقش عوامل ژنتیکی، تأثیر رژیم و فعالیت بدنی، و تعاملات دارویی بررسی شوند. همچنین بررسی هزینه-اثربخشی استفادهٔ احتمالی گسترده از متفورمین برای اهداف فراتر از دیابت، برای سیاست‌گذاران سلامت عمومی حیاتی خواهد بود. از دیدگاه زیست‌شناختی، تمرکز بر نشانگرهای چندجانبهای مانند نشانگرهای التهابی (CRP، IL-6)، نشانگرهای متابولیک (HbA1c، انسولین-حساسیت)، و نشانگرهای سلولی پیری (طول تلومر، سن اپی‌ژنتیک) میتواند به روشن‌تر شدن سازوکارهای عمل متفورمین کمک کند.
در نهایت، مسیر پژوهشی جرواساینس تا کنون نشان داده که ترکیبی از مطالعات اپیدمیولوژیک، کار روی مدل‌های حیوانی و آزمایشهای بالینی کنترل‌شده برای رسیدن به درک قابل اتکا از تأثیرات بالقوهٔ داروها بر پیری لازم است. متفورمین به‌دلیل گستردگی استفاده، هزینهٔ پایین و پروفایل ایمنی نسبتاً مطلوب، نامزد جذابی برای مطالعهٔ بیشتر است، اما هیچ نتیجه‌گیری قاطعی دربارهٔ مصرف آن به‌منظور افزایش طول عمر یا طول عمر سالم بدون داده‌های RCT وجود ندارد.
با پیشرفت جرواساینس، داروهایی مانند متفورمین نه تنها برای بیماری‌های خاص، بلکه برای قابلیت تغییر پیری زیستی به‌عنوان یک هدف درمانی مورد مطالعه قرار خواهند گرفت. این مسیر پژوهشی میتواند در دهه‌های آتی شیوهٔ پیشگیری و ارتقای طول عمر سالم را در پزشکی بازتعریف کند.
منبع: sciencealert
ارسال نظر