8 دقیقه
پژوهشی بینالمللی جدید نشان میدهد که افزایش دمای هوا بیش از آنکه تنها زیستبومها و سلامت عمومی را تحت فشار قرار دهد، در مسیر دستیابی کودکان خردسال به مهارتهای پایهٔ یادگیری نیز اختلال ایجاد میکند. این مطالعه رابطهٔ مواجهه با گرمای شدید را با کاهش نرخ دستیابی به مهارتهای اولیهٔ سواد و شمارش نشان میدهد و اثرات قویتری را در کودکانی مشاهده کرد که پیش از این در فقر زندگی میکردند یا دسترسی محدودی به خدمات پایه داشتند.
گرما و معیارهای اولیه: چه چیزی کشف شد
محققان دادههای رشد و توسعهٔ 19,607 کودک سه و چهار ساله را در شش کشور مختلف — گامبیا، گرجستان، ماداگاسکار، مالاوی، فلسطین و سیرالئون — تحلیل کردند. تیم تحقیقاتی اندازهگیریهای توسعهٔ کودک را با رکوردهای اقلیمی محلی و پرسشنامههای خانوارها ترکیب کردند تا به یک پرسش ساده اما حیاتی پاسخ دهند: آیا مواجههٔ غیرمعمول با دماهای بالا احتمال رسیدن کودکان خردسال به معیارهای سواد و شمارش متناسب با سن را کاهش میدهد؟ در این تحلیل، پژوهشگران سعی کردند رابطهٔ علّی را به دقت جداسازی کنند و اثرات فصلی، منطقهای و مشخصات خانوادگی را کنترل نمایند.
نتایج نشان داد زمانی که میانگین حداکثر دمای ماهانه از حدود 30 درجهٔ سانتیگراد (تقریباً 86 درجهٔ فارنهایت) فراتر رفت، احتمال دستیابی کودک به مهارتهای پایهٔ خواندن و شمارش بهطور معناداری کاهش یافت. پس از کنترل فصل و منطقه، کودکانی که در ماههایی با دمای بالاتر از حد معمول قرار داشتند، بهطور میانگین حدود 5 تا 6.7 درصد کمتر احتمال داشت که به معیارهای تعیینشدهٔ سواد و شمارش برسند نسبت به همسالانی که ماههای خنکتری را تجربه کرده بودند. این تفاوت، هر چند شاید در نگاه اول کوچک بهنظر برسد، در مقیاس جمعیتی و در بلندمدت میتواند پیامدهای گستردهای برای یادگیری ابتدایی و رشد سرمایهٔ انسانی داشته باشد.
چگونه مطالعه توسعه و اقلیم را اندازهگیری کرد
در این پژوهش از شاخص توسعهٔ اولیهٔ کودکی (Early Childhood Development Index - ECDI) برای سنجش چهار حوزهٔ توسعه استفاده شد: سواد و شمارش، مهارتهای اجتماعی-عاطفی، رفتارهای مرتبط با یادگیری و رشد جسمانی. دادههای نظرسنجی از مجموعهٔ نظرسنجیهای شاخص چندگانه (Multiple Indicator Cluster Surveys - MICS) شامل شاخصهای آموزشی، سلامت، تغذیه و بهداشت از سالهای 2017 تا 2020 به تیم امکان داد تا عوامل سطح خانواده و جامعه را کنترل کرده و هر کودک را با رکوردهای دمای محلی در ماههای مرتبط متطابق سازد.
چرا این اندازهگیریها مهماند
شاخص ECDI ابزار غربالگری گستردهای برای پایش مهارتهای اولیه در سطح جمعیت است؛ این شاخص نشان میدهد که آیا کودک به معیارهای مناسب سن دست یافته است یا خیر، و هدفش ارائهٔ تشخیص بالینی نیست. ترکیب این دادهٔ غربالگری با اطلاعات دقیق خانوار و رکوردهای دما بهصورت ماهبهماه به پژوهشگران اجازه داد تا همبستگی میان مواجهه با گرما و نتایج یادگیری در محیطهای جغرافیایی گوناگون را جدا کنند. این رویکرد دادهمحور، علاوه بر افزایش اطمینان از نتایج، زمینهای فراهم میکند تا سیاستگذاران و متخصصان توسعهٔ کودکان بتوانند مکانیابیِ نقاط آسیبپذیر را دقیقتر انجام دهند.
چه کسانی آسیبپذیرتر هستند؟
تأخیرهای مرتبط با گرما بهطور یکسان توزیع نشده بود. کودکان خانوادههای کمدرآمد، کودکانی که دسترسی پایدار به آب آشامیدنی سالم ندارند، و کودکانی که در محیطهای شهری زندگی میکنند، دچار کاهش بیشتری در دستیابی به مهارتهای سواد و شمارش شدند. این الگو نشان میدهد که گرما نابرابریهای موجود را تشدید میکند: فشارهای محیطی و محدودیت منابع با هم ترکیب میشوند تا برخی از کودکان را بهطور ویژهای در معرض اختلالات رشدی قرار دهند.
جورژه کوارتاس (Jorge Cuartas)، نویسندهٔ ارشد این مطالعه و دانشیار روانشناسی کاربردی در دانشگاه نیویورک (NYU Steinhardt)، میگوید: «از آنجا که رشد اولیه زیربنای یادگیری مادامالعمر، سلامت جسمی و روانی و رفاه کلی است، این یافتهها باید پژوهشگران، قانونگذاران و مجریان برنامهها را نسبت به ضرورت فوری حفاظت از رشد کودکان در جهان در حال گرمشدن هشدار دهد.» تیم تحقیقاتی تأکید میکند که نیاز به مطالعات بیشتر برای شناسایی مکانیزمهای دقیق وجود دارد — اینکه آیا مسیر اثر، زیستی است (مانند تأثیر گرما بر خواب، تغذیه یا رشد عصبی)، رفتاری (کاهش تعامل مراقب-کودک در روزهای بسیار گرم) یا زیرساختی (وجود مدارس و خانههایی بدون تهویه و خنکسازی) — و این همان نقطهٔ شروع برای تحقیقات بعدی و طراحی مداخلات هدفمند است.
مکانیزمهای ممکن: چرا گرما ممکن است یادگیری را کند کند
تعدادی توضیح منطقی وجود دارد که چگونه افزایش دما میتواند به کاهش سرعت یادگیری در اوایل زندگی منجر شود. استرس گرمایی میتواند خواب و اشتها را مختل کند که این خود بر عملکرد مغزی، توجه و توانایی حفظ اطلاعات تأثیر میگذارد. مراقبان شاغل در شرایط گرم ممکن است زمان کمتری برای تعاملات محرک با کودک داشته باشند یا انرژی کمتری برای بازی و آموزش روزمره صرف کنند. خدمات آموزشی و اجتماعی در طول موجهای گرما ممکن است عملکرد کمتری داشته باشند یا جلسات آموزشی کوتاهتر و کمکیفیتتری برگزار شود. از سوی دیگر، پیامدهای سلامت مانند کمآبی یا افزایش حساسیت به برخی عفونتها میتواند بهطور غیرمستقیم مشارکت کودک در فعالیتهای یادگیری را کاهش دهد. گرچه مطالعه هنوز نتوانسته مشخص کند کدام یک از این عوامل بیشترین نقش را ایفا میکند، اما شناسایی این مسیرها اهمیت زیادی برای طراحی مداخلات دارد: از مدیریت بهداشت و تغذیه تا اصلاح زمانبندی فعالیتهای یادگیری و بهبود زیرساختهای خنککننده در مراکز آموزشی.
پیامدهای سیاستی و گامهای عملی
این نتایج یک دستورکار فوری برای سیاستگذاران و برنامههای حمایت از کودک ایجاد میکند. بهبود دسترسی به آب سالم و بهداشت، ایجاد فضاهای یادگیری خنک و امن، تلفیق برنامههای خدمات اطفال با زمانبندیهای متناسب با دمای بالا و قرار دادن سازگاری با گرما در اولویت برنامهریزی شهری میتواند اثرات منفی گرما بر توسعهٔ کودکان را کاهش دهد. همچنین، مداخلاتی که نابرابریها را کاهش میدهند — بهبود تغذیه، ارتقای بهداشت و حمایت از مراقبان — میتواند تابآوری خانوادهها و کودکان را در برابر فشارهای مرتبط با تغییرات اقلیمی افزایش دهد.
از نظر عملی، چند راهکار قابل اجرا عبارتند از: برنامهریزی ساعتهای فعالیت آموزشی و بازی در ساعات خنکتر روز، تأمین دسترسی به آب آشامیدنی و سایه در مراکز نگهداری و مدارس، آموزش مراقبان و معلمان در مورد علائم استرس گرمایی و شیوههای سادهٔ پیشگیری، و درازمدت، سرمایهگذاری در زیرساختهای تهویه و طراحی شهری مبتنی بر سازگاری با گرما. برنامههای اجتماعی-کمکی که خانوادههای کمدرآمد را هدف قرار میدهند نیز میتوانند از طریق افزایش امنیت غذایی و بهبود شرایط زندگی، مخاطرهپذیری کودکان را کاهش دهند.
دیدگاه کارشناسی
دکتر ماریا سانتوس، متخصص رشد کودکان که در این مطالعه شرکت نداشت، اشاره میکند: «این پژوهش پلی میان علوم اقلیم و سیاستهای اوایل کودکی ایجاد میکند. مدتهاست میدانیم که شرایط اجتماعی مسیرهای رشدی را شکل میدهد؛ افزودن دما بهعنوان یک عامل خطر قابل اندازهگیری کمک میکند استراتژیهای سازگاری را بهصورت هدفمند بهکار ببندیم. مداخلات ساده و کمهزینه — سایه، تأمین آب و مایعات، تغییر زمانبندی فعالیتها — میتوانند برای یادگیرندگان خردسال در مناطق گرم تأثیر قابللمسی داشته باشند.»
با تداوم افزایش دمای جهانی، شناخت و کاهش راههایی که گرما رشد و توسعهٔ اوایل کودکی را تغییر میدهد، ضروری خواهد بود. حفاظت از سالهای نخست زندگی کودکان تنها مسئلهٔ سلامت یا انصاف اجتماعی نیست — بلکه سرمایهگذاری در یادگیری آینده و سرمایهٔ انسانی جوامع در سطح جهانی است. برای تقویت دانش موجود، پیشنهاد میشود مطالعات طولی انجام شود، مداخلات آزمایشی در مقیاس خرد و کلان پیادهسازی گردد و دادههای اقلیمی و توسعهٔ کودکان بهصورت منظم و هماهنگ جمعآوری شود تا سیاستگذاران قادر به اتخاذ تصمیمات مبتنی بر شواهد باشند.
منبع: scitechdaily
ارسال نظر