خودکفایی غذایی جهانی: بررسی استقلال ملی در تأمین غذا

خودکفایی غذایی جهانی و تحلیل استقلال غذایی کشورها

در دنیای امروزی که زنجیره‌های تأمین جهانی بیش از هر زمان دیگری به هم پیوسته‌اند و فضای ژئوپلیتیکی پرنوسان است، مفهوم خودکفایی غذایی بیش از پیش اهمیت یافته است. پژوهشی نوآورانه به رهبری دانشمندان دانشگاه گوتینگن و دانشگاه ادینبرو تلاش کرده تا به پرسشی اساسی پاسخ دهد: در صورت توقف کامل تجارت بین‌المللی مواد غذایی، کدام کشورها توانایی تأمین غذای جمعیت خود را به طور مستقل دارند؟

در این مطالعه جامع، داده‌های تولید مواد غذایی ۱۸۶ کشور در هفت گروه اصلی مواد غذایی شامل غلات، سبزیجات، میوه‌ها، لبنیات، گوشت، ماهی و روغن‌ها بررسی شده است. نتایج این تحقیق، چشم‌اندازی روشنگرانه درباره آسیب‌پذیری امنیت غذایی جهانی ارائه می‌دهد.

گویان؛ تنها کشور جهان با خودکفایی کامل غذایی

به طور شگفت‌انگیزی، این تحقیق گویان را به عنوان تنها کشوری شناسایی کرد که در هر هفت گروه غذایی به خودکفایی کامل دست یافته است. یعنی اگر تجارت جهانی غذا به طور ناگهانی متوقف شود، گویان قادر خواهد بود با استفاده از منابع تولید داخلی، رژیم غذایی متعادلی برای کل جمعیت خود فراهم کند.

از کشورهای قابل توجه دیگر می‌توان به چین و ویتنام اشاره کرد که هر دو در شش گروه از هفت گروه غذایی، خودکفا هستند. با این حال، چنین نمونه‌هایی بسیار نادرند. طبق یافته‌های پژوهش، تنها حدود یک‌هفتم کشورها، در دست‌کم پنج گروه غذایی به خودکفایی رسیده‌اند. از سویی دیگر، بیش از یک‌سوم کشورهای جهان توانایی تأمین مستقل تنها دو یا کمتر از دو گروه اصلی غذایی را دارند.

اتحادیه‌های اقتصادی و آسیب‌پذیری‌های ماندگار

این مطالعه همچنین اتحادیه‌های اقتصادی منطقه‌ای را که بخشی جدایی‌ناپذیر از نظام انتقال و توزیع مواد غذایی جهانی هستند، بررسی کرده است. برای نمونه، شورای همکاری خلیج فارس (GCC) که متشکل از چندین کشور خاورمیانه است، تنها در گروه گوشت به خودکفایی رسیده است. اتحادیه‌هایی در غرب آفریقا و کارائیب نیز تنها در دو گروه غذایی به کفایت نسبی دست یافته‌اند و هیچ اتحادیه منطقه‌ای نتوانسته نیاز تمامی اعضا به سبزیجات را تأمین کند.

این تکیه شدید بر تجارت جهانی مواد غذایی، نقطه آسیب‌پذیری مهمی به شمار می‌آید. بسیاری از کشورها برای بیش از نیمی از واردات غذایی خود از تنها یک شریک تجاری استفاده می‌کنند که آن‌ها را در برابر اختلالات بازار و بحران‌های زنجیره تأمین بسیار آسیب‌پذیر می‌سازد. با توجه به چالش‌هایی مانند تغییرات اقلیمی و تنش‌های ژئوپلیتیکی، این وضعیت می‌تواند در آینده وخیم‌تر شود.

اهمیت تاب‌آوری زنجیره‌های تأمین مواد غذایی

توسعه زنجیره‌های تأمین متنوع و مقاوم برای پایداری امنیت غذایی و سلامت جامعه از اهمیت بسیاری برخوردار است. «تجارت و همکاری بین‌المللی مواد غذایی برای داشتن رژیم‌های غذایی سالم و پایدار ضروری است. اما وابستگی شدید به واردات از یک کشور، آسیب‌پذیری هر کشور را افزایش می‌دهد»، یوناس استل، اقتصاددان توسعه از دانشگاه گوتینگن می‌گوید.

پژوهشگران تأکید دارند که حفظ تنوع در روابط تجاری و کاهش سیاست‌های حمایتی، از راهکارهای مؤثر برای کاهش ریسک‌ها است. تقویت زنجیره‌های تأمین مواد غذایی نه تنها امنیت غذایی را بهبود می‌بخشد، بلکه به سلامت عمومی جامعه نیز در زمان بحران‌ها کمک می‌کند.

جمع‌بندی

یافته‌های این تحقیق، کمیابی خودکفایی ملی در حوزه تولید مواد غذایی را در عصر جهانی‌سازی نشان می‌دهد. در حالی که تنها گویان کاملاً بی‌نیاز از واردات است، اکثر کشورهای جهان وابسته به مبادلات خارجی و در معرض اختلال‌های جهانی زنجیره تأمین باقی مانده‌اند. به همین دلیل، ایجاد زنجیره‌های تأمین غذایی متنوع و مقاوم، برای تضمین امنیت غذایی جهانی و سلامت عمومی، امری حیاتی خواهد بود.