5 دقیقه
غول‌های باستانی در معرض تهدید میکروسکوپی
تحقیقات جدید نشان میدهد برخی از بزرگ‌ترین دایناسورهای آمریکای جنوبی حدود ۸۰ میلیون سال پیش از یک عفونت مخرب استخوان رنج می‌برده‌اند. دیرینه‌شناسان شش اسکلت ساوروپود را که از محل «Vaca Morta» در ایالت سائو پائولو برزیل بازیابی شده بودند، بررسی کردند و ضایعات پاتولوژیک سازگار با استئومیلیت — یک بیماری التهابی استخوان که امروزه توسط باکتریها، قارچها، ویروسها یا انگلها ایجاد میشود — را یافتند.
استئومیلیت در مهرهداران مدرن شناخته‌شده است و پستانداران، پرندگان و خزندگان را در سراسر جهان مبتلا می‌کند. مطالعه جدید که در The Anatomical Record (2025) منتشر شده است، قوی‌ترین شواهد تاکنون را ارائه میدهد که این بیماری در دوره کرتاسه پسین نیز دایناسورهای بزرگ را مبتلا می‌کرده و ممکن است عامل فعالی در ناتوانی و مرگ و میر ساوروپودها در اکوسیستم‌های دلتابی و مرطوب بوده باشد.
شواهد فسیلی و زمینه سایت
فسیل‌ها بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۳ از محلی به نام «Vaca Morta» جمع‌آوری شدند. بسیاری از استخوانهای آسیبدیده هیچ نشانهای از بهبودی نشان نمی‌دهند که این موضوع حکایت از ادامهدار بودن عفونتها در زمان مرگ حیوانات دارد و احتمالاً به مرگ آنها کمک کرده است. برخی نمونه‌ها تنها ضایعات داخلی دارند، در حالی که نمونه‌های دیگر برجستگیهای خارجی گرد و ساختار استخوانی پیچیده و «آشفته‌ای» نشان میدهند که قابل توجیه با گازگرفتگی یا تروماهای غیرعفونی نیست.
بازسازی پالئواکولوژی این منطقه شامل رودخانه‌های کمعمق و کندروانه و برکههای ایستاده بوده است — زیستگاه‌هایی که می‌توانند پاتوژنها و ناقل‌های بی‌مهره یا مهره‌دار آنها را متمرکز کنند. ردپاها و سایر بقایای ساوروپودها از برزیل اغلب از دشتهای سیلابی و رسوبات باتلاقی به‌دست می‌آیند که نشان میدهد این غول‌ها به‌طور مکرر از همان اکوسیستم‌هایی استفاده می‌کرده‌اند که شرایط انتقال بیماری را فراهم می‌ساخته‌اند.
تیتو اورلیانو، نویسنده اصلی از دانشگاه منطقه‌ای کاریری (URCA)، با جمع‌بندی خوشه‌بندی فضایی و زمانی یافتهها می‌گوید: "استخوان‌هایی که آنالیز کردیم از نظر زمانی بسیار به هم نزدیک و از یک سایت دیرینه‌شناسی مشابه هستند، که نشان میدهد این ناحیه شرایط لازم برای آلوده کردن افراد متعدد توسط پاتوژنها را در آن دوره فراهم کرده است."
پاتولوژی، پیشرفت و پیامدها
آنالیز میکروسکوپی و ماکروسکوپی ضایعات محققان را به این نتیجه رساند که عفونت در برخی حیوانات به‌سرعت پیش رفته است. ساختار داخلی نامنظم و «آشفته» ضایعات آنها را از زخم‌های ترمیم‌شده یا شکستگی‌های ساده متمایز می‌کند و با فرایندهای استئومیلیت مهاجم که در مهرهداران مدرن دیده میشود، سازگار است.
استخوانهای مختلف و افراد مختلف ساوروپود طیف گوناگونی از مورفولوژی ضایعات را نشان میدهند که ممکن است بازتابی از تفاوت در پاسخ ایمنی میزبان، مسیر انتقال عفونت (مثلاً آلودگی مستقیم زخم در برابر انتشار از طریق خون) یا ماهیت پاتوژن باشد. مطالعه عامل میکروبی مشخصی را شناسایی نمی‌کند — شواهد DNA یا پروتئینی قدیمی به‌ندرت در این نوع فسیل‌ها حفظ میشود — اما الگو با استئومیلیت باکتریایی، شایع‌ترین شکل در حیوانات حاضر، سازگار است.
این یافتهها درک ما از زندگی دایناسورها را دقیق‌تر می‌کند: در حالی که اندازه بزرگ و پراکندگی وسیع این موجودات اغلب برجسته میشود، اکولوژی بیماری میتوانسته عاملی مهم اما کمتر شناخته‌شده در شکلدهی جمعیت‌ها و رفتار دایناسورها باشد.
دیدگاه تخصصی
دکتر ایزابل مورنو، یک پالوپاتولوژیست فرضی با دو دهه تجربه در مطالعه بیماری‌های استخوانی مهرهداران، اظهار می‌دارد: "این تحقیق مهم است زیرا بازسازی‌های پالئواکولوژیکی را به شواهد پاتولوژیک مستقیم پیوند می‌زند. وقتی گیاهخواران بزرگ بارها و بارها به زیستگاههای تالابی مراجعه می‌کنند، مواجهه آنها با پاتوژن‌های منتقل‌شونده توسط ناقل یا آب افزایش می‌یابد. برای ساوروپودها، استئومیلیت مزمن یا حاد میتوانسته توان حرکتی را کاهش دهد، آنها را در برابر شکارچیان آسیب‌پذیر کند و بر موفقیت تولیدمثلی اثر بگذارد — عواملی که در دینامیک جمعیتی در مقیاس‌های زمینشناختی اهمیت دارند."
رویکرد چندرشته‌ای تیم — که چینه‌شناسی میدانی، پاتولوژی مقایسه‌ای و مدل‌های عفونت مدرن را یکپارچه می‌کند — نشان میدهد چگونه دیرینه‌شناسی و اکولوژی بیماری می‌توانند تلاقی پیدا کنند تا فشارهای پنهان بر اکوسیستم‌های باستانی را آشکار سازند.
نتیجه‌گیری
خوشه‌ای از فسیل‌های ساوروپود از برزیل شواهد قانع‌کننده‌ای ارائه میدهد که استئومیلیت حدود ۸۰ میلیون سال پیش دایناسورهای بزرگ را مبتلا کرده بود. الگوی ضایعات، عدم بهبودی آنها و بستر دشت سیلابی سایت Vaca Morta با هم نشان میدهد که زیستگاههای آبی و تالابی انتقال پاتوژنها را تسهیل کرده‌اند. هرچند عوامل مولد مشخص باقی‌مانده‌اند، این مطالعه بیماری را به‌عنوان یک عامل اکولوژیکی مهم در جوامع دایناسوری برجسته می‌کند و ارزش پژوهش‌های پالئوباتولوژیک برای بازسازی زندگی و محیط‌های باستانی را تأکید می‌نماید.
استخوان فسیل‌شده یک ساوروپود به قدمت ۸۰ میلیون سال که ضایعات ناشی از استئومیلیت را نشان میدهد (پیکان BL). (Aureliano et al., The Anatomical Record, 2025)
منبع: sciencealert
.avif)
نظرات