4 دقیقه
کشف تنوع گمشده ماهیان مرکب در دوره کرتاسه
مطالعه‌ای نوآورانه در حوزه دیرینه‌شناسی نشان داده است که اقیانوس‌های زمین در دوره کرتاسه، حدود ۱۰۰ میلیون سال پیش، از تنوع شگفت‌انگیزی از گونه‌های ماهیان مرکب بهره‌مند بوده‌اند. این پژوهش که به رهبری دانشمندان ژاپنی و آلمانی انجام شده، به کشف ۴۰ گونه جدید و ناشناخته ماهیان مرکب از میان مجموعه‌ای قابل توجه از فسیل‌های منقار سرپایان منجر شده است.
این یافته، درک ما را از تنوع زیستی دریایی در عصر دایناسورها متحول می‌کند و ماهیان مرکب باستانی را به نقطه مرکزی زنجیره غذایی اقیانوس‌های گذشته سوق می‌دهد، و نشان می‌دهد که آن‌ها نقش بسیار مهم‌تری نسبت به تصور قبلی در اکوسیستم‌های باستانی داشته‌اند.
زمینه علمی: شواهد فسیلی از گذشته دور
فسیل‌ها عمدتاً از ساختارهای سخت زیستی همانند استخوان، صدف و دندان ایجاد می‌شوند، چرا که بافت‌های نرم به سرعت تجزیه شده و به ندرت فرآیند فسیل شدن را طی می‌کنند. سرپایان، گروهی شامل ماهیان مرکب، اختاپوس‌ها، ناتیلوس و سپیاها، بیشتر از بافت نرم تشکیل شده‌اند و به همین دلیل فسیل‌هایشان بسیار کمیاب است. اما منقارهای سخت و ساخته‌شده از کیتین ماهیان مرکب، استثنا بوده و در شرایط ویژه، قابلیت فسیل شدن و حفظ شدن برای میلیون‌ها سال را دارند.
تا پیش از این، تنها یک منقار فسیل‌شده ماهی مرکب از دوره مزوزوئیک شناسایی شده بود و همین موجب ناشناخته ماندن بخش بزرگی از تنوع و نقش‌های اکولوژیک این جانداران در گذشته شده بود.
تحلیل نوآورانه فسیل‌ها: نقش توموگرافی سایش
برای فائق آمدن بر دشواری‌های مطالعه فسیل‌های کوچک و آسیب‌پذیری که درون سنگ قرار دارند، تیم پژوهشی از روشی نوین به نام توموگرافی سایشی بهره برد. در این روش، نمونه سنگی حاوی فسیل‌ها لایه به لایه با ظرافت سنباده‌زنی می‌شود. هر لایه نازک با وضوح بالا عکسبرداری شده و این تصاویر در نهایت به صورت دیجیتال بازسازی می‌شوند تا مدل سه‌بعدی دقیقی از ساختار داخلی فسیل‌ها به دست آید.
گرچه نمونه سنگی در این فرآیند نابود می‌گردد، اما مدل‌های سه‌بعدی دیجیتال، نمای بی‌سابقه‌ای از جزییات ساختارهای ظریف فسیل‌شده ارائه می‌دهند. با استفاده از توموگرافی سایش، دانشمندان موفق شدند صحنه‌ای از اقیانوس کرتاسه را با نزدیک به ۱۰۰۰ منقار فسیل‌شده سرپایان (که ۲۶۳ عدد آن مربوط به ماهیان مرکب بود) برای نخستین بار به تصویر بکشند.
دستاوردهای کلیدی: فراوانی و تنوع ماهیان مرکب کرتاسه
از میان ۲۶۳ نمونه ماهی مرکب بررسی‌شده، دیرینه‌شناسان دست‌کم ۴۰ گونه جدید شناسایی کردند و به طور چشمگیری تنوع شناخته‌شده ماهیان مرکب دوره کرتاسه افزایش یافت. طول منقارهای حفظ‌شده بین ۱.۲۳ تا ۱۹.۳۲ میلی‌متر بود که از فسیل منقار پیشین بسیار کوچکتر و برخی حتی به ظرافت ۱۰ میکرومتر می‌رسیدند.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که اقیانوس‌های ۱۰۰ میلیون سال پیش محل تجمع جمعیت عظیم و تنوع غافل‌گیرکننده‌ای از ماهیان مرکب بوده است. شین ایکگامی، پژوهشگر ارشد دانشگاه هوکایدو، بیان می‌کند: «از نظر تعداد و اندازه، این ماهیان مرکب باستانی، بر دریاهای کرتاسه غالب بوده‌اند؛ اندازه بدن آن‌ها مشابه یا حتی بزرگتر از آمونیت‌های هم‌زیستشان بوده و نشان‌دهنده نقش غالب آن‌ها به‌عنوان شکارچیانی سریع و چابک است.»
علاوه‌براین، مطالعه حاضر حاکی از آن است که زیست‌توده ماهیان مرکب در این دوره، حتی از ماهیان استخوانی و آمونیت‌ها به عنوان عناصر کلیدی اکوسیستم‌های باستانی پیشی گرفته است؛ موضوعی که باوری دیرینه درباره ظهور برتری اکولوژیک ماهیان مرکب پس از انقراض بزرگ ۶۶ میلیون سال پیش را به چالش می‌کشد.
پیامدها برای درک سیر تکامل اقیانوس‌ها
این پژوهش با آشکار ساختن تنوع نهفته سرپایان باستانی، نشان می‌دهد که گسترش و تنوع ماهیان مرکب مدت‌ها پیش از انقراض بزرگ دوره کرتاسه آغاز شده بود. یاسوهیرو ایبا از دانشگاه هوکایدو تاکید می‌کند: «این یافته‌ها برداشت ما از اکوسیستم‌های دریایی گذشته را دگرگون می‌سازند. به‌نظر می‌رسد ماهیان مرکب پیشگامان حرکت و هوشمندی در آب‌های امروز بوده‌اند.»
این بینش‌ها می‌توانند اثری عمیق بر مطالعات آینده پیرامون تکامل سرپایان، دینامیک شبکه‌های غذایی کهن و تغییرات محیطی شکل‌دهنده به تنوع زیستی در تاریخ زمین داشته باشند.
جمع‌بندی
کشف ۴۰ گونه جدید ماهیان مرکب که در صخره‌های ۱۰۰ میلیون ساله حفظ شده‌اند، گواهی است بر تنوع پنهان اقیانوس‌های کرتاسه. استفاده نوآورانه از توموگرافی سایشی، نه تنها دریچه‌ای به بخش ناشناخته‌ای از تاریخ فسیلی گشوده، بلکه دیدگاه ما نسبت به حیات دریایی در عصر دایناسورها را متحول ساخته است. با پیشرفت تکنیک‌ها و کشف مناطق جدید فسیلی، درک بشر از اکوسیستم‌های باستانی دریایی و منشأ تکاملی سرپایان امروزی رو به گسترش خواهد بود و رازهای بیشتری از ژرفای گذشته برملا خواهد شد.
.avif)
نظرات