7 دقیقه
عربستان سعودی گامی جسورانه به سوی هالیوود برداشته و با تزریق سرمایه‌های کلان و ارائه مشوقهای تازه، از پروژههای فیلمسازی جدید حمایت می‌کند. این حرکت نه تنها مالی است بلکه بخشی از یک استراتژی بلندمدت برای تنوع‌بخشی به اقتصاد کشور، گسترش جایگاه فرهنگی و جذب تولیدات سینمایی بینالمللی به حساب می‌آید. ترکیب سرمایهگذاری دولتی، مشوقهای مالی و زیرساختهای نوین میتواند ساختار تولید جهانی را به‌تدریج تحت تأثیر بگذارد و بازارهای جدیدی برای تهیهکنندگان و کارگردانان فراهم کند.
یک سرمایه‌گذار جدید بازی را تغییر می‌دهد
برای دهه‌ها تأمین مالی هالیوود از مسیرهای شناخته‌شده‌ای عبور می‌کرد: تهیهکنندگان استودیویی، سرمایهگذاران خصوصی، گرنت‌ها و کمک‌های جمع‌سپاری. اما اکنون بازیگر جدیدی از خارج ایالات متحده در حال تغییر این نقشه است. نمونه اخیر راه‌اندازی «آرنا اس‌ان‌کی استودیوز» در لس‌آنجلس است — همکاری بین تهیه‌کننده‌ای مانند اریک فایگ (معروف به پروژه‌هایی همچون The Hunger Games و La La Land) و غول بازی‌سازی ژاپنی SNK — که بخش عمده‌ای از تأمین مالی آن توسط صندوق سرمایهگذاری عمومی عربستان سعودی (PIF) حمایت میشود.
این صرفاً یک قرارداد تولیدی معمول نیست؛ بلکه نشانه‌ای از جریان گسترده‌تر سرمایه از پادشاهی به سمت صنعت سرگرمی غربی است، که ادامه‌دهنده حرکت‌های پر سر و صدای قبلی صندوق در حوزه‌های ورزشی و بازی‌های ویدیویی مانند سرمایهگذاری در LIV Golf و مالکیت باشگاه نیوکاسل یونایتد است. ورود بازیگران دولتی بزرگ به صنعت فیلم میتواند رژیم‌های مالی را تغییر داده و فرصتهای جدیدی برای همکاری‌های بینالمللی، تولید مشترک و دسترسی به بازارهای خاورمیانه ایجاد کند.
پول، مشوقها و چشم‌انداز 2030
عربستان سعودی برای جذب فیلم‌سازان خارجی، بسته‌ای از مشوقهای اقتصادی را ارائه داده است: بازپرداخت نقدی (cash rebate) تا سقف 40 درصد برای تولیداتی که در قلمرو پادشاهی فیلمبرداری می‌شوند، به‌علاوه فستیوال‌های فیلم، بورس‌های تحصیلی و برنامههای آموزشی تخصصی در حوزه سینما و رسانه. این اقدامات در مرکز چشم‌انداز محمد بن سلمان، «ویژن 2030»، قرار دارند — برنامه‌ای که هدفش کاهش وابستگی به نفت، مدرن‌سازی اقتصاد و بازگشایی فضای فرهنگی کشور است.
در متن این سیاست‌ها، برنامه‌هایی مانند جشنواره بینالمللی فیلم دریای سرخ (Red Sea International Film Festival) نقش نمایشی و عملیاتی دارند: هم به‌عنوان سکویی برای نمایش آثار بینالمللی و هم به‌عنوان محلی برای شبکهسازی، آموزش و توسعه ظرفیت‌های فنی و هنری داخلی. گسترش آموزش‌های سینمایی در دانشگاه‌ها و مؤسسات فنی-حرفه‌ای و همچنین سهام‌گذاری‌های استراتژیک در شرکت‌های سرگرمی جزئی از یک پازل هماهنگ است که هدف آن ایجاد الگوهای جدید تولید و صدور محتوای فرهنگی است.
برای تهیهکنندگان، بازپرداخت‌های بزرگ و لوکیشنهای بکر کشف‌نشده جذاب است؛ برای برنامه‌ریزان سعودی، این ابزارها راه سریعی برای ساختن یک صنعت خلاق داخلی، ایجاد اشتغال، انتقال فناوری و تقویت قدرت نرم کشور به‌شمار می‌روند. از منظر سرمایهگذاری، فراهم آوردن زیرساختهای لجستیکی، خدمات تولید محلی و انگیزه‌های مالی میتواند هزینههای کلی تولید را کاهش دهد و رقابت را میان هاب‌های فیلمسازی تشدید کند.
فرصت‌ها و نگرانی‌های خلاقانه
سرمایهگذاری مستقیم استودیوها توسط صندوق سرمایهگذاری عمومی میتواند بودجه‌های تولیدی و پروژههای مشترک را تسریع کند و به هالیوود دسترسی به منابع مالی تازه و بازارهای جدید بدهد. تصور کنید فیلم‌های پرهزینه‌ای که بخشی از صحنه‌های آن‌ها در بیابان‌های سعودی فیلمبرداری میشود و با تأمین مالی محلی همراه است — این سناریو دیگر دور از دسترس نیست و میتواند زیبایی‌شناسی تصویری تازه‌ای را وارد سینما کند.
با این‌حال، این حرکت سؤالات مهمی را نیز مطرح می‌کند. فیلم‌سازان نگران بند و تبصره‌های پشت‌پرده‌ای هستند که ممکن است به سرمایه‌های خارجی گره خورده باشد: آیا پروژه‌ها از موضوعات حساس دور نگه‌داشته می‌شوند یا محتوای آن‌ها برای تطابق با بازارهای مشخص شکل‌دهی می‌گردد؟ تجربه تاریخی نشان داده سرمایهگذاران پرسودگاه گاهی می‌توانند جهتگیری محتوایی را به‌صورت آشکار یا پنهان تحت تأثیر قرار دهند تا از جنجال بپرهیزند یا مناسبات سیاسی و اقتصادی را تسهیل کنند.
ملاحظات و سازوکارهای شفاف‌سازی
برای کاهش این نگرانی‌ها، اهمیت توافقنامه‌های شفاف در قراردادهای سرمایهگذاری و تأکید بر حفاظ حقوقی و استقلال تحریری از اهمیت حیاتی برخوردار است. قوانین بینالمللی، قراردادهای مشترک تولید (co-production agreements)، بندهای مربوط به استقلال خلاقانه و نظارتهای قانونی میتواند تا حدی از دخالت‌های نامطلوب جلوگیری کند. علاوه بر این، به‌کارگیری نهادهای مستقل بررسی محتوا، کدهای اخلاقی و تضمین‌هایی برای انتشار آزاد آثار میتواند به تقویت اعتماد در میان جامعه هنری کمک کند.
پیچیدگی‌های اخلاقی و تجاری
از منظر اخلاقی، هنرمندان و مؤسسات فرهنگی ممکن است میان دریافت فرصتهای مالی و حفظ اصول آزادی بیان دچار تضاد شوند. از منظر تجاری نیز، پذیرش سرمایهگذاری از بازیگران دولتی میتواند تبعات مالی و بازاری داشته باشد: از یک‌سو گسترش منابع مالی و بازارها و از سوی دیگر خطر برخورد انتقادی مخاطبان یا فشارهای بینالمللی بر برندهای سینمایی. تحلیل هزینه-فایده در این موارد نیازمند بررسی دقیق شرایط حقوقی، شهرت سازمانی و واکنش‌های بازار است.
چه نکاتی را دنبال کنیم
- کدام استودیوها و تهیهکنندگان حاضر به همکاری با صندوق سرمایهگذاری عمومی (PIF) می‌شوند و شرایط مالی و قراردادی آن‌ها چگونه است؟
- مشوقهای سعودی تا چه حد با مراکز فیلمسازی سنتی رقابت خواهند کرد و چه تأثیری بر جابه‌جایی تولیدات بینالمللی خواهد داشت؟
- آیا پروژههای تأمینشده توسط ائتلاف‌ها و صندوق‌ها می‌توانند استقلال تحریری خود را حفظ کنند یا تحت فشارها و محدودیت‌های غیرشفاف قرار می‌گیرند؟
گسترش روابط عربستان سعودی با صنعت سرگرمی غربی، هم فرصت و هم نظارت را برای اکوسیستم سینما به همراه دارد. در سال‌های پیش‌ِرو مشخص خواهد شد که آیا این سرمایه‌گذاری‌ها صرفاً ظرف سرمایه موجود را بزرگ‌تر میکنند یا به‌تدریج انتخاب‌های خلاقانه را به‌شکل ظریف و پایدار تغییر خواهند داد. تحلیلگران بازار، فیلم‌سازان و سیاست‌گذاران باید این روند را از منظرهای اقتصادی، فرهنگی و حقوقی دنبال کنند تا بتوانند هم از فرصت‌ها بهره‌برداری کنند و هم از پیامدهای نامطلوب احتمالی جلوگیری نمایند.
پیامدهای بلندمدت برای صنعت فیلم
اگر این سرمایه‌گذاری‌ها به توسعه زیرساخت‌ها، مراکز آموزشی و شبکه‌های توزیع منجر شوند، می‌توان شاهد شکل‌گیری یک قطب جدید در نقشه جهانی تولید محتوا بود. این روند ممکن است مسیرهای تازه‌ای برای مشارکت‌های بینالمللی، قراردادهای co-production و انتقال فناوری فراهم آورد. اما موفقیت این مدل بستگی مستقیم به شفافیت قراردادها، رعایت استانداردهای بینالمللی و توانایی در ادغام ارزش‌های محلی با الزامات بازار جهانی دارد.
نقش قدرت نرم و دیپلماسی فرهنگی
سرمایهگذاری در فرهنگ و رسانه ابزاری قوی برای افزایش «قدرت نرم» است؛ دولت‌ها می‌توانند از طریق تولید محتوای جذاب و حضور در جشنواره‌ها پیام‌های فرهنگی، ارزش‌ها و تصویر ملی خود را منتقل کنند. عربستان میتواند با حمایت از آثار مستقل و بینالمللی و نیز تقویت تولیدات محلی، زمینه‌ای برای گفت‌وگوهای فرهنگی و تبادل هنری فراهم آورد که فراتر از پیام‌های سیاسی سطحی باشد.
در نهایت، ورود سرمایهگذاران بزرگ به صنعت فیلمسازی غربی فصل جدیدی از تعامل بین سرمایه، فرهنگ و سیاست را رقم می‌زند. این تعامل میتواند فرصتهای اقتصادی و خلاقانه متعددی ایجاد کند اما مستلزم مدیریت دقیق ریسک‌های حقوقی، اخلاقی و بازار است تا روند توسعه به‌نحو مسئولانه و سازنده‌ای پیش برود.
منبع: smarti
ارسال نظر