9 دقیقه
اکثر ما آبپرتقال را بهعنوان یک همراه معمول صبحانه در نظر میگیریم — یک فوران سریع ویتامین C پیش از آغاز روز. پژوهشهای جدید نشان میدهند که یک لیوان متوسط روزانه آبپرتقال خالص ممکن است بیش از روشنکردن صبح شما عمل کند: بهنظر میرسد تأثیراتی ظریف اما پایدار بر سیستم ایمنی، دیوارههای عروقی و مسیرهای متابولیک دارد که میتواند به حمایت از سلامت قلبی‑عروقی در بلندمدت کمک کند. این نتایج، نگاه سادهانگارانهای که آبمیوه را صرفاً "شکر در یک لیوان" میداند به چالش میکشد و جایگاه آبپرتقال طبیعی در رژیمهای غذایی سالم را دوباره قابل بررسی میسازد.
تغییرات شگفتآور درون سلولهای ایمنی
در یک مطالعه کنترلشده، بزرگسالانی که بهمدت دو ماه روزانه 500 میلیلیتر آبپرتقال پاستوریزه و 100٪ خالص مصرف کردند، تغییرات قابل اندازهگیری در فعالیت ژنی سلولهای ایمنی خود نشان دادند. پس از 60 روز، بیان بسیاری از ژنهای مرتبط با التهاب و پاسخ به استرس — مانند NAMPT، IL6، IL1B و NLRP3 — در سطوح پایینتری قابل مشاهده بود. همچنین ژن دیگری به نام SGK1، که در تنظیم بازداری کلیوی سدیم نقش دارد و میتواند بر تعادل مایعات و فشار خون اثر بگذارد، نیز فعالیت کمتری نشان داد.
این تغییرات مولکولی با مشاهدات بالینی پیشین همراستا هستند؛ مطالعههای قبلی نشان دادهاند که مصرف روزانه آبپرتقال میتواند در برخی گروههای سنی باعث کاهش فشار خون شود. بهنظر میرسد این نوشیدنی، فراتر از آنکه تنها منبعی از قند باشد، تغییرات تنظیمی ظریفی را بر سیستمهای التهابی و تنش عروقی اعمال میکند که منجر به کاهش التهاب و افزایش توانایی عروق برای گشادی میشود — دو فرآیندی که نقش مرکزی در کاهش خطر بیماریهای قلبی دارند. از منظر زیستمولکولی، این یافتهها نشان میدهند که ترکیبات بیواکتیو موجود در آبپرتقال میتوانند مسیرهای سیگنالدهی سلولی را تعدیل کنند و پاسخهای ایمنی را به سمت شرایط کمتر التهابی سوق دهند، امری که در کنترل طولانیمدت فشار خون و حفظ عملکرد اندوتلیال اهمیت دارد.
چه اجزایی از پرتقال این اثر را ایجاد میکنند؟
دانشمندان به ترکیبات طبیعی مرکبات اشاره میکنند — بهویژه هسپریدین، یک فلاونوئید که بهوفور در پوست و آب پرتقال یافت میشود — بهعنوان عوامل محتمل این اثرات. هسپریدین خواص آنتیاکسیدانی و ضدالتهابی شناختهشدهای دارد؛ دادههای آزمایشگاهی و انسانی آن را با بهبود تنظیم فشار خون، تعادل چربیهای خون (لیپیدها) و کنترل گلوکز مرتبط میدانند. این ماده و دیگر فلاونوئیدها میتوانند تولید رادیکالهای آزاد را کاهش دهند، مسیرهای التهابی مانند NF‑κB را مهار کنند و بر بیان ژنهای مؤثر در متابولیسم لیپیدها و گلوکز تأثیر بگذارند.
ترکیبات موجود در پرتقال مسیرهایی را تحت تاثیر قرار میدهند که با فشار خون بالا مرتبطاند
علاوه بر هسپریدین، آبپرتقال ترکیبی از ویتامینها (بهویژه ویتامین C)، پلیفنولها و متابولیتهای کوچک را شامل میشود که بهنظر میرسد نحوهٔ ارتباط سلولها و پردازش انرژی در آنها را تغییر میدهد. بررسیهای متابولومیک نشان میدهد که آبپرتقال بر مسیرهای سیگنالینگ سلولی، متابولیسم انرژی و مولکولهای التهابی تأثیر میگذارد — و کارهای نوظهور حاکی از آن است که این نوشیدنی ممکن است میکروبیوم روده را نیز بازتولید کند که این تغییرات میکروبی میتوانند منافع ثانویهای برای سلامت عروق بههمراه داشته باشند. برای مثال، افزایش باکتریهای تولیدکننده اسیدهای چرب زنجیره کوتاه در روده میتواند از طریق پیامرسانی متابولیک و موثر بر دستگاه ایمنی به کاهش فشار خون و التهاب کمک کند.
چه کسانی بیشترین بهره را میبرند؟
پاسخ به مصرف آبپرتقال در افراد مختلف بر اساس ترکیب بدنی و وضعیت متابولیک متفاوت است. شرکتکنندگان سنگینتر در مطالعات تمایل داشتند تغییرات بزرگتری در بیان ژنی مرتبط با متابولیسم چربی نشان دهند، در حالیکه افراد لاغرتر پاسخهای ژنی ضدالتهابی قویتری از خود بروز دادند. افراد مبتلا به سندرم متابولیک — خوشهای از شرایط شامل فشار خون بالا، قند خون بالا و چربی اضافی در ناحیه شکم — ممکن است واضحترین فواید بالینی را مشاهده کنند، زیرا آنها قبلاً در معرض خطر بیشتری برای بیماریهای قلبیعروقی قرار دارند و هر بهبود کوچک در نشانگرهای متابولیک میتواند اثر تجمعی قابلتوجهی داشته باشد.
برای مثال، یک کارآزمایی با 68 شرکتکننده دچار چاقی گزارش داد بهبودهایی در عملکرد اندوتلیال پس از مصرف روزانه آبپرتقال. عملکرد اندوتلیال توصیفکنندهٔ توانایی عروق خونی برای گشاد شدن است؛ گشادی بهتر عروق فشار وارده بر قلب را کاهش میدهد و خطر حمله قلبی و سکته را پایین میآورد. بهبود عملکرد اندوتلیال معمولاً با افزایش تولید نیتریکاکسایدِ اندوتلیالی و کاهش استرس اکسیداتیو همراه است، و ترکیبات موجود در آبپرتقال میتوانند از طریق مکانیزمهای آنتیاکسیدانی و ضدالتهابی در این مسیرها اثرگذار باشند.
نتایج کارآزماییها و بازبینیها چه میگویند؟
یک مرور نظاممند از کارآزماییهای کنترلشده که دادهها را از 15 مطالعه با مجموع 639 شرکتکننده ادغام کرد نشان داد که مصرف منظم آبپرتقال مقاومت به انسولین را کاهش و پروفایل کلسترول خون را بهبود میبخشد. یک تحلیل دیگر که بر بزرگسالان دارای اضافهوزن و چاقی تمرکز داشت، کاهشهای ملایمی در فشار سیستولیک و افزایشهایی در HDL — کلسترول اصطلاحاً "خوب" — را پس از چند هفته مصرف روزانه گزارش کرد. این تغییرات هرچند معمولاً کوچکاند، اما در سطوح جمعیتی و اگر برای ماهها و سالها حفظ شوند، میتوانند از نظر بالینی معنیدار باشند.
مطالعات مکمل نیز سیگنالهای موافقی ارائه میدهند: نوشیدن آبپرتقال خون (blood orange) بهمدت یک ماه باعث افزایش باکتریهای رودهای میشود که اسیدهای چرب زنجیره کوتاه تولید میکنند، متابولیتهایی که بهخوبی با پشتیبانی از فشار خون سالم و کاهش التهاب مرتبطاند. در یک مطالعه شغلی روی 129 کارگر در یک کارخانه آبپرتقال برزیل، غلظتهای خون آپولیپوپروتئین B (apo‑B) — نشانگری برای شمار ذرات حامل کلسترول که با خطر حمله قلبی مرتبط است — کاهش یافت. این شواهد ترکیبی نشان میدهد که اثرات آبپرتقال روی سلامت قلبی فقط محدود به لیپیدها یا فشار خون نیست، بلکه در قالب تغییرات میکروبیومی، متابولیکی و ژنتیکی نیز نمود پیدا میکند.
زمینهٔ عملی و ملاحظات احتیاطی
تمام کارآزماییها نتایج یکسانی گزارش نکردهاند. برخی متاآنالیزها تنها تغییرات اندکی را در LDL، تریگلیسیرید یا HDL در گروههای خاص مشاهده کردند. با اینحال، حتی بهبودهای کوچک در فشار خون، حساسیت به انسولین یا نشانگرهای لیپیدی ممکن است اگر برای سالها حفظ شوند از نظر بالینی مهم باشند و خطر نسبی بیماریهای قلبی را کاهش دهند. بنابراین ارزیابی اثر تجمعی و مدتدار این تغییرات از منظر سلامت عمومی اهمیت دارد.
میوهٔ کامل همچنان استاندارد تغذیهای طلا بهشمار میآید، زیرا فیبر موجود در میوه سرعت جذب قند را کاهش میدهد و باکتریهای مفید روده را تغذیه میکند. با این وجود شواهد نشان میدهد که دیدگاه سادهانگارانه مبنی بر اینکه آبمیوه صرفاً "شکر در یک لیوان" است، کامل نیست. یک وعدهٔ متوسط و کنترلشده روزانه آبپرتقال خالص — همانطور که در بسیاری از مطالعات استفاده شده — بهنظر میرسد که فراتر از کالری صرف، تغییرات بیوشیمیایی مفیدی را تحریک کند. مهم است که تمایز بین آبمیوههای 100٪ خالص و نوشیدنیهای میوهای دارای شکر افزوده یا کنسانترههای غیرخالص را رعایت کنیم، زیرا افزودن شکر و نگهدارندههای مصنوعی میتواند اثرات مفید را کاهش یا با نتایج نامطلوب همراه کند.
چه مقدار و از چه نوع؟
بیشتر مطالعات بالینی از حدود 500 میلیلیتر (تقریباً یک پینت) آبپرتقال پاستوریزه و 100٪ خالص در روز استفاده کردند. محققان بر اهمیت مصرف آبپرتقال خالص بدون قند افزوده یا افزودنیهای مصنوعی تأکید میکنند. اگر دیابت دارید، بیماری کلیوی دارید، یا از داروهایی استفاده میکنید که فشار خون یا تعادل پتاسیم را تحت تأثیر قرار میدهند (مانند مهارکنندههای ACE، ARBها، یا داروهای دیورتیک حاوی پتاسیم)، قبل از افزودن منظم آبپرتقال به رژیم غذایی خود با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید، زیرا مصرف مداوم مایعات و پتاسیم ممکن است در برخی شرایط نیاز به تنظیم داشته باشد.
دیدگاه کارشناسی
"این یافتهها یادآور این نکتهاند که الگوهای غذایی کامل، و حتی یک غذای رایج ساده، میتوانند اثرات لایهای بر فیزیولوژی داشته باشند،" دکتر ماریا تامپسون، پژوهشگر تغذیه قلبی در مؤسسه سلامت متابولیک میگوید. "آبپرتقال حاوی چندین مولکول بیواکتیو است که با هم عمل میکنند — هسپریدین، ویتامین C، و مجموعهای از پلیفنولها — و بهنظر میرسد این تعاملات التهاب، تون عروقی و میکروبیوم روده را تحت تأثیر قرار میدهند. این یک معجزه نیست، اما میتواند جزئی از یک رژیم غذایی سالم برای قلب باشد."
غذاهای روزمره میتوانند بیولوژی را به روشهای غیرمنتظرهای جابهجا کنند. برای افرادی که به دنبال حمایت از سلامت عروقی هستند، یک لیوان متوسط آبپرتقال 100٪ — همراه با یک رژیم متعادل که غنی از میوهها و سبزیجات کامل، غلات کامل و پروتئینهای کمچرب است — ممکن است یک گزینهٔ ساده و مبتنی بر شواهد برای در نظر گرفتن باشد. در عین حال، توجه به کیفیت آبپرتقال (خالص و بدون شکر افزوده)، مقدار مصرف روزانه، و وضعیت سلامت فردی ضروری است تا بیشترین منفعت و کمترین ریسک حاصل شود.
منبع: sciencealert
نظرات
مهدی
حس میکنم کمی اغراق شده؛ تغییرات معمولاً کوچک و وابسته به زمینهی افراد هستن. اگه ماهها تکرار بشه شاید مفید، اما معجزه نه
سیتیلاین
دیدگاه متعادل: میوه کامل طلائیه ولی آبپرتقال خالص میتونه یه مکمل ساده و مفید باشه، با رعایت مقدار و وضعیت سلامت فرد
زیستنیکس
خاطره از آزمایشگاه: فلاونوئیدها واقعاً مسیرها رو تغییر میدن، پس منطقیه. اما تاکید میکنم: آبمیوه خالص، نه نوشابهها با شکر
توربو
این واقعاً قابل تعمیم به همهست؟ اگه دیابت دارید یا دارو مصرف میکنید چه؟ مقاله خوبه اما چندتا نکته مهم رو نگفتن...
کوینپی
معقول به نظر میاد، مخصوصا برای افراد با اضافهوزن. ولی یادتون باشه 500 میلیلیتر میتونه کالری داشته باشه، اعتدال لازمه
دادهپال
وای، آبپرتقال بیشتر از ویتامین C؟! یعنی یه لیوان صبح میتونه روی ژنها هم تاثیر بذاره… شگفتزدهم، ولی کنجکاوم دقیقاً چطور کنترل شده بودن
ارسال نظر