10 دقیقه
فعالیت بدنی منظم بهطور گسترده برای بهبود سلامت و افزایش طول عمر توصیه میشود. اما پژوهشهای جدید نشان میدهد که مکان انجام تمرین ممکن است تقریباً به اندازه میزان و تکرار آن اهمیت داشته باشد. محققان دانشگاه کالج لندن با تحلیل دادههای بیش از 1.5 میلیون نفر دریافتند که سطوح بالای آلودگی هوا میتواند بهطور قابلتوجهی مزایای کاهش مرگومیر ناشی از ورزش را کاهش دهد — و در بعضی شرایط حتی تا نصف نیز تقلیل دهد. این یافتهها نشان میدهد که در ارزیابی سود ورزش، کیفیت هوا نباید نادیده گرفته شود.
چگونه هوای آلوده سود ورزش را تضعیف میکند
این تحلیل، که در مجله BMC Medicine منتشر شده و خلاصهای از آن در ScienceDaily ارائه شده است، نتایج مرگومیر را در سطوح مختلف آلودگی ذرات ریز معلق (PM2.5) مقایسه کرده است. در مناطق با هوای پاک تا نسبتاً آلوده، افرادی که حدود 2.5 ساعت در هفته ورزش با شدت متوسط تا شدید انجام میدادند، معمولاً حدود 30 درصد ریسک مرگ کمتری نسبت به افرادی که غیرفعال بودند نشان دادند. اما در مناطقی که غلظت PM2.5 بالاتر بود، اثر محافظتی بهطور قابل توجهی کاهش یافت و به حدود 12 تا 15 درصد رسید. این کاهش نشان میدهد که آلودگی هوا میتواند بخش عمدهای از منافع سلامتی ورزش را کمرنگ کند، بهویژه وقتی آلودگی پیوسته و در سطح بالا باشد.
جزئیات این مطالعه شامل بررسی گسترده دادهها و روشهای آماری برای کنترل عوامل مخدوشکننده احتمالی مانند سن، جنس، وضعیت اجتماعی-اقتصادی، سابقه بیماری و سطح فعالیت فیزیکی خوداظهارشده بود. پژوهشگران سعی کردند ارتباط مستقلی بین میزان فعالیت بدنی و نتایج مرگومیر بیابند و سپس این رابطه را در سطوح مختلف آلودگی هوا بررسی کنند؛ نتیجه نشان داد که رابطه مفید بودن ورزش با کاهش مرگومیر تا حد زیادی به کیفیت هوای محیط انجام تمرین بستگی دارد. این یافتهها برای سیاستگذاران سلامت عمومی، شهرسازان و ورزشکاران فردی اهمیت عملی دارد، زیرا نشان میدهد که تنها تشویق به ورزش کافی نیست؛ باید شرایط محیطی که ورزش در آن انجام میشود نیز بهبود یابد.
چرا PM2.5 مهم است
PM2.5 به ذرات معلق در هوا گفته میشود که قطر آنها کمتر از 2.5 میکرون است؛ این ذرات بهدلیل کوچک بودن میتوانند تا عمیقترین بخشهای ریه نفوذ کرده و حتی وارد جریان خون شوند. در سطح بیولوژیک، قرارگیری مزمن در معرض PM2.5 با التهاب سیستمیک، استرس اکسیداتیو، عملکرد اندوتلیال ضعیف و تغییرات متابولیک همراه است که همگی میتوانند خطر بیماریهای قلبی-عروقی و برخی سرطانها را افزایش دهند. پژوهشگران گزارش دادهاند که وقتی میانگین سالانه PM2.5 به حدود 25 میکروگرم بر متر مکعب میرسد، فواید فعالیت بدنی بهطور تند کاهش مییابد. در غلظتهای بالاتر، بهویژه زمانی که مقدار PM2.5 به حدود 35 میکروگرم بر متر مکعب یا بیشتر میرسد، اثر کاهش مرگومیر ناشی از ورزش برای مرگهای مرتبط با سرطان و بیماریهای قلبی عروقی تقریباً قابل اغماض میشود.
این آستانهها نشاندهنده نقطهای هستند که بار زیستمحیطی ذرات ریز ممکن است اثرات مفید فعالیت بدنی را خنثی کند. قابل توجه است که پژوهشگران اشاره کردهاند تقریباً 46 درصد جمعیت جهانی در مناطقی زندگی میکنند که به آستانه 25 میکروگرم بر متر مکعب یا بالاتر میرسد؛ به عبارت دیگر، بخش بزرگی از جمعیت جهان در مناطقی هستند که مزایای سلامتی ورزش در آنها ممکن است بهطور قابل ملاحظهای کاهش یابد. از منظر سلامت عمومی، این موضوع پتانسیل تغییر اولویتها در برنامههای ترویج فعالیت بدنی را دارد: همزمان با تشویق به ورزش، باید اقدامات جدی برای بهبود کیفیت هوا صورت بگیرد.
پروفسور اندرو استپتو از دانشگاه کالج لندن که یکی از نویسندگان اصلی این مطالعه است، یافتهها را اینگونه جمعبندی کرد: "مطالعه ما نشان میدهد که هوای سمی میتواند تا حد زیادی مزایای ورزش را مسدود کند، اگرچه بهطور کامل آنها را از بین نمیبرد." این بیان متوازن نشان میدهد که حتی در شرایط آلودگی، برخی از فواید فعالیت بدنی ممکن است باقی بماند، اما مقدار و دامنه فواید به میزان آلودگی و نحوه مدیریت مواجهه فرد بستگی دارد.
نکات عملی: چگونه بدون ترک ورزش از خود محافظت کنیم
آیا باید وقتی آلودگی هوا بالا است، از ورزش در فضای باز دست بکشید؟ پاسخ ساده نیست: لزوماً نه. نویسندگان مطالعه و کارشناسان بهداشت عمومی تأکید دارند که بیتحرکی خود یک عامل خطر مهم برای سلامت است و در بسیاری از موارد ورزش متوسط در هوای آلوده بهتر از عدم ورزش است. با این حال، تنظیمات هوشمندانه میتواند آسیب را کاهش دهد و بخش بیشتری از مزایا را حفظ کند. در ادامه تعدادی توصیه عملی و مبتنی بر شواهد ارائه شده است که میتواند به ورزشکاران، شهروندان و خانوادهها کمک کند تا تصمیمات آگاهانهتری بگیرند.
- پیش از خروج از خانه شاخص کیفیت هوا (AQI) یا اندازهگیریهای محلی PM2.5 را بررسی کنید و در روزهای اوج آلودگی از انجام تمرینات طولانی یا شدید در فضای باز اجتناب کنید. بسیاری از اپلیکیشنها و وبسایتهای ملی و بینالمللی اطلاعات AQI را بهصورت لحظهای ارائه میدهند؛ یادگیری خواندن این دادهها و آشنایی با آستانههای خطر برای سلامت میتواند تصمیمگیری شما را بهبود دهد.
- مسیرهای خود را از جادههای پرترافیک دور کنید؛ پارکها، مسیرهای سبز یا راههای پیادهروی دور از خیابانهای شلوغ معمولاً سطح PM2.5 پایینتری دارند. حتی انتخاب یک مسیر کوتاهتر اما دور از ترافیک میتواند میزان قرارگیری شما در معرض ذرات ریز را کاهش دهد. برنامهریزی مسیر و آگاهی از زمانهای اوج ترافیک (مثلاً ساعات رفتوآمد) میتواند مؤثر باشد.
- در روزهای آلوده شدت تمرین را کاهش دهید تا عمق تنفس کمتر شده و حجم ذرات استنشاقی کاهش یابد. تمرینات با شدت پایین تا متوسط مانند پیادهروی تند یا دوچرخهسواری آرام در مقایسه با دویدن شدید یا ورزشهای استقامتی طولانی، تنفس کمتری را تحریک میکنند و در نتیجه جذب ذرات کمتر خواهد بود؛ این شیوه ساده میتواند تعادل بین کسب فواید ورزش و کاهش خطرات آلودگی را برقرار سازد.
- اگر میزان PM2.5 محلی بهصورت مداوم بالا است (بیش از حدود 35 میکروگرم بر متر مکعب)، به فکر ورزش در داخل فضاهایی باشید که سیستمهای تهویه با فیلتر مناسب دارند؛ این توصیه بهویژه برای گروههای حساس مانند سالمندان، بیماران قلبی-عروقی، مبتلایان به بیماریهای ریوی مزمن و کودکان اهمیت دارد. استفاده از دستگاههای تصفیه هوا با فیلترهای HEPA در سالنهای ورزشی خانگی یا باشگاهها میتواند به کاهش ذرات معلق هوایی کمک کند.
علاوه بر نکات فوق، ابزارها و راهکارهای تکمیلی وجود دارند که میتوانند به حفاظت بیشتر کمک کنند. بهعنوان مثال، در روزهای با آلودگی متوسط تا بالا، زمانبندی تمرین در ساعات کمتحرک هوایی مثل زودتر از صبح یا دیرتر از شب ممکن است مفید باشد، هرچند این قاعده بسته به شرایط محلی و منابع آلودگی (مانند جریانهای حرارتی، کارخانجات یا ترافیک شبانه) متغیر است. استفاده از ماسکهای فیلتردار استاندارد (مانند ماسکهای دارای فیلتر ذرات N95 یا معادل) در برخی موقعیتها میتواند کاهش دهنده مواجهه باشد، اما توجه کنید که ماسکها میتوانند تحمل ورزش را کاهش دهند و انتخاب نوع و تناسب ماسک مهم است.
برای ورزشکاران حرفهای یا افرادی که برنامه تمرینی جدی دارند، مشاوره با متخصصان پزشکی و ارزیابی ریسکهای فردی توصیه میشود. در موارد خاص ممکن است نیاز به برنامهریزی تمرینات داخل سالن با کنترل کیفیت هوا یا تغییر زمانبندی بر اساس پیشبینی آلودگی باشد تا به حداکثر سود و حداقل خطر دست یابند.
پیام کلی عملگرایانه این است: حرکت کنید، اما به هوایی که تنفس میکنید توجه داشته باشید. تغییرات کوچک در انتخاب مکان، زمان و شدت تمرین میتواند بخش قابلتوجهی از مزایای سلامت فعالیت بدنی را حفظ کند و در عین حال خطرات ناشی از آلودگی هوا را کاهش دهد.
پیامدها فراتر از انتخابهای فردی است. برنامهریزان شهری، مقامات بهداشت عمومی و سیاستگذاران باید اولویت را به پاکتر شدن هوا بدهند تا منافع جمعی فعالیت بدنی زیر سؤال نرود. سامانههای حملونقل پاکتر، کنترلهای سختگیرانهتر بر انتشار آلایندهها، افزایش فضای سبز شهری و توسعه مسیرهای دوچرخهسواری و پیادهروی دور از منابع آلودگی از جمله راهکارهای بلندمدت هستند که هم کیفیت هوا و هم سلامت عمومی را بهبود میبخشند. این اقدامات نیازمند هماهنگی بینبخشی، سرمایهگذاری و برنامهریزی مبتنی بر داده است تا سیاستها بهطور مؤثر به کاهش مواجهه جمعیت با ذرات مضر منجر شوند.
در سطح علمی، این مطالعه بر نیاز به پژوهشهای بیشتر درباره تعامل بین فعالیت بدنی و آلودگی هوا تأکید میکند؛ بهخصوص مطالعههای مداخلهای که نشان دهند چگونه تغییر در زمانبندی، مکان یا نوع فعالیت میتواند اثردهی سلامت را در محیطهای آلوده به حداکثر برساند. همچنین لازم است ابزارهای سنجش مواجهه فردی دقیقتر و در دسترستر شوند تا ارزیابی ریسک و توصیههای شخصیسازیشده بهتر صورت گیرد.
در نهایت، تصمیمگیری درباره ورزش در هوای آلوده باید مبتنی بر ارزیابی ریسک و سود باشد: برای بسیاری افراد، ورزش متوسط در هوای معتدل یا حتی اندکی آلوده هنوز بهتر از عدم تحرک است؛ اما اگر آلودگی بالا و مداوم است یا اگر فرد در گروههای پرخطر قرار دارد، تغییر مکان به فضاهای کمتر آلوده یا تمرین در داخل با تصفیه هوا گزینههای معقولی هستند. آگاهی، برنامهریزی و سیاستگذاری همزمان میتواند تضمین کند که جمعیتها از منافع ورزش بهرهمند شوند بدون آن که سلامت عمومی به خاطر آلودگی هوا تضعیف شود.
منبع: smarti
نظرات
رضا
من چند سال تو منطقه صنعتی زندگی کردم؛ مردم پیادهروی میکنن ولی سرفه میکنن. این مقاله کاملا آشناست
ارسال نظر