نقش بهبود کیفیت هوا در شرق آسیا بر شتاب گرمایش جهانی

پیش‌زمینه: فهم دلایل افزایش سریع گرمایش جهانی

از حوالی سال ۲۰۱۰، سرعت گرمایش جهانی به شکل چشمگیری افزایش یافته است و در سال‌های اخیر، چندین رکورد گرمای بی‌سابقه ثبت شده است. گرچه افزایش گازهای گلخانه‌ای همچنان عامل اصلی تغییرات اقلیمی محسوب می‌شود، پژوهشگران اکنون به تأثیر عوامل پیچیده‌تری پی برده‌اند که به افزایش میانگین دمای زمین کمک می‌کنند. مطالعات اخیر، به ویژه بهبود کیفیت هوا در شرق آسیا، به‌ویژه سیاست‌های پیشگامانه چین در کنترل آلودگی، را به عنوان یکی از عوامل مهم در این زمینه معرفی کرده‌اند.

برای دهه‌ها، دانشمندان تأثیر عواملی فراتر از گازهای گلخانه‌ای را نظیر مقررات حمل‌ونقل بر کاهش انتشار دی‌اکسید گوگرد و تغییرات وسیع در پوشش ابری بررسی کرده‌اند. اگرچه این فرایندها تأثیر دارند، اما پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که سرعت و گستردگی سیاست‌های کاهش آلودگی هوای چین می‌تواند اثر قابل توجهی بر روند گرمایش کره زمین داشته باشد.

چگونه آلودگی هوا گرمایش جهانی را پنهان می‌کند

آلودگی هوا، به‌ویژه ناشی از انتشار بالای دی‌اکسید گوگرد ناشی از سوخت زغال‌سنگ و سوخت‌های فسیلی، دو پیامد زیست‌محیطی عمده دارد. اول اینکه ذرات معلق موجود در هوا با تشدید بیماری‌های تنفسی و قلبی-عروقی موجب میلیون‌ها مرگ زودرس در سراسر دنیا می‌شود. دوم، این آلاینده‌ها نور خورشید را به فضا بازمی‌تابانند (پدیده‌ای موسوم به «تاریک‌سازی جهانی»)، که موجب خنک‌تر شدن سطح زمین شده و تا حدی تأثیر گرمایشی گازهای گلخانه‌ای را جبران می‌کند.

در طول یک قرن گذشته، تخمین زده می‌شود که این «سپر خورشیدی» ساخت بشر تا ۰/۵ درجه سانتی‌گراد گرمایش ناشی از انسان را سرکوب کرده است. با این حال، این اثر همراه با هزینه سنگین سلامتی است و هیچ کمکی به کاهش انباشت گازهای گلخانه‌ای مهم مانند دی‌اکسید کربن و متان نمی‌کند.

پیشرفت چشمگیر چین در بهبود کیفیت هوا

از سال ۲۰۱۳، شرق آسیا شاهد کاهش بی‌سابقه‌ای در انتشار دی‌اکسید گوگرد بوده است — تا ۷۵ درصد کاهش. چین با اجرای سیاست‌های سختگیرانه در کنترل آلودگی هوا، کاهش انتشار صنعتی، گذار به انرژی پاک و حفاظت از سلامت عمومی، پیشتاز این حرکت بوده است. جالب توجه اینکه این برنامه‌های ملی که به سرعت اجرا شده، با شتاب‌گیری روند افزایش دمای جهانی همزمان شده‌اند.

در حالی که پژوهش‌های قبلی محدودیت سال ۲۰۲۰ بر انتشار گوگرد در حمل‌ونقل دریایی را بررسی کردند، دانشمندان دریافتند این تغییرات برای توضیح کامل افزایش دما، هم بسیار اخیر و هم بسیار ناچیز است. بنابراین، به نظر می‌رسد کاهش گسترده آلودگی هوای شرق آسیا مهم‌ترین عامل در شتاب اخیر گرمایش جهانی باشد.

مدل‌سازی اثر آلودگی و آشکارسازی گرمایش پنهان

برای بررسی این فرضیه، یک گروه پژوهشی مطالعات جامعی با ۱۶۰ شبیه‌سازی رایانه‌ای در هشت مدل پیشرفته اقلیمی انجام داد. در این پژوهش کاهش آلودگی آئروسل در شرق آسیا به‌طور دقیق متناسب با اقدامات اجرایی دهه اخیر مدل‌سازی شد.

نتایج شبیه‌سازی‌ها نشان داد کاهش اثر خنک‌کنندگی آلودگی به‌طور متوسط حدود ۰/۰۷ درجه سانتی‌گراد به گرمایش جهانی افزوده است. هرچند این مقدار نسبت به افزایش تجمعی ۱/۳ درجه ای از انقلاب صنعتی تاکنون اندک است، اما می‌تواند توضیح‌دهنده شتاب غیرمنتظره گرمایش زمین در دهه اخیر باشد — به ویژه هنگام جداسازی تغییرات انسانی از چرخه‌های طبیعی مانند ال‌نینیو.

برآورد افزایش دما

با توجه به روند تاریخی پیش از سال ۲۰۱۰، پیش‌بینی می‌شد دما حدود ۰/۲۳ درجه سانتی‌گراد بالا رود. اما اندازه‌گیری واقعی، افزایش ۰/۳۳ درجه‌ای را پس از آن زمان نشان می‌دهد. پژوهشگران حدود ۰/۱ درجه از این افزایش را ناشی از بهبود کیفیت هوای شرق آسیا می‌دانند. عوامل دیگر شامل کاهش انتشار گوگرد در حمل‌ونقل جهانی و رشد اخیر سطح متان در جو هستند.

تغییرات ابرها و نقش آئروسل‌ها

آلودگی آئروسل‌ها نه تنها با بازتاب نور خورشید موجب خنک شدن زمین می‌شود، بلکه خصوصیات ابرها را نیز تغییر داده و آن‌ها را روشن‌تر و بازتابنده‌تر می‌سازد. پاکسازی آلودگی شرق آسیا به معنای کمتر شدن ذرات معلق در جو است که هم اثر مستقیم سایه‌افکنی خورشید و هم القای ابرهای بازتابنده — به ویژه بر فراز شمال اقیانوس آرام — را تضعیف می‌کند.

تصاویر ماهواره‌ای و مدل‌های اقلیمی این الگو را تأیید کرده‌اند و افزایش دما بر فراز شمال اقیانوس آرام را نشان می‌دهند؛ منطقه‌ای که بادها آلودگی شرق آسیا را به آن حمل می‌کنند. این یافته‌ها به تطابق پیش‌بینی مدل‌ها با روند واقعی دما کمک کرده و ارزیابی‌های آینده‌نگر اثرات تغییرات اقلیمی را دقیق‌تر می‌سازد.

پیامدها و چشم‌اندازهای آینده

مطالعه حاضر به یک پارادوکس اساسی برای سیاست‌های تغییر اقلیم اشاره دارد: کاهش آلودگی هوا برای بهبود سلامت عمومی و نجات میلیون‌ها زندگی ضروری است، اما حذف این سپر موقتی آئروسل‌ها جهان را در برابر تأثیر کامل گرمایش ناشی از انتشار مداوم گازهای گلخانه‌ای آسیب‌پذیرتر می‌کند.

با این وجود، کارشناسان تأکید می‌کنند که کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای همچنان حیاتی‌ترین اقدام اقلیمی است. شتاب اخیر گرمایش جهانی که نتیجه بهبود کیفیت هواست، یادآور آن است که تنها با کاهش دی‌اکسید کربن، متان و سایر گازهای گلخانه‌ای با عمر طولانی می‌توان ثبات اقلیمی پایدار را به دست آورد.

از آنجا که آلودگی آئروسل‌ها به سرعت از جو پاک می‌شود، حذف آن‌ها ممکن است تنها سبب جهش کوتاه‌مدت دمایی شود. با این حال، لازم است جهان برای مقابله با اقلیم بی‌ثبات فعلی — نتیجه سال‌ها پنهان‌سازی اثرات واقعی گرمایش — آماده باشد و بداند که بهبود کیفیت هوا و اقدام قاطع اقلیمی باید همزمان پیگیری شوند.

جمع‌بندی

پیشرفت سریع بهبود کیفیت هوا در چین و شرق آسیا دستاوردی بی‌نظیر برای سلامت عمومی بود، اما همین تلاش‌ها ناخواسته سرعت واقعی گرمایش جهانی ناشی از فعالیت انسانی را نشان داد. تحلیلگران و سیاست‌گذاران اکنون می‌بایست میان ابتکارات هوای پاک و اهداف اقلیمی تعادل برقرار کنند. این پژوهش همچنین پیچیدگی عمیق سیستم اقلیمی زمین را آشکار می‌کند و بر ضرورت اقدامات جامع برای کاهش گازهای گلخانه‌ای به منظور تأمین محیط زیستی پایدار و سالم در آینده تاکید دارد.