کشف نبض ریتمیک اعماق زمین در زیر قاره آفریقا

شناسایی نبض ریتمیک در اعماق زمین زیر آفریقا

تیمی بین‌المللی از زمین‌شناسان اخیراً موفق به کشف پدیده جالبی شبیه به ضربان قلب، در اعماق گوشته زمین زیر قاره آفریقا شده‌اند. طبق پژوهشی که در نشریه Nature Geoscience منتشر شده، این جریان‌های ریتمیک سنگ مذاب که زیر منطقه عفر اتیوپی شکل می‌گیرند، می‌توانند در نهایت باعث جدایی آرام قاره آفریقا و پیدایش یک حوضه اقیانوسی جدید شوند.

پیش‌زمینه علمی: بررسی گسل عفر

منطقه عفر در شمال شرقی اتیوپی روی یکی از فعال‌ترین مناطق شکستگی پوسته زمین قرار دارد، جایی که پوسته زمین به علت نیروهای ژئوفیزیکی عظیم از عمق زمین، نازک و کشیده می‌شود. زمین‌شناسان مدت‌هاست نشانه‌های تفرقه در صفحه آفریقا را مشاهده کرده‌اند، اما فرآیندهای دقیق پشت این پدیده تاکنون به طور کامل روشن نبود.

برای بررسی این پدیده، پژوهشگرانی از مراکز علمی اروپا و آفریقا حدود 130 نمونه سنگ آتشفشانی از منطقه عفر جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل کردند. با بررسی ترکیبات شیمیایی خاص این نمونه‌ها، محققان توانستند مسیر جریان‌های مذاب گوشته را که میان هسته و پوسته زمین قرار دارد، ردیابی کنند و نحوه حرکت و برهم‌کنش آن‌ها را در مناطق شکستگی آتشفشانی بررسی نمایند.

مکانیسم‌های محرک گسل قاره‌ای

دکتر اما واتس، نویسنده اصلی از دانشگاه سوانزی، بر ویژه بودن یافته‌ها تأکید کرد و گفت: «ما کشف کردیم که گوشته زیر منطقه عفر ثابت یا یکنواخت نیست، بلکه به صورت منظم پالس می‌فرستد و هر پالس اثر شیمیایی قابل ردیابی خود را دارد.»

این پالس‌های گوشته‌ای به شکل ریتمیک و منظم مانند ضربان قلب درون سیاره عمل می‌کنند. زمانی که این امواج به پوسته زمین فشار وارد می‌کنند، در گذر زمان موجب جدایی صفحات قاره‌ای می‌شوند. پژوهش همچنین نشان می‌دهد الگو و کارایی این پالس‌ها به عواملی مانند ضخامت صفحه و سرعت باز شدن گسل بستگی دارد.

دکتر تام گرنون، زمین‌شناس دانشگاه ساوت‌همپتون و از نویسندگان این پژوهش توضیح داد: «در گسل‌های با نرخ بازشدگی سریع مانند دریای سرخ، این پالس‌ها مؤثرتر حرکت می‌کنند و به ضربان در یک رگ باریک شباهت دارند.» این رفتار با مناطق شکستگی کندتر و پهن‌تر که حرکت پالس‌ها منظم نیست، تفاوت دارد.

پیامدها برای آینده زمین‌ساختی

پژوهشگران بر این باورند که یافته‌های جدید می‌تواند نحوه تفسیر پدیده‌های آتشفشانی، پویایی صفحات تکتونیکی و همچنین فرآیندهای تجزیه قاره‌ها و شکل‌گیری اقیانوس‌ها را متحول سازد. همان طور که صفحات تکتونیکی زمین حرکت می‌کنند و سطح سیاره را بازشکل می‌دهند، این نبض‌های داخلی مستمر نقش محوری در شکسته شدن قاره‌ها و شکل‌گیری حوضه‌های اقیانوسی دارند.

پروفسور درک کیر از دانشگاه ساوت‌همپتون نیز اظهار داشت: «این کشف تأثیر عمیقی بر درک ما از آتشفشان‌های سطحی، الگوهای زمین‌لرزه و حتی سازوکارهای گسل قاره‌ای دارد.» این یافته‌ها می‌تواند به بهبود مدل‌های بررسی خطر زمین‌لرزه و شکل‌گیری منابع طبیعی در نواحی گسلی سراسر جهان کمک کند.

جمع‌بندی

شناسایی نبض‌های ریتمیک و عمیق گوشته زمین زیر آفریقا، نقطه عطفی در زمین‌شناسی محسوب می‌شود. این پژوهش با برجسته کردن پیوندهای پیچیده میان اثرات شیمیایی، دینامیک گوشته و فرآیندهای تکتونیکی، اطلاعات ما در مورد تکامل زمین‌شناسی سیاره را غنی‌تر می‌کند. با ادامه این تحقیقات علمی، امید می‌رود که پژوهشگران بتوانند اسرار تازه‌ای را درباره فرآیند شکل‌گیری قاره‌ها و اقیانوس‌ها و تأثیر فعالیت داخلی سیاره بر محیط سطح زمین کشف کنند.