10 دقیقه
پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد شمار قابل‌توجهی از افرادی که از عفونت COVID-19 بهبود یافته‌اند ممکن است اکنون با کاهش یا فقدان حس بویایی زندگی کنند — و بسیاری از آن‌ها حتی از این موضوع آگاه نیستند. آزمونهای عینی نقایص بویایی باقی‌مانده را نشان می‌دهد که بیماران اغلب آن را دستکم میگیرند؛ یافته‌ای که پیامدهای مهمی برای سلامت عمومی و کیفیت زندگی دارد.
نتایج مطالعه بزرگ: از دست رفتن پنهان بویایی پس از COVID-19
دانشمندان در ایالات متحده نزدیک به 3,600 بزرگسال را برای سنجش تغییرات بلندمدت حس بویایی بعد از عفونت SARS-CoV-2 ارزیابی کردند. تیم تحقیقاتی آزمونهای استاندارد بویایی را روی 2,956 داوطلب با سابقه تاییدشده ابتلا به COVID-19 و 569 نفر که گزارش دادند هرگز مبتلا نشده‌اند، اجرا کرد. به‌طور متوسط، آزمون‌ها در حدود 671 روز — یعنی تقریبا دو سال — بعد از انجام اولین آزمایش COVID-19 شرکت‌کنندگان انجام شد.
نتایج قابل توجه بود. در میان گروه مبتلا به COVID-19، 1,393 شرکت‌کننده از مشکل بویایی خبر دادند؛ آزمونهای عینی در حدود 80٪ از این موارد کاهش عملکرد بویایی را تأیید کرد. اما شاید نگران‌کننده‌تر: از میان 1,563 نفری که در همان گروه گفته بودند حس بویایی‌شان طبیعی است، دو سوم (حدود 66٪) در آزمون‌ها در واقع هیپوسمیا (کاهش بویایی) یا آنوسمیا (از دست دادن بویایی) قابل اندازه‌گیری داشتند.
«یافته‌های ما تایید می‌کند که افرادی با سابقه COVID-19 ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ضعف حس بویایی باشند؛ مسئله‌ای که در جامعه عمومی تاکنون به‌خوبی شناخته نشده بود.» این گفته دکتر لئورا هورویتز از مدرسه پزشکی گراسمن نیویورک است، یکی از نویسندگان مقاله منتشرشده.
چرا بسیاری متوجه از دست رفتن بویایی نمیشوند
این مطالعه گروه کنترل — افرادی که گزارش داده بودند هرگز COVID-19 نگرفته‌اند — را نیز آزمود و دریافت که حدود 60٪ از آن‌ها نیز نوعی نقص بویایی نشان می‌دهند. این رقم بیشتر از انتظار است و احتمالاً بازتابی از گزارشنشدن موارد، ابتلاهای بدون تشخیص یا تست‌های قبلی منفی کاذب است. پژوهشگران اشاره میکنند که عفونت‌ها می‌توانند سلول‌های حسی و مسیرهای عصبی در بینی را آسیب بزنند، و برخی افراد ممکن است بدون این‌که متوجه شوند، به دنیایی با بوی تضعیف‌شده سازگار شوند.
بویایی بیش از یک لذت است
حس بویایی نقشی فراتر از لذت و یادآوری خاطرات دارد. این حس هشداردهنده‌ای برای خطراتی مانند نشتی گاز، غذاهای فاسد و دود است و پیوند نزدیکی با چشایی و اشتها دارد. از دست دادن بویایی به‌علاوه در زمینه‌های دیگر با افت شناختی مرتبط بوده است؛ برای مثال در بیماری آلزایمر مشاهده شده که این موضوع سوالاتی درباره مکانیزم‌های همپوشان و سلامت بلندمدت مغز بعد از عفونتهای ویروسی مطرح می‌کند.
اثر COVID-19 روی بویایی یکی از علائم برجسته و زودهنگام همه‌گیری بود، اما توجه بیشتر به آنوسمی حاد معطوف شد. این مطالعه توجه را به نقایص بویایی پایدار و اغلب نادیده‌گرفته‌شده معطوف می‌کند که می‌توانند ماه‌ها یا سال‌ها ادامه یابند و بیماران ممکن است به درستی میزان مشکل خود را دستکم بگیرند.
روش مطالعه و پیامدهای واقعی در زندگی روزمره
تحقیق از آزمونهای بویایی معتبر و استاندارد استفاده کرد و تنها به گزارش خودی شرکت‌کنندگان تکیه نکرد؛ این نکته حیاتی است: مطالعات پیشین با تکیه بر پرسشنامه‌ها و خودگزارشدهی، ارتباط‌هایی بین COVID-19 و از دست دادن بویایی نشان داده بودند، اما آزمونهای عینی شواهد قوی‌تر و قابل اعتمادتر فراهم میکنند. تیم تحقیقاتی تاکید دارد که تعمیم نتایج نمونه به جمعیت جهانی محدودیت‌هایی دارد، اما اگر این الگوها به‌طور گسترده‌تر صدق کند، میلیون‌ها نفر ممکن است بدون اطلاع از کاهش بویایی زندگی کنند.
این مسئله پیامدهای عملی مهمی دارد. کاهش حس بویایی بر تغذیه، ایمنی و سلامت روان تأثیر می‌گذارد. افرادی که قادر به شناسایی بوها نیستند ممکن است کمتر غذا بخورند یا از غذا خوردن لذت نبرند و نیز ممکن است هشدارهای محیطی را از دست بدهند. نویسندگان مقاله توصیه میکنند که آزمون بویایی باید در مراقبتهای پس از COVID ادغام شود و مداخلاتی برای بازگرداندن عملکرد بویایی در صورت امکان توسعه یابد.
گیرنده‌های بویایی و جوانه‌های چشایی در بینی و دهان موقعیت‌های حساسی هستند. «کِمِستِسیس» (chemesthesis) عبارت است از تشخیص ترکیبات شیمیایی توسط نورون‌های حساس به درد و لمس که نقش مهمی در درک جامع حس‌های شیمیایی (بو، مزه و تحریک شیمیایی) ایفا می‌کند. آسیب به هر یک از این عناصر میتواند تجربه کلی بویایی و چشایی فرد را تغییر دهد.
نکاتی که این تحقیق به تصویر کلی می‌افزاید
این مقاله که در JAMA Network Open منتشر شد، یافته‌های مطالعات کوچک‌تر و داده‌های نظرسنجی پیشین را که نقص طولانی‌مدت بویایی بعد از عفونت SARS-CoV-2 را کمتر ارزیابی کرده بودند، تأیید می‌کند. همچنین یک شکاف تشخیصی را برجسته می‌سازد: بسیاری از بیماران خودِ کاهش بویایی را دستکم میگیرند، بنابراین غربالگری روتین میتواند مشکلاتی را نشان دهد که در غیر این صورت نادیده مانده‌اند.
علل کاهش بویایی غیرشناخته‌شده ممکن است متعدد باشند. آسیب به گیرنده‌های محیطی بویایی در اپیتلیوم بینی، التهاب طولانی‌مدت بافت بینی، یا تغییرات در پردازش مرکزی مغز میتواند نقش داشته باشد. نویسندگان مطالعه همچنین احتمال تغییرات مرتبط با COVID-19 در مغز را مطرح میکنند که ممکن است آگاهی ذهنی افراد از کاهش حس را تضعیف کند.
دیدگاه کارشناسان
«آزمونهای عینی یک زنگ بیدارباش است،» دکتر آنا مورالس، نورولوژیست بالینی و پژوهشگر حس‌ها می‌گوید. «بویایی یک حس نگهبان است — اطلاع‌رسانی درباره ایمنی، تغذیه و حافظه هیجانی. اگر میلیون‌ها نفر بعد از COVID-19 دچار کاهش بویایی شده‌اند، ما نیازمند برنامههای غربالگری و بازتوانی در دسترس هستیم، مانند تمرین‌های بویایی، و نیز مطالعه بیشتر مکانیزم‌های عصبی تا درمان‌ها هدفمند شوند.»
گام‌های عملی بعدی شامل پذیرش گسترده‌تر آزمونهای ساده بویایی در مراقبتهای اولیه، مطالعات طولی برای پیگیری مسیرهای بازیابی، و کارآزمایی‌های مداخلاتی است که ممکن است بویایی را بعد از آسیب ویروسی بازگردانند. برای افراد، توجه به تغییرات در اشتها، لذت از غذا و آگاهی از خطرات خانگی میتواند اولین خط دفاع باشد؛ به‌علاوه گزارش این تغییرات به پزشک یا کلینیک میتواند کمک‌کننده باشد.
روش‌های آزمایشی و ابزارهای تشخیصی بویایی
در مطالعات عینی بویایی از ابزارهای استانداردی مانند «آزمون شناختی بو»، «آزمون پراکندگی بو» یا مجموعه‌های بویایی تجاری استفاده میشود که توانایی شناسایی و تمایز بوها را می‌سنجند. این آزمون‌ها می‌توانند کمبودهای جزئی در توانایی تشخیص بوها را که خود افراد متوجه آن نیستند آشکار کنند. علاوه بر این، تست‌های الکترونیکی و اندازه‌گیری‌های رفتار عصبی یا تصویربرداری مغزی در مطالعات پژوهشی برای درک بهتر محل‌های وقوع آسیب و نحوه تعامل مغز با اطلاعات بویایی کاربرد دارند.
پیشنهاد میشود که پزشکان خانواده و مراکز مراقبت اولیه یک نسخه ساده از این آزمون‌ها را به‌عنوان بخشی از معاینات پس از COVID به کار گیرند؛ برای مثال پرسشنامه‌های کوتاه همراه با آزمونهای سریع بویایی که در مطب قابل انجام‌اند.
بازتوانی بویایی: چه گزینه‌هایی وجود دارد؟
یکی از مداخلات شناخته‌شده «تمرین بویایی» است که شامل قرار گرفتن منظم در معرض بوهای مشخص و تکرار‌شونده در دوره‌های زمانی منظم میشود تا مسیرهای عصبی مرتبط با بویایی تحریک و تقویت شوند. مطالعات نشان می‌دهد تمرین بویایی میتواند در برخی افراد به بهبود عملکرد بویایی بینجامد، بهویژه اگر زودتر آغاز شود و تحت هدایت متخصص انجام گیرد.
دیگر رویکردها شامل مصرف برخی داروها برای کاهش التهاب موضعی، درمانهای آنتی‌اکسیدانی در شرایط پژوهشی و در موارد محدود استفاده از تکنیک‌های توانبخشی عصبی است. با این حال، شواهد برای بسیاری از مداخلات مکمل یا دارویی هنوز قاطع نیست و نیاز به کارآزمایی‌های کنترل‌شده بیشتر احساس میشود.
پیامدهای سلامت عمومی و توصیههای سیاست‌گذاری
اگر نتایج این مطالعه در جمعیت‌های وسیع‌تر نیز تکرار شود، باید منتظر پیامدهای قابل توجهی در سطح سلامت عمومی باشیم. کاهش بویایی نه تنها کیفیت زندگی فردی را پایین می‌آورد، بلکه هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم مراقبتهای بهداشتی، نیاز به برنامههای بازتوانی و احتمالاً پیامدهای بلندمدت شناختی را نیز افزایش می‌دهد.
سیاستگذاران بهداشتی می‌توانند با ادغام غربالگری بویایی در توصیههای پس از COVID، آموزش کادر درمانی و افزایش دسترسی به برنامههای بازتوانی بویایی از پیامدهای منفی جلوگیری کنند. همچنین سرمایه‌گذاری در تحقیقات پایه و بالینی برای درک مکانیزم‌ها و توسعه درمانهای هدفمند ضروری است.
محدودیت‌ها و سوالات باز
این مطالعه، مانند هر مطالعه دیگری، محدودیت‌هایی دارد: نمونه‌گیری ممکن است نمایانگر همه جمعیت‌ها نباشد، سابقه ابتلا بر پایه مدارک تاییدشده بوده اما احتمال ابتلای بدون تشخیص وجود دارد، و تفاوت‌های فردی در حساسیت بویایی یا شرایط همزمان پزشکی میتواند نتایج را تحت تأثیر قرار دهد. سوالات مهم باقی‌مانده شامل این است که چه درصدی از افراد در طول زمان بازیابی کامل پیدا میکنند، چه عواملی پیش‌بینی‌کننده بهبود یا ماندگاری نقص بویایی هستند، و در کدام موارد مداخلات بیشترین اثربخشی را دارند.
راهنمایی‌های عملی برای افراد
- در صورت احساس تغییر در بویایی یا کاهش اشتها، این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
- در محیط خانه از آشکارسازهای دود و گاز استفاده کنید تا خطرات ناشی از کاهش حس بویایی کاهش یابد.
- در صورت تشخیص کاهش بویایی، درباره امکان انجام تمرین بویایی یا ارجاع به کلینیکهای تخصصی مشورت کنید.
- در صورت تغییرات شناختی یا خلقی همزمان، توجه ویژه‌ای داشته باشید و دنبال ارزیابی‌های بالینی مناسب باشید.
جمع‌بندی
این مطالعه نشان می‌دهد که کاهش یا از دست رفتن حس بویایی پس از COVID-19 میتواند هم شایع‌تر و هم کمتر گزارش‌شده باشد تا آن‌جا که بسیاری از افراد از وجود مشکل بی‌خبرند. استفاده از آزمونهای عینی بویایی، ادغام غربالگری در مراقبتهای پس از بیماری و توسعه مداخلات بازتوانی میتواند به شناسایی و بهبود کیفیت زندگی میلیون‌ها نفر کمک کند. تحقیقات بیشتر برای روشن‌تر شدن مکانیزم‌ها، مسیرهای بهبود و بهترین روش‌های درمانی ضروری است.
منبع: sciencealert
ارسال نظر