9 دقیقه
بسیاری از خانوارها فرض میکنند خانهشان از آلودگی هوای بیرون مصون است؛ اما پژوهش جدیدی از دانشگاه استنفورد این تصور را به چالش میکشد و نشان میدهد اجاقهای رایج گازی و پروپان منبع مهمی از دیاکسید نیتروژن (NO2) در فضای داخل خانه هستند. NO2 گازی سمی است که با بیماریهای تنفسی و خطرات بلندمدت بهداشتی مرتبط است و میتواند کیفیت هوای داخلی را تحت تأثیر قرار دهد.
اجاقهای گازی: منبع غیرمنتظره NO2 در فضای داخل خانه
مطالعه استنفورد که در نشریه PNAS Nexus منتشر شده، قرار گرفتن در معرض بلندمدت NO2 را اندازهگیری کرده و نشان میدهد که مشعلهای خانگی گازی و پروپان سهم قابلتوجهی در بار کلی NO2 فرد دارند. برای استفادهکنندگان معمولی داخل منزل، حدود یکچهارم از قرار گرفتن در معرض طول عمر NO2 — که شامل منابع داخلی و خارجی است — ناشی از استفاده از اجاق گاز است. این نسبت برای کسانی که بهطور مکرر آشپزی میکنند و زمان زیادی را کنار اجاق میگذرانند، میتواند به بیش از نیمی از مجموع قرار گرفتن در معرض آنها در طول زندگی برسد. این نتایج نشان میدهد که آلودگی هوای داخل خانه ناشی از سوختن سوختهای خانگی میتواند به اندازه یا حتی بیشتر از برخی منابع بیرونی مهم باشد.
چرا NO2 برای سلامت اهمیت دارد
دیاکسید نیتروژن گازی واکنشپذیر است که هنگام سوختن سوخت تولید میشود؛ بهویژه در فرایندهای احتراق ناقص یا با دمای بالا. افزایشهای کوتاهمدت در غلظت NO2 میتواند مجاری هوایی را تحریک کند، التهاب را افزایش دهد و در افراد مبتلا به آسم حملات را برانگیزد. قرار گرفتن مزمن و طولانیمدت با کاهش عملکرد ریوی، تشدید اختلالات تنفسی و افزایش خطرات مرتبط با سرطان ریه و برخی اختلالات متابولیک مانند دیابت مرتبط شده است. در زمانهای فعال پختوپز، مطالعه اشاره میکند که غلظتهای NO2 در آشپزخانه میتواند بهطور گذرا از سطوح راهنمای کوتاهمدت که توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO) و سازمان حفاظت محیط زیست ایالات متحده (EPA) تعیین شدهاند، فراتر رود. این پیکها خصوصاً زمانی رخ میدهند که چند مشعل همزمان روشن باشند یا هنگام سرخکردن و سرخکردن با دمای بالا.
این کار جدید یافتههای پیشین از مؤسساتی مانند دانشگاه پردو را تقویت میکند؛ پردو گزارش کرده است که اجاقهای گازی میتوانند ذرات مضر بیشتری نسبت به دود وسایل نقلیه منتشر کنند و همچنین بنزن — یک ماده سرطانی شناختهشده که با سرطانهای خونی مرتبط است — را آزاد نمایند. ترکیب این مطالعات تصویر نگرانکنندهای ارائه میدهد: دستگاههای احتراق داخلی میتوانند منبع بزرگی از آلودگی هوا در داخل خانه باشند که اغلب نادیده گرفته میشود. ذرات معلق (PM2.5 و PM10)، گازهای فرار آلی مانند بنزن و گازهای اکسیدی نیتروژن همگی میتوانند در پی استفاده از سوختهای گازی در فضای بسته افزایش پیدا کنند و بهویژه برای کودکان، سالمندان و افراد دارای بیماریهای قلبی یا ریوی مخاطرهآمیز باشند.
کاهش ریسک: گامهای ساده روزمره و تغییرات سیاستی بزرگتر
پژوهشگران مجموعهای از راهکارهای عملی را برای کاهش قرار گرفتن در معرض NO2 داخل خانه پیشنهاد میکنند. جایگزینی اجاقهای گازی با اجاقهای برقی یا صفحههای القایی (induction) بهطور قابلتوجهی سطوح NO2 داخلی را کاهش میدهد، چون در این دستگاهها احتراق سوخت فسیلی داخل خانه صورت نمیگیرد. زمانی که تعویض فوری ممکن نباشد، تهویه مؤثر میتواند تفاوت زیادی ایجاد کند: استفاده از هود آویز (range hood) که هوا را به بیرون ساختمان میبرد یا باز کردن و ترک دادن پنجرهها هنگام پختوپز میتواند غلظتهای اوج آلایندهها را کاهش دهد. همچنین انتخاب شیوههای پخت با دماهای پایینتر و استفاده از درپوش برای قابلمهها میتواند انتشار آلایندهها را کم کند.
نوع تهویه اهمیت دارد: هودهایی که هوا را به بیرون هدایت میکنند (venting hoods) در مقایسه با هودهای بازتوزیعکننده هوا (recirculating hoods) عملکرد بسیار بهتری در حذف گازها و ذرات دارند. فیلترهای کربنی در هودهای بازتوزیع میتوانند بخشی از ذرات آلی فرار را جذب کنند ولی اغلب برای حذف کامل NO2 کافی نیستند. بنابراین هنگام خرید هود آشپزخانه، جستجوی گزینهای که خروجی هوای خارجی داشته باشد یا نصب مجرایی برای هدایت هوا به بیرون از منزل، یک سرمایهگذاری بهداشتی مؤثر است.
گزینههای جایگزین روزمره
- استفاده از وسایل برقی هرگاه ممکن است — قابلمههای برقی، توسترها و آرامپزها (slow cookers) گزینههای اقتصادی و کمانتشاری هستند که از ایجاد آلایندههای احتراقی جلوگیری میکنند. این تجهیزات معمولاً مصرف انرژی بهینهتری دارند و هنگام استفاده در محیط داخلی، تولید NO2 و بنزن ندارند.
- در حین سرخکردن، کباب کردن یا پخت با بوی قوی، هود ونتیلهشونده را در بالاترین سرعت فعال کنید تا ذرات و گازها سریعتر از فضای داخل خارج شوند. حتی هودهای با کلید با سرعتهای متعدد میتوانند در کاهش موجی آلایندهها مؤثر باشند.
- پنجرهها را بهطور مختصر در حین و بعد از پختوپز باز نگه دارید تا آلایندهها رقیق شده و به هوای بیرون منتقل شوند. تهویه متقاطع (باز کردن پنجره در طرف مقابل آشپزخانه) بیشترین کارایی را دارد و میتواند سرعت کاهش غلظت NO2 و PM را افزایش دهد.
در سطح سیاستگذاری، ایالتها و شهرها به تدریج وارد میدان شدهاند. ایالت نیویورک در سال 2023 قانون «ساختمانهای کاملاً برقی» را تصویب کرد تا استفاده از لوازم برقی را در بسیاری از ساختوسازهای جدید تدریجاً اعمال کند؛ این سیاست با هدف کاهش انتشارهای ناشی از احتراق خانگی و همچنین کاهش گازهای گلخانهای طرحریزی شده است. اجرای این قانون بهدلیل چالشهای حقوقی به تعویق افتاده است، اما نشاندهنده یک حرکت گستردهتر به سمت برقدار کردن زیرساختها بهعنوان راهبردی هم برای بهداشت عمومی و هم برای مقابله با تغییرات اقلیمی است. سیاستهای تشویقی دیگر مانند یارانه برای تعویض اجاق گاز گازی با اینداکشن یا کمکهای مالی برای نصب هودهای خروجی به بیرون نیز میتوانند انگیزههای مؤثری برای کاهش آلودگی هوای داخل فراهم کنند.
این یافتهها چه معنایی برای خانوادهها دارد
برای خانوارهایی که نگران آسم، سلامت کودکان یا خطرات بلندمدت مثل سرطان ریه هستند، پیام روشن است: کیفیت هوای داخلی اهمیت دارد و انتخاب وسیله پخت و پز بخشی از این معادله است. گذار به پختوپز برقی یا القایی، بهبود تهویه و کاهش استفاده از دستگاههای مبتنی بر احتراق میتواند قرار گرفتن در معرض NO2 و ریسکهای مرتبط را کاهش دهد. خانوادهها میتوانند با ارزیابی رفتارهای روزمره آشپزی خود — مانند مدت زمان استفاده از اجاق، تعداد مشعلهای روشن و نوع غذاهایی که باعث تولید دود و بو میشوند — و اتخاذ تغییرات ساده، تأثیر قابلتوجهی بر کیفیت هوای داخلی داشته باشند.
علاوه بر تغییرات فنی، آگاهی و آموزش نقش مهمی بازی میکند: آشنایی با علائم آلودگی داخل خانه (مانند سرفه مکرر، تنگی نفس یا بوی سوختگی) و دانستن اینکه چگونه و چه زمانی باید تهویه را فعال نمود، میتواند به مداخلات زودهنگام کمک کند. خرید دستگاههای سنجش کیفیت هوا خانگی که غلظت NO2 و ذرات معلق را ردیابی میکنند، ابزار مفیدی برای خانوادهها است تا مشاهده کنند کدام فعالیتها باعث اوجگیری آلایندهها میشود و بر اساس آن رفتار خود را تنظیم کنند. این دستگاهها اغلب دادههای بلادرنگ ارائه میدهند که میتواند مبنای تصمیمگیریهایی مانند باز کردن پنجره یا روشنکردن هود باشد.
همچنین لازم است تعادلی بین هزینه، راحتی و سلامت برقرار شود. جایگزینی کامل تجهیزات خانگی ممکن است برای بسیاری از خانوادهها در کوتاهمدت عملی نباشد؛ اما تغییرات مرحلهای مانند تعویض یک اجاق قدیمی با یک مدل برقی یا نصب هود خروج به بیرون میتواند گامی مؤثر و قابلپذیرش باشد. این موضوع برای تصمیمگیرندگان و سیاستگذاران نیز مهم است تا برنامههای حمایتی و مشوقهایی ارائه دهند که بار مالی گذار به گزینههای کمانتشار را کاهش دهد، بهویژه برای جوامع کمدرآمد که ممکن است در معرض ریسکهای بیشتری باشند.
در نهایت، هرچند شواهد علمی در این حوزه در حال رشد است، اما شواهد موجود کافی است تا خانوارها، پزشکان و مقامات محلی را به اقدام تشویق کند. حتی تغییرات ساده و کمهزینه میتواند کاهشهای قابلملاحظهای در قرار گرفتن در معرض آلایندهها ایجاد کند و بهبود قابلتوجهی در کیفیت هوای داخل خانه فراهم آورد.
بهطور خلاصه: آگاهی از منابع داخلی آلودگی هوا، مانند اجاقهای گازی و پروپان، و اجرای راهکارهای مهندسی و رفتاری ساده میتواند تأثیر ملموسی بر سلامت خانوادهها و کیفیت هوای داخل خانه داشته باشد. استفاده از تهویه مناسب، انتخاب وسایل برقی یا القایی، و تغییر رفتارهای آشپزی از جمله اقدامات مؤثر و قابل دستیابی هستند که میتوانند ریسکهای مرتبط با NO2 و سایر آلایندههای احتراقی را کاهش دهند.
منبع: smarti
نظرات
حمید
خلاصهش: تهویه یا هود خروجی، یا پخت با وسایل برقی. ساده و موثر، ولی پولش کجای مردم باشه؟ کمک دولتی لازمِ
سیتیلاین
خیلی علمی و جدی شده، اما واقعیت اینه که جایگزینی سراسری سخته؛ سیاست باید حمایتی باشه، یه راه میانه لازمه
بیونیکس
من با خانوادههایی کار کردم که بچهشون آسم داشت، تهویه بهتر واقعا فرق ایجاد کرد. مقاله منطقیه، باید بیشتر اطلاعرسانی شه
توربو
واقعیه؟ قبلا میگفتن آلودگی خیابونها خطرناکه، حالا اجاق خونه؟ شک دارم، یه تست ساده هم بذارن ببینیم
رودایکس
وااای، واقعا اجاق خونگی من هم میتونه عامل این چیزا باشه؟ فکر نمیکردم، باید سریع هود بذارم یا عوض کنم…
ارسال نظر