کشفیات جدید درباره مرگ های غیرمعمول دریایی در دوره ژوراسیک

دیدگاه‌های تازه از مرگ‌های عجیب دریایی ژوراسیک

کشفی قابل‌توجه در سازندهای سنگ‌آهک سولنهوفن آلمان، افق‌های تازه‌ای پیش روی دیرینه‌شناسان گشوده است و نشان می‌دهد موجودات دریایی دوران ژوراسیک، حدود ۱۵۲ میلیون سال پیش، با چه خطراتی روبرو بودند. تحلیل جدیدی بر فسیل‌های متعدد ماهی «تارسيس» (Tharsis) که یک سرده منقرض‌شده از ماهیان پره‌پره‌ای باستانی است، الگوی مرگ عجیب و تکرارشونده‌ای را نشان داده است: بسیاری از نمونه‌ها با سرپاچه‌های عظیم منقرض‌شده به نام «بلمنیت» که در دهان و ناحیه آبشش آن‌ها گیر کرده بودند، یافت شدند.

پیش‌زمینه علمی: شکارچیان و طعمه آن‌ها

ماهی‌های Tharsis به عنوان ریزگوشت‌خواران دریایی عمدتاً از جانوران ریز مانند لاروها و زئوپلانکتون تغذیه می‌کردند. این شکارچیان کوچک که فراوانی زیادی در رکورد فسیلی دارند، برای خوردن طعمه‌شان، آن‌ها را با مکش سریعا از ستون آب جذب می‌کردند. در مقابل، بلمنیت‌ها از رده سرپایان و شبیه به ماهی مرکب امروزی با بدنی کشیده و سرپوش‌دار و چند بازو بودند. با وجود پراکندگی گسترده آن‌ها در اقیانوس‌های باستان، فسیل بلمنیت‌ها نسبت به فسیل‌های ماهی‌های Tharsis کمیاب‌تر است.

در این پژوهش که توسط مارتیـن ابرت و مارتینا کولب-ابرت از دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ صورت گرفت، تمرکز روی فسیل‌های رسوبات پلاتن‌کالک ژوراسیک پسین در مجمع‌الجزایر سولنهوفن بود. آن‌ها چند نمونه از ماهی Tharsis را شناسایی کردند که بلمنیت‌ها کاملاً در دهانشان گیر کرده بودند؛ «روستروم» (ساختار سخت و نوک‌مانند داخلی) بلمنیت از حفره آبشش بیرون زده بود و بخش اصلی پوسته یعنی «فرگموکون» نیز در دهان ماهی به دام افتاده بود.

بررسی عامل خفگی عجیب ماهیان ژوراسیک

معمای باقی‌ماندن بلمنیت‌ها در گلوی این ماهیان ریزگوشت‌خوار به وضعیت لاشه‌های سرپایان بازمی‌گردد. فسیل‌های بلمنیت در سولنهوفن و آیششتت اغلب پوسته‌هایی دارند که صدف‌داران بر آن‌ها رشد کرده‌اند؛ شواهدی که نشان می‌دهد بلمنیت‌ها پیش از بلعیده شدن، مرده و شناور بوده‌اند. به‌نظر می‌رسد لاشه‌های بلمنیت‌های شناور، به‌تدریج میزبان کلونی‌هایی از باکتری، جلبک و جانوران دریایی کوچکتر مانند نرم‌تنان شده بودند.

به گفته پژوهشگران، گونه Tharsis به دنبال شکار فعال بلمنیت زنده نبوده است. بلکه به احتمال زیاد استراتژی تغذیه‌ای آن‌ها مکیدن توده‌های آلی همچون بقایای بافت‌های متلاشی، جلبک یا باکتری از اجسام شناور بوده است. اما ساختار کشیده و سخت روستروم بلمنیت‌ها، خوردن اتفاقی آنها را برای ماهی‌ها به امری خطرناک تبدیل می‌کرد. اگر ماهی به طور تصادفی روستروم بلمنیت و بقایای غذایی را با هم مکیده باشد، این ساختار سفت می‌توانست در دهان یا آبشش گیر کند. پژوهشگران می‌گویند: «اگرچه ماهی تلاش داشت این مانع را از راه آبشش‌هایش خارج کند، اما موفق نمی‌شد و همین امر باعث مرگ بر اثر خفگی می‌شد.»

پیامدهای کلیدی و بینش‌های فرگشتی

این حوادث فسیل‌شده، برای درک تعاملات پیچیده بین موجودات تجزیه‌گر و لاشه‌خواران در اقیانوس‌های پیشاتاریخ اهمیت زیادی دارد و نگاهی نادر به بوم‌سازگان‌های باستانی ارائه می‌دهد. یافته‌ها نه تنها خطرات زیستن برای ماهیان ژوراسیک را برجسته می‌کند، بلکه نقش فرآیند تافونومی (مطالعه چگونگی فسیل شدن) در تفسیر زندگی گذشته و چالش‌های زیستی گونه‌ها را یادآور می‌شود.

جمع‌بندی

کشف‌های فسیلی سولنهوفن شواهد قوی مبنی بر آن ارائه می‌دهند که یک تطابق ساده فرگشتی مانند تغذیه مکشی، چگونه می‌تواند برای ماهی Tharsis در مواجهه با مخاطرات منحصر به فرد محیط ژوراسیک، کشنده باشد. این فسیل‌ها برای دانشمندان درک بهتر پویایی‌های تغذیه‌ای دریای ژوراسیک و خطرات موجود برای ریزگوشت‌خواران باستانی را ممکن می‌سازد. مطالعه چنین برهم‌کنش‌هایی به بازسازی پیچیدگی‌های بوم‌شناسی گذشته زمین کمک می‌کند و فشارهای فرگشتی مؤثر بر حیات دریایی میلیون‌ها سال پیش را روشن می‌کند.