گسترش میکروپلاستیک ها و نگرانی های سلامت انسان

انتشار گسترده میکروپلاستیک‌ها و پیامدهای آن برای سلامت انسان

میکروپلاستیک‌ها—ذرات ریز پلاستیکی با اندازه کمتر از ۵ میلی‌متر—به طور گسترده در محیط زیست یافت می‌شوند و حضور آن‌ها در بدن انسان رو به افزایش است. پژوهش‌های علمی اخیر بیشتر بر بررسی خطرهای سلامتی این آلاینده‌ها تمرکز داشته‌اند و اکنون توجه ویژه‌ای به تاثیر میکروپلاستیک‌ها بر میکروبیوم روده و سلامت دستگاه گوارش معطوف شده است.

مطالعه نوآورانه درباره اثرات میکروپلاستیک‌ها در موش‌های آزمایشگاهی

تیمی از دانشگاه ملی چنگ کونگ تایوان به بررسی دقیق‌تر تاثیر نانوپلاستیک‌های پلیمری، به ویژه پلی استایرن، بر سلامت روده پرداخت. در این تحقیق، موش‌های آزمایشگاهی به مدت ۱۲ هفته هر روز ذرات نانوپلاستیک با اندازه تنها ۱۰۰ نانومتر—کوچکتر از عرض یک تار مو—دریافت کردند.

پژوهشگران تغییرات مولکولی و میکروبیولوژیک را در روده موش‌ها به دقت مورد بررسی قرار دادند. نتایج آن‌ها نشان‌دهنده تغییر در شاخص‌های زیستی مهمی بود: کاهش تولید پروتئین، تغییر در فعالیت ژن‌ها، دگرگونی جمعیت باکتری‌های روده و نوسان در کدهای میکروآران‌ای (microRNA) سلول‌های روده. میکروآران‌ای‌ها مولکول‌های کوچکی هستند که نقش اساسی در تنظیم عملکرد و ارتباط سلول‌ها ایفا می‌کنند.

یافته‌های کلیدی: تضعیف سد روده و تغییر تعادل میکروبی

یافته‌های به‌دست‌آمده نگران‌کننده بودند. پروتئین‌های کلیدی که برای حفظ سد حفاظتی روده ضروری هستند کاهش یافتند و این موضوع می‌تواند دیواره روده را در برابر سموم و عفونت‌ها آسیب‌پذیر کند. تغییرات قابل توجهی نیز در میکروبیوم روده مشاهده شد:

• جمعیت Lactobacillus، یعنی باکتری‌های مفیدی که به سلامت دستگاه گوارش و سیستم ایمنی کمک می‌کنند، کاهش یافت.
• میزان Ruminococcaceae، نوعی باکتری که گاهی با التهاب مرتبط است، افزایش نشان داد.
• در روندی غافلگیرکننده، گروه دیگری از باکتری‌ها به نام Lachnospiraceae شروع به جذب نانوپلاستیک‌ها کردند؛ فرآیندی که انتقال وزیکول‌های خارج‌سلولی—حامل پیام‌های بین سلولی و مهم برای تنظیم تولید مخاط حفاظتی روده—را مختل کرد.

به گفته دکتر وی-هسوان هسو، سرپرست پژوهش، «این مطالعه نخستین بار نشان داد ذرات پلاستیک می‌توانند میکروآران‌ای موجود در وزیکول‌های خارج سلولی را که بین سلول‌های روده موش‌ها و برخی باکتری‌های روده‌ای جابجا می‌شوند، مختل ساخته و ارتباط میزبان–میکروب را بر هم بزنند؛ این موضوع موجب تغییر در ترکیب میکروبی می‌شود که ممکن است برای سلامت روده زیان‌آور باشد.»

تفسیر نتایج: پیامدهای احتمالی برای سلامت انسان

هرچند این داده‌ها درک ما را در رابطه با شیوه اثرگذاری میکروپلاستیک‌ها بر بدن ارتقا می‌دهد، اما تاثیرات آن بر سلامت انسان همچنان در حال بررسی است. اگر آسیب به سد روده و تغییر در توازن باکتری‌ها که در موش‌ها مشاهده شده، در انسان نیز رخ دهد، می‌تواند خطر بروز التهاب، اختلالات گوارشی یا بیماری‌های متابولیک را افزایش دهد.

با این حال باید محدودیت‌هایی را در نظر گرفت. میزان نانوپلاستیک‌های مورد استفاده در این پژوهش، به مراتب بیشتر از مقداری است که افراد معمولاً در محیط تجربه می‌کنند. افزون بر این، هرچند مدل‌های حیوانی اطلاعات ارزشمندی ارائه می‌دهند، اما کاملاً قابل تعمیم به انسان نیستند.

دکتر یوه-هسیا لوئو، ایمونولوژیست از دانشگاه ملی مرکزی تایوان که در این پژوهش حضور نداشته، توضیح می‌دهد: «با توجه به محدودیت فعلی فناوری‌های تشخیص نانوپلاستیک و ابهامات موجود در تعمیم نتایج حیوانی به انسان، تحقیقات بیشتر برای ارزیابی دقیق اثرات درازمدت این آلاینده‌ها بر سلامت انسان ضروری است.»

چشم‌انداز آینده و چالش‌های فناورانه

این مطالعه نشان‌دهنده اهمیت پیشرفت در روش‌های شناسایی و رهگیری نانوپلاستیک‌ها در بدن انسان است. تعیین میزان واقعی تماس با میکروپلاستیک و نانوپلاستیک در دنیای روزمره و توسعه ابزارهای بررسی مسیر و تاثیرات آن‌ها برای برنامه‌ریزی سیاست‌های سلامت عمومی و تنظیم مقررات بین‌المللی لازم خواهد بود.

با وجود این، شواهد فعلی بر ضرورت تداوم پژوهش در زمینه پیامدهای بالقوه میکروپلاستیک‌ها نه تنها برای محیط زیست بلکه برای سلامت انسان در سراسر جهان تاکید می‌کند.

جمع‌بندی

مطالعه صورت‌گرفته در تایوان گام مهمی برای پیوند دادن تماس با میکروپلاستیک و تغییرات مشهود در میکروبیوم روده و یکپارچگی دستگاه گوارش (حداقل در حیوانات آزمایشگاهی) محسوب می‌شود. اگرچه خطرهای قطعی برای سلامت انسان هنوز به‌طور کامل مشخص نشده، اما یافته‌ها بر نیاز فوری به تحقیقات جامع‌تر درباره آثار این آلاینده‌های گسترده بر سلامت سلولی و میکروبی بدن تاکید می‌کند. با افزایش شناخت تاثیرات زیست‌شناختی میکروپلاستیک‌ها، ضرورت تلاش برای کاهش تماس و محافظت از سلامت بشر نیز بیشتر احساس خواهد شد.